تعلیم و تعلم در دوران «كرونا» و چند نکته

پایگاه رهنما:

آموزش مجازي، تدريس خصوصي، شبكه «شاد»، گروه‌هاي همسالان در فضاي مجازي و البته حضور قاچاقي در برخي مدارس، راهكارهايي است كه در دوران شيوع بیماری خطرناک «كرونا»، براي انتقال مباحث آموزشي به دانش‌آموزان و دانشجويان انديشيده شده است؛ راهكارهايي كه البته هيچ‌كدام به تنهايي جوابگو نبوده و حالا همه اين راه‌ها در كنار هم، در حال تلاش هستند تا دانش‌آموزان و دانشجويان بتوانند از درس بهره‌اي ببرند.

اما اينكه چقدر اين بهره برقرار است و آيا آموزش در دوره كرونا توانسته همانند آموزش در شرايط عادي، موثر باشد، موضوعي است كه بايد در سال‌هاي آينده و با گذشت زمان و سنجش سواد و توان علمی نسل نوجوان و جوان نسبت به آن قضاوت كرد.

• یک تعطیلی ناخواسته و طولانی

قريب 11 ماه است كه مدارس و دانشگاه‌هاي كشور تعطيل هستند؛ در روزهاي اول كسي تصور نمي‌كرد اين تعطيلي، بيش از يكي دو ماه به درازا بكشد و همه فکر می‌کردند بعد از چندي و با عادي شدن شرايط، آموزش به روال عادي باز خواهد گشت، اما كرونا مجالي براي این تصورات باقي نگذاشت و ترم دوم تحصيلي در سال گذشته با شدت و ضعف تنها به پايان رسيد تا شايد از ابتداي مهرماه امسال، شرايط براي آموزش بهتر شود. اگرچه تجربه 4 ماهه از آموزش مجازي از ترم قبل تحصيلي و تعطيلي تابستان، فرصت را براي تمامي مراكز آموزشي اعم از مدارس، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌هاي خصوصي فراهم كرد تا با شرايط بهتري به پيشواز سال جديد تحصيلي بروند، اما متاسفانه، در ابتداي مهرماه هم همچنان بسياري از بسترهاي آموزشي فراهم نبوده و تفاوت در دسترسي دانش‌آموزان به امكانات نيز باعث شد تا شرايط آموزشي، فاصله زيادي با شرايط عادي داشته باشد.

عدم دسترسي حدود 3 ميليون دانش‌آموز به تب‌لت و اينترنت مناسب از يك‌سو و عدم تناسب كتب آموزشي براي آموزش غيرحضوري از سوي ديگر، باعث شده تا اُفت تحصيلي شديدي در بين دانش‌آموزان ايجاد شود. از سوي ديگر، تبحر و آمادگي معلمان نيز براي انتقال مطالب به صورت آموزش مجازي، يكسان نيست و اصولاً معلمان براي چنين شرايط آموزش نديده‌اند و از اين جهت نيز مشكلات بسياري در اين خصوص وجود دارد.

مجموع اين عوامل باعث شده تا آموزش مجازي در دوران كرونايي، نارضايتي بسياري از والدين را به همراه داشته و در حالي كه والدين از توانايي خوبي براي همراهي با دانش‌آموزانشان برخوردار نيستند، مدارس نيز توانايي پاسخگويي به نيازهاي آموزشي دانش آموزان را ندارند و اين شرايط، به اُفت بيشتر دانش‌آموزان كمك كرده است.

• آموزش ترکیبی؛ راهکار اُفت تحصیلی کرونایی

براي رفع اين مشكل البته كارشناسان معتقدند كه بايد آموزش مجازي با ميزاني از آموزش حضوري همراه شود تا انتقال مطلب در آن به خوبي محقق شود. دکتر اشرف‌السادات شکرباغانی ‎دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در اين خصوص معتقد است: «آموزش ترکیبی، آموزه‌ای از آموزش حضوری و آموزش در فضای مجازی است  که در شرایط خاص ‏کرونایی، بسته‌های آموزشی و تلویزیون در كنار فضاي مجازي، تركيب اين آموزش را به خوبي فراهم مي‌كنند».

