چرا حشدالشعبی سوژه داغ این روزهای عراق شده است؟

پایان دور اول مذاکرات میان آمریکا و عراق که اصطلاحا از آن به عنوان «مذاکرات استراتژیک» یاد می‌شود، سطح قابل توجهی از واکنش‌ها را در میان نیروها و شخصیت‌های سیاسی عراقی به همراه داشته است. این مذاکرات که بر حسب اتفاق با ششمین سالروز صدور فتوای جهاد کفایی و تاسیس الحشد الشعبی همراه شده، به شکلی قال توجه منجر به همدلی جناح‌های سیاسی عراقی با نیروهای حشد شده است. روند حمایت و تمجید و قدردانی جناح‌های سیاسی از حشد العشبی در چند روز اخیر به ویژه پس از پایان اولین دور گفتگوهای واشنگتن- بغداد به گونه‌ای است که می‌توان از آن در مقام پیام روشن و صریح عراقی‌ها به ایالات متحده آمریکا سخن به میان آورد.

آیت الله علی سیستانی مرجعیت عالی دینی عراق در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۴ (۲۳ خرداد۹۳)  فتوای تاسیس سازمان الحشد الشعبی عراق را صادر کرد و در پی آن، تشکیلات مردمی الحشدالشعبی برای سازماندهی میلیون‌ها داوطلب عراقی مبارزه با داعش شکل گرفت و در مبارزه با داعش نقشی بی‌بدیل را نیز ایفا کرد اما در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ (ششم آذر ۹۵)  هم در ادامه سازماندهی  الحشد الشعبی «قانون الحشد الشعبی» در پارلمان تصویب شد. با این اوصاف، حمایت ویژه جریان‌ها و شخصیت‌های سیاسی عراقی از حشد العشبی رد موقعیت کنونی را می‌توان رد سه سطح مورد خوانش قرار داد:

خنثی کردن توطئه واشنگتن در ضدیت با حشد العشبی

اولین و مهم‌ترین دلیل موج گسترده حمایت‌ها از حشد العشبی را می‌توان در ارتباط با خنثی کردن توطئه واشنگتن مورد خوانش قرار داد. در حقیقت، آمریکایی‌ها طی چند سال گذشته همواره خواهان انحلال نیروهای حشد بوده‌اند و با قرار دادن این نیرو در لیست‌های ترورِ واهی و جعلی خود، قصد داشته‌اند دولت عراق را مجاب کنند که عملا نیروهای حشد العشبی می‌توانند تهدیدی برای بغداد محسوب شوند.

اکنون نیز شکلگیری موج حمایتی از حشد در میان سیاسیون عراقی نشان از طرح مجدد چنین خواسته هایی از سوی مذاکره کنندگان آمریکایی دارد که اینچنین با پاسخ روشن عراقیها رو به رو شده است چنانکه طی دو روز گذشته نیروهای حاضر در جرگه حشد العشبی به قطعیت نسبت به اخراج آمریکایی‌ها هشدار می‌دهند و از سوی دیگر، جریان‌های سیاسی عراقی بر اجرایی شدن مصوبه پارلمان این کشور، برای اخراج نظامیان خارجی از کشور تاکید دارند. 

در حقیقت، جریان‌های سیاسی و مردمی کشور عراق با تردید نسبت به نتایج و دستاوردهای توافق استراتژیک، خواهان عملی شدن اخراج آمریکایی‌ها از کشور هستند؛ زیرا آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باقی ماندن نظامیان آمریکایی نه تنها منجر به ایجاد ثبات و برقراری امنیت درعراق نخواهد شد، بلکه همواره سایه تهدید و توطئه را بر روی دولت بغداد حفظ خواهد کرد. اما در مقابل این نیروهای حشد العشبی هستند که در مقام قهرمانان ملی در برابر توطئه‌ها برای تجزیه و فروپاشی کشور عراق ایستادگی کرده‌اند. این اراده عمومی نه تنها در آینده تضعیف نخواهد شد، بلکه بر اساس فرآیند کنونی می‌توان از تقویت ان نیز سخن به میان آورد.

قدرشناسی الکاظمی از حشدالعشبی؛ آب پاکی بر روی دستان واشنگتن

دومین دلیل حجم گسترده پیام‌های حمایتی از حشد الشعبی را می‌توان در واکنش به تلاش‌های احتمالی آمریکا برای معرفی نیروهای حشد به عنوان عاملان ناامنی در کشور عراق مورد بررسی قرار داد. به نظر می‌رسد، مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق، در جریان سفر به استان نینوا در 11 ژوئن 2020 از سوی نیروهای ناشناس مورد سوء‌قصد واقع شد و حتی خود او نیز این موضوع را مورد تایید قرار داد. اما متعاقب این رخداد شاهد هستیم که او به شکلی جدی پیام‌هایی حمایتی از حشد العشبی را بیان می‌کند که این امر احتمالا نشان‌گر آن است که نیروهای حشد تاثیری مثبت را در حفاظت از جان نخست‌وزیر در برابر توطئه برای ترور او ایفا کرده‌اند.

