ادامه تنش ها در قره باغ؛ روس ها کجا ایستاده اند؟

پایگاه رهنما :

 چهار روز پس از آن که مقامات ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر آتش بس در تنش قره باغ به توافق رسیدند، جنگ و درگیری ها همچنان در این منطقه ادامه دارد.

این آتش با وساطت روسیه قرار بود برای تبادل کشته شدگان و اسرا انجام بگیرد اما نقض آن، عملیات مبادله را به تعویق انداخته است.

پس از برقراری آتش بس، مجتمعی مسکونی در شهر گنجه جمهوری آذربایجان هدف راکت قرار گرفت که 9 کشته غیرنظامی بر جای گذاشت. ارمنی‌ها شلیک راکت را تکذیب می‌کنند و درعین حال ارتش آذربایجان را متهم می‌کنند که همچنان قره باغ را گلوله باران کرده است.

آن چه در حال حاضر در قره باغ جریان دارد اتهام زنی دوطرف به نقض آتش بس است.

روس ها کجای کارند؟

تنش و درگیری ها در قره باغ از حدود یک ماه پیش شدت گرفت و به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد و ورود روسیه پس از حدود یک ماه از جنگ در قره باغ برای میانجی گری به نظر می رسد که کمی دیرهنگام صورت گرفته است.

به عبارت دیگر انتظار می رفت که روسیه بسیار زودتر از مقطع فعلی دو طرف درگیر در قره باغ را به پای میز مذاکره کشاند، اما این اقدام پس از چند هفته تبادل مرگبار آتش در قره باغ صورت گرفت.

از سوی دیگر میانجی گری روسیه برای برقراری آتش بس در قره باغ اما بسیار شکننده بود و کمتر از 24 ساعت پس از نشست مسکو تبادل آتش میان دو طرف آغاز شد.

با وجود آغاز دوباره درگیری در قره باغ پس از نشست مسکو، اما به نظر می رسد که روس ها همچنان تمایل و اراده جدی برای پایان دادن به مناقشه در قره باغ ندارند و سکوت و بی توجهی نسبی را در برابر نقض آتش بس در پیش گرفته اند.

این موضوع شاید بیش از هرچیز ناشی از آن است که روسیه به دنبال به دست آوردن رضایت همزمان دو طرف تنش است و برخلاف گذشته که مسکو در مناقشه قره باغ، به صورت تمام قد در کنار ایروان می ایستاد، اما کرملین حال ترجیح خود را بر پیگیری مسیری میانی قرار داده است.

روابط روس ها با کشورهای اروپایی و غرب در حال حاضر بر سر پرونده مسمومیت ناوالی دچار تنش است و مسکو علاقه ای ندارد که همزمان با تنش با غرب در مرزهای جنوبی خود تنش با باکو را نیز بر سر قره باغ به گرفتاری های خود افزوده کند.

علاوه بر این کرملین به خوبی از این موضوع آگاه است که اگر کمی دیر بجنبد، باکو پایگاه انحصاری غربی ها علیه مسکو خواهد شد و از این رو رهبران کرملین ترجیح می دهند در حال حاضر از رنجش خاطر جمهوری آذربایجان بر سر تنش قره باغ جلوگیری کنند.

از سوی دیگر روس ها نمی توانند از ارمنستان به عنوان یک متحد  سنتی در قفقاز چشم پوشی کرده و ایروان را به طور کلی در موضوع قره باغ به کنار زنند، از همین رو ترجیح آنان حفظ موقعیت میانجی گری ظاهرانه در تنش و جنگ قره باغ است.

روسیه همزمان از این موضوع نیز آگاه است که ورود یکجانبه به پرونده قره باغ کار مسکو را برای همکاری با آنکارا در سوریه دشوار خواهد کرد و از این رو در حالی که ترکیه در قامت حامی تمام قد جمهوری آذربایجان در مناقشه قره باغ حاضر شده، اما روسیه حاضر نیست موضوع اختلاف بر سر قره باغ را به پرونده دیگر اختلافات با ترکیه از جمله بر سر پرونده سوریه افزوده کند و از این رو ترجیح روس ها بر حفظ چهره و ظاهری بی طرفانه و میانجی گر در پرونده قره باغ است و شاید از همین رو نیز ورود روسیه به قره باغ با تاخیر قابل توجهی صورت گرفت و پس از آن نیز نقض آتش بس در این منطقه نیز با واکنش جدی و چندان زیادی از سوی روس ها همراه نشد.