دكتر شكرباغاني اضافه مي‌كند:«به نظر می‌رسد که یادگیری ترکیبی با داشتن مزیت‌های هر دو رویکرد آموزش (سنتی و الکترونیکی) یک ‏رویکرد مؤثر برای افزایش اثربخشی یادگیری، سهولت دسترسی به مواد آموزشی باشد. همچنین به دلیل ‏ارائه فرصت‌های مختلف به‌منظور یادگیری، موجب آن می‌شود که در کنار افزایش جذابیت آموزش، به ‏تفاوت‌های فردی فراگیران نیز به طور مناسبی توجه شود، زیرا همه افراد به یک شیوه یاد نمی‌گیرند و به ‏همین دلیل استفاده از روش‌های مختلف برای آموزش ضروری به نظر می‌رسد.»

• لزوم هوشیاری والدین در بازار سوءاستفاده‌ها

در اين دوران، به دليل ضعف‌هايي كه در آموزش مجازي وجود دارد، بازار براي سوءاستفاده موسسات خصوصي هم فراهم شده و هركدام به نام «بسته‌هاي كمك آموزشي» دنبال كسب و كار خود هستند و والديني كه احساس مي‌كنند اين بسته‌ها، مي‌توانند جبران ضعف آموزشي و كاهش كيفيت تحصيلي باشد، بيش از گذشته به اينها رغبت نشان مي‌دهند. موضوعي كه البته توجه به نقش والدين را هم در فرآيند آموزش پررنگ‌تر مي‌كند.

اگرچه در آموزش‌های حضوری نقش معلم، مهم و تعیین کننده و یک نقش محوری است که سایر عوامل مؤثر در یادگیری را تحت کنترل خود دارد، ولی در آموزش‌های مجازی و برخط که امروزه در سراسر دنیا مورد استقبال قرار گرفته، نقش سایر عوامل از جمله والدین و خانواده‌ها پررنگ‌تر شده است.

• آنچه والدین باید بدانند

دكتر حسين معافي مدرس دانشگاه فرهنگيان در خصوص نقش اولياء در آموزش مجازي مي‌گويد: «فراهم آوردن ابزار و وسایل و فناوری‌های لازم برای آموزش‌های مجازی و ایجاد محیطی امن و آرام در خانواده، از وظایف والدین است که محیطی پر شور و نشاط را جهت آموزش های مجازی در منزل مهیا سازند و حس مسئولیت‌پذیری را در قبال انجام وظایف شخصی دانش‌آموزان تقویت كنند».

وي ادامه مي‌دهد: «بی شک نقش نظارتی والدین در آموزش های مجازی و برخط مخصوصاً در دوره ابتدایی، نقش برجسته ای است که بدون نظارت، کنترل و حمایت والدین، یادگیری معنی‌دار محقق نمی‌شود. این نظارت و کنترل باید هم در تدریس‌ها و آموزش‌ها و هم در آزمون های مجازی و برخط  صورت پذیرد. اگر چه خود والدین نیز باید آموزش های لازم را در مباحث علمی و رسانه ای برای یادگیری بهتر فرزندان فراگیرند».

البته در كنار موضوع آموزش، به نقش تربيتي هم در دوران آموزش مجازي بايد توجه داشت؛ آسیب‌پذیر بودن دانش‌آموزان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی موضوعی است که هم آموزش و پرورش و هم خانواده ها باید به آن توجه بیشتری كنند و تمهیدات و تدابیر لازم را بیاندیشند و آموزش‌های لازم در این زمینه برای دانش آموزان و اولیاء از سوی نهاد های فرهنگی در نظر گرفته شود.