۷ راهکار برای بازگشت مجلس آینده به رأس امور

انتخابات مجلس شورای اسلامی دیروز برگزار شد و مردم در شهر‌ها و روستا‌های مختلف کشور با حضور در پای صندوق‌های رأی، به وظیفه دینی و ملی خود عمل کردند. یکی از مسائلی که امسال به‌طور مکرر از سوی برخی نمایندگان مجلس فعلی و فعالان سیاسی مطرح شد، آن بود که مجلس دهم در رأس امور نیست. یکی از وعده‌ها و مطالبات در این مورد بازگشت مجلس به رأس امور بود. حال که انتخابات به پایان رسیده و مردم نمایندگان موردنظر خود را برای مجلس انتخاب کرده‌اند، منتخبان مردم چگونه و با چه اقدامات ایجابی و سلبی می‌توانند مجلس یازدهم را به رأس امور بازگردانند؟

۱- بازخوانی مجلس دهم
یکی از راهکار‌های بازگشت مجلس به رأس امور، بازخوانی روند‌ها و نقاط عطف مجالس پیشین بخصوص مجلس دهم است. باید مشخص شود که نقاط ضعف و قوت این مجلس چه بوده است. زمینه نقاط قوت چه بوده و علت یا علل نقاط ضعف چه بوده است. آیا نقاط ضعف به مسائل شخصی و عملکرد فردی نمایندگان بازمی‌گردد یا ضعف‌های ساختاری و قانونی وجود دارد و باید روند‌ها را اصلاح کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و رسانه‌ها دو ابزار مناسب برای این بازخوانی هستند. بازخوانی عملکرد مجلس دهم باید منصفانه، کارشناسی و به دور از رقابت‌های سیاسی و سلیقه‌ای باشد. نتایج این بازخوانی کمک شایانی برای بازگشت مجلس به رأس امور خواهد کرد. یکی از شاخص‌های بازخوانی مجلس دهم می‌تواند مقایسه میان وعده‌ها و عملکرد نمایندگان باشد. سنجش دقیق اینکه افراد با چه برنامه و وعده‌هایی وارد مجلس شدند و در این مدت برای عملی کردن آن‌ها چه کرده‌اند.

۲- شفافیت آرا
یکی از مسائل کلیدی و مهم برای بازگرداندن مجلس به رأس امور، شفاف شدن آرای نمایندگان است. عدم شفافیت در این زمینه، بسترساز تبعات بسیاری است. اولاً مردمی که نمایندگان را انتخاب کرده‌اند نمی‌توانند بدانند نماینده‌شان در مسائل مختلف چه رأیی داشته است. دوماً نمایندگان می‌توانند به‌راحتی رأی خود را تغییر دهند. می‌توانند علیه یا له موضوعی نطق کنند، اما برعکس آن رأی دهند! شفاف شدن آرا، باعث افزایش مسئولیت‌پذیری نمایندگان خواهد شد.
طرح شفافیت آراء نمایندگان به طرح مشترک محمدجواد فتحی و حسینعلی حاجی دلیگانی گفته می‌شود که با نام اصلی «طرح الحاق دو تبصره به ماده ۱۱۹ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به ثبت رسیده است. هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۴ شهریورماه ۱۳۹۷ این طرح را با حمایت رسمی ۱۶۰ نماینده اعلام وصول کرد. در جلسه علنی چهارشنبه ۱۴ شهریورماه ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی یک‌فوریت طرح شفافیت آراء نمایندگان را به رأی گذاشت و در نتیجه یک‌فوریت آن با ۵۹ رأی موافق، ۱۰۸ رأی مخالف و پنج رأی ممتنع از مجموع ۱۹۴ نماینده حاضر رد شد تا این طرح به‌صورت عادی در دستور کار مجلس قرار بگیرد. این طرح در حال حاضر تغییرات ماهوی فراوانی کرده و همچنان در پیچ‌وخم مجلس است. مجلس یازدهم با شفاف کردن واقعی آراء، کمک شایانی به بازگشت مجلس به رأس امور می‌کند.

