لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران؛ ابعاد و تأثیرات

پایگاه رهنما:

با پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در موعد مقرر شده 17 اکتبر (27 مهرماه) در قطعنامه 2231 شورای ایران از این پس می‌تواند علی رغم تمامی تلاش‌های کاخ سفید برای تمدید این تحریم‌ها، به بازار جهانی خرید و فروش سلاح و تجهیزات نظامی ورود کند که این امر از جهات بسیاری برای ایران موفقیت بزرگی محسوب می‌شود.

ایران خواهد توانست چه سلاح‌هایی بخرد یا بفروشد؟

بر اساس بند 5 ضمیمه ب قطعنامه 2231 با لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران می تواند در زمینه‌های زیر اقدام به خرید و فروش سلاح کند:

عرضه، فروش و یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک‌ها و یا سامانه‌های  موشکی، آن گونه که در نظام ثبت سلاح‌ های متعارف ملل متحد تعریف شده است، یا تجهیزات مرتبط، شامل  قطعات یدکی به ایران، یا برای استفاده در داخل ایران و یا در جهت منافع ایران، از داخل و یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت‌شان و یا  توسط اتباع آنها و یا افراد تحت حاکمیت آنها، یا با استفاده از هواپیماها و یا کشتی‌های حامل پرچم‌های آنها، اعم از اینکه از قلمروشان نشأت گرفته یا خیر و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، مشاوره، دیگر خدمات یا کمک‌های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، نگهداری و یا استفاده از سلاح‌ها و تجهیزات مرتبط مشروح در این  بند فرعی، به ایران توسط اتباع این دولت‌ها و یا از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت شان.

طبیعتاً لغو تحریم‌های تسلیحاتی این امکان را در اختیار ایران قرار می دهد که کاستی‌ها و نیازمندی‌های تسلیحاتی خود را تأمین کند اما با این وجود تهران به رفع تحریم‌ها به عنوان امکانی برای عرضه توانمندی‌های گسترده نظامی خود به بازارهای جهانی به عنوان راه چاره ای برای کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی یکجانبه آمریکا جشم دوخته است. سیستم های تسلیحاتی ایران ارزان قیمت و مطمئن است و در وهله اول کشورهای متحد مانند عراق، ونزوئلا، لبنان، سوریه در زمره مشتریان سلاح های ایرانی می توانند باشند.

ایران به چه سلاح‌هایی نیاز دارد؟ 

پیشرفت‌های چشمگیر ایران در تولید بخش زیادی از نیازمندی‌های تسلیحاتی کشور در داخل حاصل نتیجه معکوس تحریم‌های تسلیحاتی بوده است.

ایران پس از حمله ویروس استاكسنت به زیرساخت های هسته ای ، در یك دهه پیش توانسته است که توانایی های سایبری خود را به طور گسترده ارتقا دهد. در موشك های بالستیك، كروز، هواپیماهای بدون سرنشین، ایران از قدرت‌های برتر جهان محسوب می‌شود. ناظران حمله موفق موشکی انصارالله یمن به تأسیسات نفتی حساس عربستان در آرامکو را که با سیستم های دفاعی پیشرفته غربی محافظت می شد، و همچنین حمله موشکی به پایگاه استقرار نیروهای آمریکایی در عراق در واکنش به ترور سردار سلیمانی را نشانی از توانمندی گسترده موشکی ایران عنوان می‌کنند که جهان را حیرت زده کرد. از طرف دیگر ناظران توانمندی ایران در پیوستن به باشگاه کشورهای فرستنده انواع ماهواره فضا را به عنوان دستیابی ایران به سطح بالایی از تکنولوژی نظامی عنوان می‌کنند.

 اما طبیعتاً ایران برای ارتقای توانمندیهای خود به امکان کسب فناوریهای برتر نظامی توجه خواهد داشت.

 در این میان یکی از مهمترین توجهات ایران طی سالهای اخیر سرمایه گذاری بر روی توسعه و ارتقای توان دفاعی موشکی بوده است. انهدام پرنده فوق پیشرفته و رادارگریز آمریکایی گلوبال هاوک توسط پدافند هوایی بومی ایران ثابت کرد که ایرانی‌ها موفق شده اند یک شبکه پدافند هوایی قدرتمند را ایجاد کنند. ایران پیشتر سیستم اس 300 روسی را خریداری کرده و توانسته است سیستم پیشرفته بومی خود با نام باور 373 را طرح‌ریزی و عملیاتی کند. طبیعتاً این شبکه به تزریق فناوری جدید نیاز دارد همانطور که پیشتر چنین کاری را با رادارهای Kasta و Nebo SV روسیه انجام داده است.

