آیا کرونا قادر به نجات برجام است؟

در حالی که بعد از مدتها انتظار رئیس دولت که همزمان ریاست ستاد ملی مقابله با کرونا را بر عهده دارد با اعمال محدودیت های بیشتر در ترددهای عمومی و اجرای سیاست فاصله گذاری اجتماعی موافقت کرده و قرار است که تا پایان تعطیلات این سیاست ضد کرونایی با جدیت اجرا شود، عباس عبدی پژوهشگر اجتماعی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب و فعال سیاسی-امنیتی با انتشار یادداشتی به بررسی رابطه کرونا با برجام پرداخته و مدعی شده است که تعلل های اخیر در اجرای سیاست های سختگیرانه در مقابل کرونا دارای دلایل و ریشه های اقتصادی و سیاسی ناگفته زیادی است که یکی از آنها تلاش دولت برای نجات برجام است.
عباس عبدی در یادداشت خود می نویسد: «رييس دولت گمان مي‌كند كه اكنون بهترين فرصت براي حل مسأله تحريم‌ها و سپس آغاز گفتگوها است. به ظاهر عناصر واسطه قول‌هايي نيز داده و اخبارش منتشر شده است هر چند هیچکدام تاکنون نتیجه نداشته‌است. از اين رو معلوم نيست كه کنترل اپیدمی در ایران به تحقق اين هدف كمك كند. اصرارهاي پياپي براي لغو تحريم‌ها و تهييج احساسات بين‌المللي در اين رابطه شواهد این ادعا است. به نظر مي‌رسد كه اين وجه سياست براي رييس دولت در اولويت قرار دارد.»
وی در بخش پایانی یادداشت خود تاکید می کند: «پيش‌بيني دقيق سياست‌ها و پاسخ ترامپ به این درخواست سخت است ولي شايد به دلايلي با اين برنامه همراهي كند. او در قضيه كرونا تا حدی مشکل پیدا کرده است و با اين كار مي‌تواند قدري از آن را ترميم كند. بنابراين بايد پرسيد و منتظر بود كه آيا اين ويروس كُشنده مي‌تواند احياگر برجام باشد؟»
بدون شک انتشار ادعای این تحلیلگر و نویسنده شناخته شده اصلاح طلب فارغ از صحت و سقم آن، در شرایط فعلی سنجیده به نظر نمی‌رسد، زیرا می‌تواند به تضعیف بیش از پیش سرمایه اجتماعی دولت در شرایط بحران منجر شود و  مهمتر از آن اعتماد افکار عمومی به سیاست های ابلاغی ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا را کاهش دهد، لذا در شرایط فعلی منافع ملی ایجاب می کرد که طرح این گمانه زنی بصورت عمومی صورت نگیرد!
اما حال که طرح این ادعا صورت گرفته باید به این سوال پاسخ گفت که آیا واقعا در شرایط فعلی امکان احیای برجام وجود دارد یا خیر؟!
 
امکان سنجی احیای برجام توسط کرونا
بنا بر آمارهای بین المللی شیوع ویروس کرونا در جهان تاکنون منجر به مرگ بیش از 23 هزار نفر شده است آن هم در حالی که فعلا هیچگونه درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد و تنها می‌توان با اجرای سیاست های محدودکننده اجتماعی و قطع زنجیره انسانی، مانع از انتقال این ویروس و ابتلای خیل عظیم افراد به این بیماری و مراجعه آنها به مراکز درمانی شد. تا از این طریق امکان بهره برداری مناسب از ظرفیت های محدود بیمارستانی برای درمان بیماران آلوده به ویروس COVID19 وجود داشته باشد.
در کشور ما نیز سرانجام بعد از مقاومت های بسیار در برابر پذیرش لزوم اعمال سیاست فاصله گذاری اجتماعی، سرانجام ستاد ملی مقابله با کرونا به ریاست رئیس جمهور اعمال شدید محدودیت های عمومی از جمله در حوزه سفرهای بین شهری را در نیمه دوم تعطیلات نوروزی تصویب و اعلام کرد.
حال در این بین و در شرایطی که مردم خود را برای فصل جدیدی از مقابله عمومی با شیوع ویروس کرونا آماده می‌کنند، ادعای جدیدی مبنی بر احتمال تاثیر گذاری بحران اخیر بر احیای برجام مطرح شده است، آنهم در حالی که حتی طرف های اروپایی نیز امیدی به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) یا همان توافق هسته ای سال 2015 ندارند زیرا دونالد ترامپ همچنان به عنوان بزرگترین مانع مخالف جدی احیای برجام شناخته می شود و شکست پروسه استیضاح او احتمال حضور مجدد او در کاخ سفید را افزایش داده است، پس حداقل در طول چهار سال آینده نیز امیدی به برداشته شدن این مانع نیست. لذا تروئیکای اروپایی عضو برجام به واسطه اقتصاد شکننده خود در مقابل آمریکا تمایلی به وارد شدن به یک بازی پر چالش به نفع ایران نیستند.
از سوی دیگر در جریان شیوع ویروس کرونا در کشورمان و در خواست وام 5 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول، طرف های غربی با این درخواست سیاسی برخورد کرده و در اظهار نظرهای رسانه‌ای موافقت با آن را مشروط به احراز شفافیت مالی کشورمان کردند که این به معنای تحمیل مجدد درخواست تصویب و قانونی سازی لوایح کارگروه اقدام مالی موسوم به FATF در مراجع قانونی کشورمان است. آنهم در حالی که اسفند ماه گذشته در پی عدم تصویب این لوایح در کشورمان، این نهاد  نظارتی نام ايران را به لیست سیاه خود افزود.
جالب آنکه روزنامه وال‌استریت‌ژورنال قبل از اعلام رسمی خبر قرار گرفتن کشورمان در لیست سیاه اف ای تی اف، این احتمال را مطرح کرده و تاکید کرده بود که این نهاد مستقر در پاریس بعد از چراغ سبز کشورهای اروپایی و تصمیم آنها برای پیوستن به کارزار فشار آمریکا علیه ایران این تصمیم را اتخاذ کرده است.
از این رو پر واضح است که اروپا تمایلی به ادامه برجام به شکل مقبول ما ندارد و آنچه آنها را تاکنون در برجام نگه داشته تنها نگرانی از وقوع یک بحران جدید در غرب آسیا و سرازیر شدن سیل پناه جویان به این قاره است. هر چند که علاوه بر این اتحادیه اروپا نگران شروع یک رقابت کنترل نشده اتمی-موشکی منطقه ای نیز هست، آنهم به این دلیل که پیشتر عربستان و ترکیه علاقه خود برای تبدیل شدن به یک قدرت اتمی را اعلام کرده و هم اکنون نیز آل سعود رسماً مسلح به موشک‌های دوربرد چینی دی اف 3 (DF-3A) است که علاوه بر قابلیت حمل سلاح اتمی، دارای برد حداقلی 4 هزار کیلومتر است.
از این رو در پایان می‌توان عملا نتیجه گرفت با توجه به دلایل و شواهد فوق، مرگ مغزی توافق هسته‌اي قابل تشخیص است و دیگر نمی‌توان امیدی به احیای مجدد برجام 2015 توسط کوید 2019 داشت. لذا در هفته ها و ماه های آینده هر گونه بحث احتمالی در رابطه با احیای برجام در واقع می‌تواند اشاره ای به یک برجام جدید و متفاوت از گذشته خواهد بود.