۳- نظارت مستمر و دقیق بر نمایندگان
یکی از ضعف‌های اصلی مجلس طی ادوار مختلف، عدم نظارت جدی و مستمر بر رفتار نمایندگان بوده است. به نظر می‌رسد برخی شکاف‌های جدی در حوزه اجرایی و قانونی سبب شده تا در دوره‌های فعلی سلامت مجلس و محبوبیت عمومی آن در افکار عمومی تنزل قابل‌توجهی داشته باشد. طبق فرآیند قانونی روند رسیدگی به صلاحیت نمایندگان تا زمان تأیید اعتبارنامه آنان بر عهده شورای نگهبان قانون اساسی است، پس از رسیدگی به اعتبارنامه وظیفه نظارت بر نمایندگان بر عهده کمیسیون نظارت بر رفتار نمایندگان خواهد بود.
بر این اساس کمیسیونی از درون مجلس شورای اسلامی به شکایت‌های رسیده از سوی مردم و نهاد‌ها رسیدگی کرده و درصورتی‌که آن را منطبق با حقوق نمایندگان مصرح در قانون اساسی تشخیص ندهند، آن را به قوه قضائیه ارجاع خواهند داد و در غیر این صورت این شکایت مختومه اعلام خواهد شد.
قانون فوق از سوی مجلس شورای اسلامی در سال ۹۰ تصویب و در سال ۹۱ اجرایی و ابلاغ شد. در این میان و باوجود اجرای این قانون به نظر می‌رسد کمیسیون نظارت بر نمایندگان نتوانسته است به وظایف خود به‌درستی عمل کند که نمونه آن را می‌توان در تخلفات برخی نمایندگان در حوزه بازار ارز و خودرو دید. جالب این است که پیش از آن عملکرد این نمایندگان به هیئت نظارت بر نمایندگان ارجاع شده بود که این هیئت آن را مطابق رفتار نمایندگی تشخیص داده بود.

 

۴- مبارزه با رانت‌خواری و منفعت‌طلبی
مجلس وقتی به رأس امور بازمی‌گردد که همه نمایندگان خود را وکیل مردم بدانند و در این راستا عمل کنند. نماینده‌ای که از روابط و اطلاعاتی که به آن‌ها دسترسی دارد برای تأمین منافع خود استفاده می‌کند، در حال کشیدن نردبان از زیر پای جایگاه مجلس است. این نخستین گام برای مبارزه با فساد و رانت‌خواری در کشور است چراکه با دستمال کثیف نمی‌توان، پنجره را پاک کرد. مجلس ضدفساد و رانت، مجلسی عزیز نزد مردم و در رأس امور خواهد بود.

۵- دوری از حاشیه‌سازی
یکی از مسائلی که مجلس دهم درگیر آن بود، حاشیه‌سازی‌های بی‌مورد و بعضاً مضر بود. از سلفی موسوم به سلفی حقارت با موگرینی، مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا گرفته تا نطق‌های دشمن‌شاد کن و حاشیه‌ساز. مجلس شورای اسلامی جای کار کارشناسی و مباحث عمیق و منطقی است. مجلس یازدهم اگر خواهان بازگشت به رأس امور است باید دوری از حاشیه‌سازی را در دستور کار خود قرار داده و وقت و انرژی خود را مصروف حل مشکلات واقعی مردم کند.

۶- نظارت واقعی بر دولت
یکی از وظایف اصلی مجلس، نظارت دائمی و دقیق بر دولت است. مجلس برای این کار ابزار مختلفی در اختیار دارد. دیوان محاسبات، سؤال و استیضاح وزرا و سؤال از رئیس‌جمهور از جمله این ابزار است. متأسفانه برخی نمایندگان از این ابزار به‌درستی استفاده نکرده و حتی در مواردی در راستای اهداف و منافع شخصی خود بهره می‌برند. نتیجه این رفتار آن می‌شود که نماینده مجلس به‌جای نظارت واقعی بر دولت، تبدیل به وکیل الدوله شده و خانه ملت به خانه دولت تغییر می‌کند.
نظارت درست و دقیق بر وزرا و عملکرد آنان و مراقبت از عدم انحراف آن‌ها از قانون و اهداف از پیش تعیین‌شده، ابزاری مهم برای بازگشت مجلس به رأس امور است.

۷- اتحاد در مسائل فراجناحی
مجلس ۲۹۰ نماینده دارد و سلایق و رویکرد‌های سیاسی مختلف و فراوانی در آن وجود دارد، اما باید توجه داشت مسائل زیادی وجود دارد که فراتر از رقابت‌ها و سلایق سیاسی است. سیاست خارجی کشور به‌طور کلان یکی از این مسائل است که نباید گرفتار اختلافات جناحی و سلیقه‌ای شود. دشمن در مسائل کلان باید یک‌صدا و آن‌هم صدای وحدت از درون کشور دریافت کند. انشقاق و چنددستگی در این‌گونه مسائل در مجلس، به‌جایگاه و قدرت آن ضربه می‌زند. برای نمونه می‌توان به طرح‌های ضدایرانی در سنا و مجلس نمایندگان آمریکا اشاره کرد که قریب به‌اتفاق آن‌ها با رأی بسیاری بالایی به تصویب می‌رسند. مجلس ما نیز باید در برابر دشمن، یکپارچه و یک‌صدا باشد.