در واقع اولویت اصلی برای ایران این است که بتواند تجهیزات را در داخل کشور تولید و اصلاح کند. در این زمینه داگلاس باری از تحلیگران مرکز بین المللی مطالعات کاربردی نیز می‌گوید: محدودیت بودجه نظامی ایران باعث شده است که این کشور صنایع دفاعی خود را با ساختن پهپادها، موشک‌های هدف یاب و قایق‌های تندرو تقویت کند.

مایکل کلارک از موسسه رویال یونایتد سرویس نیز در این باره می‌گوید: ایران به جای خرید انبوهی از جنگ افزار‌ها تلاش خواهد کرد که سلاح‌های پیشرفته خریداری کند. وی می‌گوید که ایران در ضمن برای دریافت هشدار سریع در زمینه حملات هوایی علیه این کشور تلاش خواهد کرد و هواپیما‌های اواکس خواهد خرید و ارتباطات ماهواره‌ای و شناسایی و همچنین ظرفیت فضای مجازی خود را تقویت خواهد کرد.

اما در مورد سلاح های احتمالی که ایران به خریداری آنها چشم دوخته هنری بوید، از کارشناسان مرکز بین المللی مطالعات کاربردی در این باره می‌گوید: «با توجه به اینکه دشمنان ایران یعنی کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس، امریکا و اسرائیل ممکن است ایران را هدف حملات هوایی قرار دهند، این کشور تلاش خواهد کرد تا سامانه‌های دفاع هوایی خود را تقویت کند.»

روسیه اعلام کرده است که حاضر به فروش این سیستم دفاعی به ایران است و ایران ممکن است مایل باشد سامانه روسی S-400 را خریداری کند. اما اگر خرید این سامانه برای ایران بیش از حد گران باشد، در آن صورت ممکن است موشک‌های دوربرد اف دی ۲۰۰۰ فانگ دون از چین گزینه جایگزین مناسبی باشد.

سیروس عامریان ، مدرس مهمان در مرکز مطالعات دفاعی و امنیتی در دانشگاه مسی نیوزلند معتقد است: ایران هواپیماهای جنگنده ، هواپیماهای پشتیبانی و هلی کوپتر می خواهد. وی از جنگنده های روسی Su-30SM یا جنگنده JF-17 چینی که محصول مشترک چین و پاکستان است ، به عنوان خریدهای احتمالی در این عرصه نام برده شده است. به گفته وی مورد دوم احتمال بیشتری دارد زیرا JF-17  حدود 10 میلیون دلار ارزان تر از سوخو است و نگهداری آن آسان تر است و از توربوفن Klimov RD-33 استفاده می کند ، که ایران قبلاً تجربه کار با آن در ناوگان Mig-29As خود را دارد.

مایکل آیزنشتات ، مدیر برنامه مطالعات نظامی و امنیتی در انستیتوی سیاست خاور نزدیک در واشنگتن معتقد است ایران در وهله نخست به دنبال فناوری های هدایت و پیشرانه - برای بهبود برنامه های هواپیماهای بدون سرنشین بومی ، کروز و موشک های بالستیک است. علاوه بر این ، ایران به دنبال موشک های هوا به هوای با هدایت راداری مانند R-77-1 روسی یا PL-15 چینی است و به تانک جنگی T-90 روسیه ابراز علاقه کرده است.

لغو تحریم تسلیحاتی در خدمت افزایش ثبات منطقه‌ای

به طور حتم آمریکا سعی خواهد که لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران به ابزاری برای ایجاد رقابت تسلیحاتی در منطقه خلیج فارس و فروش بیشتر سلاح به کشورهای عربی منطقه تبدیل کند و از طرف دیگر برای پیشبرد پرونده عادی سازی روابط میان کشورهای عربی و اسرائیل ترفند نخ نما شده ایرانهراسی را پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی با شدت بیشتری پیگیری کند.

تحولات سالهای اخیر منطقه در پی رویارویی محور مقاومت با گروه‌های تروریستی همچون داعش در سوریه و عراق و بر عکس در تجهیز گروه‌های تروریستی به سلاح های مدرن توسط کشورهای غربی و عربی و رژیم صهیونیستی، حمایت تسلیحاتی از جنگ خونین یمن، بحران لیبی و ... به خوبی نشان داده است که سلاح چه کشورهایی در خدمت بی ثباتی و بحران آفرینی بوده است.