الکاظمی طی نطقی صدور فتوای جهاد کفایی و تاسیس الحشد الشعبی را نقطه عطف در جنگ با تروریسم خواند و گفت که نیروهای الحشد الشعبی به دنیا ثابت کردند اراده مردمی شکست ناپذیر است. همچنین، در 14ژوئن 2020، «یحیى رسول» سخنگوی مصطفی الکاظمی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق و نخست وزیر این کشور، از نیروهای سازمان الحشد الشعبی (بسیج مردمی) تمجید می‌کند. رسول در گفت‌وگو با شبکه «العراقیه» تاکید می‌کند که «الحشد الشعبی معمولا در نبردهای آزادسازی [خاک عراق] از دست گروه تروریستی داعش، دشوارترین محورها را انتخاب می‌کرد. در نبرد آزادسازی موصل که از نظر جغرافیایی، به صعب‌العبور بودن معروف است، الحشد الشعبی، در مناطق بیابانی مستقر بود».

مجموع این اظهارات به نظر می‌رسد نوعی قدردانی و سپاسگزاری ویژه نخست‌وزیر  از نقش حشد العشبی در مبارزه با ترور و احتمالا حفظ جان او در برابر شایعه توطئه ترور در دروازه شهر موصل است. 

حساسیت ویژه پارلمان عراق برای دخالت در روند مذاکرات

در سطحی دیگر، افزایش حمایت‌ها از حشد العشبی را می‌توان در ارتباط با دغدغه جریان‌های سیاسی عراقی برای جلوگیری از لغزش مذاکره کنندگان در جریان هر گونه توافق با آمریکایی‌ها مورد ارزیابی قرار داد. در حقیقت، خواست عمومی شهروندان و جریانات سیاسی کشور عراق، بر این مبنا است که هیچ‌گونه توافقی در مسیر ضدیت با حشد العشبی با آمریکا منعقد نشود. در همین راستا، شاهد هستیم که محمد کریم، نماینده ائتلاف فتح در پارلمان عراق با اشاره به گفت‌وگوهای استراتژیک میان بغداد و واشنگتن، خواستار مشارکت اعضای پارلمان و احزاب سیاسی کشورش در این گفت‌وگوها به منظور موفقیت آمیز بودن آن شد. از دیدگاه این نماینده پارلمان با صدور مصوبه خروج نیروهای خارجی از کشور، مسأله حضور آمریکا در عراق را حل و فصل کرد. پارلمان تمامی بندهای این‌گفت‌وگوها را دنبال خواهد کرد و این بندها بدون تصویب پارلمان اجرایی نخواهند شد.

این موضوع‌گیری زمانی اهمیت پیدا می‌کند که سران تمامی جریان‌های سیاسی حاضر در پارلمان نسبت به هر گونه لغزش در برابر آمریکا هشدار داده‌اند و از ایجاد حشد العشبی به عنوان یک نقطعه عطف در تاریخ تحولات سیاسی عراق جدید خبر داده‌اند. در همین زمینه، «هادی العامری» رئیس ائتلاف سیاسی «الفتح» و دبیر کل سازمان بدر عراق، طی بیانیه‌ای تاکید می‌کند: «اگر فتوای مرجعیت در خصوص مبارزه با تروریسم داعشی نبود، عراقی دیگر وجود نداشت زیرا گروه‌های تبهکار تاریخ، حال و آینده این کشور را هدف قرار داده بودند.» همچنین، عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق در پیامی بیان می‌کند که شش سال است که عطر فتوای جهاد کفایی که مرجعیت عالی دینی از آستان قدس حسینی صادر کرد در سرتاسر میهن به مشام می‌رسد. این فتوا مانع از فروپاشی حکومت شد و میهن را از افتادن به چنگال بدترین و زشت‌ترین اندیشه خونین و منحرف در تاریخ نجات داد و افزون بر آن ابعاد انسانی بزرگی در پناه دادن به آوارگان و تأمین خدمات داشت.

مجموع این روند نشان می‌دهد که پارلمان با جدیت قصد دارد روند حمایت از نیروهای حشد الشعبی را در جریان گفتگوهای میان هیات آمریکایی و عراقی، در دستور کار قرار دهد و در این مسیر یرای خنثی کردن اقدامات احتمالی آمریکا برای ضدیت با این نیروهای انقلابی و مردمی ممانعت به عمل بیاورد. در وضعیت کنونی، به طور حتم پارلمان این رسالت را برای خود قائل می‌شود که از چند سال رشادت و مبارزه نیروهای حشد العشبی در حراست از عراق در مقابله با ترور و تجزیه‌طلبی حمایت کند.