ورود دیر هنگام روسیه به پرونده قره باغ یک دلیل دیگر را هم داشت و آن فاصله نسبی دولت فعلی پاشینیان در ارمنستان با دوستان قدیمی این کشور در روسیه بود. دولت نیکول پاشینیان در ایروان پس  از دوره ای از اعتراضات علیه دولت سرژ سارگسیان روی کار آمد. این در حالی بود که دولت سارگسیان به عنوان دولت متحد و بسیار نزدیک رهبران کرملین به شمار می رفت و کنار رفتن او و جایگزینی پاشینیان حاکی از تغییری محسوس در سیاست خارجی ایروان بود، هرچند پاشینیان با سفر به مسکو بر پیوند نزدیک دو طرف تاکید کرد، اما روی کارآمدن او به عنوان دولتی مستقل به صورت مشخص و روشنی تا حدودی نشان دهنده فاصله نسبی دولت جدید با کرملین بود و برهمین اساس برخلاف درگیری های گذشته در قره باغ، روسیه کمی دیرهنگام به عنوان میانجی گر وارد تنش در این منطقه شد.

چرا آتش بس شکسته شد؟

در عین حال شکست آتش بس قره باغ پس از توافق مسکو نیز در جای خود قابل بررسی است.

یکی از نخستین واکنش ها به آتش بس مسکو از سوی رهبران آنکارا صورت گرفت که همچنان بر تعیین وضعیت قره باغ تاکید داشتند.

در همین ارتباط، «ابراهیم کالین» سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در واکنش به آتش بس قره باغ اعلام کرد که آنکارا خواهان راه حل دیپلماتیک برای پایان مناقشه قره‌باغ است، اما هر توافقی که متضمن خروج نیروهای ارمنی از مناطق اشغالی آذربایجان نباشد، محکوم به شکست است.

همین واکنش نشان می داد که در شرایط فعلی ترکیه به عنوان حامی نخست جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ همچنان بر ادامه نبرد تاکید دارد و تمایلی به توقف درگیری ها و حفظ وضع موجود در قره باغ ندارد. بنابراین یکی از نخستین کشورهایی که موضعی منفی نسبت به آتش بس قره باغ اتخاذ کرد، ترکیه بود.

علاوه بر این؛ جمهوری آذربایجان در درگیری اخیر قره باغ موفق به تصرف برخی روستاهای این منطقه شده و تصورش بر این است که ادامه این نبرد به باکو این توانایی را خواهد داد که منطقه مورد مناقشه قره باغ را به طور کامل تحت کنترل و تصرف خود بگیرد. اما این خوش بینی با نوعی خطر و قمار نامعلوم نیز برای آذری ها همراه خواهد بود و مشخص نیست که آذری ها تا کجا خواهند توانست که تنش قره باغ را به یپش ببرند و این احتمال وجود دارد که در صورت دامنه دار شدن تنش قره باغ که امکان تسری بحران را به فرامنطقه خواهد داد، روس  ها به صورت فعال تری وارد این کارزار شوند و تردیدی نیست که در صورت ورود روسیه به مناقشه شاید روند تحولات چندان باب میل و با ذائقه جمهوری آذربایجان همراه باشد.

براین اساس شاید در حال حاضر آن چه بیشترین منافع را برای جمهوری آذربایجان با کمترین خطر به همراه خواهد داشت، تن دادن به آتش بس و حفظ وضع موجود باشد، شاید در این صورت باکو با حفظ برخی مناطق تازه تصرف شده بتواند، وضعیت را باثبات نگه دارد، اما ادامه جنگ این خطر را دارد که روسیه به صورت فعال تری به نفع ایروان وارد کارزار شود، چون روس ها چندان تمایلی ندارند که کنترل قره باغ از دست ارمنی های ایروان خارج شود.