چرا امیر قطر در نشست ریاض شرکت نکرد؟

هفته‌ی گذشته و با ارسال دعوتنامه‌ی رسمی از سوی ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی برای شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، جهت شرکت در چهلمین نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض، گمانه زنی‌ها در خصوص احتمال سفر شیخ تمیم به ریاض و گشایش در روابط قطر با عربستان سعودی و امارات متحده عربی و بحرین شکل گرفت.

این گمانه زنی‌ها زمانی بیشتر تقویت شد که محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر، روز جمعه در رم اعلام کرد گفت و گو‌هایی میان قطر و دولت عربستان در جریان است.

نکته‌ی قابل توجه دیگر آنکه دعوتنامه‌ی رسمی از امیر قطر با دستخط شخص ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی بوده است.

با وجود ریاست امارات متحده عربی بر چهلمین نشست سالانه مجلس همکاری شورای همکاری، محل برگزاری این نشست از ابوظبی به ریاض منتقل شد.

این نشست روز دوشنبه آغاز شد و نماینده‌ی قطر در این اجلاس یک روزه سلطان بن سعد المریخی، وزیر دولت قطر در همکاری‌های خارجی بود.

اما مهم‌ترین بخش نشست شورای همکاری خلیج فارس که نشست سران می‌باشد و در روز سه شنبه برگزار شد، توجه همه‌ی رسانه‌ها را به خود جلب کرده بود، اهیت این نشست به دلیل امکان حضور امیر قطر در آن بود.

همزمان بازخوانی روابط قطر و عربستان سعودی از ماه ژوئن سال ۲۰۱۷ تا کنون که با محاصره‌ی این کشور توسط عربستان و سه کشور دیگر عربی و قطع روابط آن‌ها با دولت قطر همراه بوده است در دستور کار رسانه‌ها قرار گرفت.

آنچه به عنوان نقطه‌ی عطفی در روابط عربستان و قطر به شمار می‌رفت، میانجگری‌های امیر کویت و البته اظهارات اخیر وزیر خارجه‌ی قطر مبنی بر وجود گفت و گو‌هایی ما بین دولت این کشور و عربستان سعودی بود.

البته آنچه احتمال سفر امیر قطر به ریاض را بیش از پیش افزایش می‌داد، توجه به سوابق روابط دو کشور در طول بحران در روابط دو جانبه است، چرا که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی طی ماه‌های گذشته در یک کنفرانس اقتصادی در عربستان علی رغم وجود بحران در روابط این کشور با قطر و با در نظر داشتن این نکته که وی در سفرش به مصر با تحقیر قطر، اهمیت این کشور را با خیابانی در قاهره مقایسه کرده بود، به یکباره دست به تمجید از اقتصاد قطر و آینده‌ی بهتر پیش روی این کشور می‌زند!

نکته‌ی مهم‌تر آنکه در همان ایام که مصادف با به قتل رسیدن جمال خاشقچی، منتقد میانه روی عربستانی، در کنسولگری عربستان در استانبول بود و برخی از فشار‌های امریکا بر عربستان جهت بهبود روابط با قطر خبر میدادند، چهره‌های رسانه‌ای نزدیک به دولت قطر در شبکه‌های اجتماعی خبر از وقوع حوادثی در آینده‌ی نزدیک می‌دادند که نارضایتی امارات متحده عربی را در بر دارد؛ لذا از همان زمان تا کنون به نظر می‌رسد عربستان سعودی مذاکرات پشت پرده‌ای را با دولت قطر آغاز کرده است که در زمان فعلی با میانجگری کویت در اینباره به بهترین نتایج در طول دوران این مذاکرات رسیده است.

روز سه شنبه و با مشخص شدن عدم سفر امیر قطر به ریاض و برعهده داشتن ریاست نمایندگی قطر در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس توسط شیخ عبدالله بن ناصر بن خلیفه آل ثانی، نخست وزیر و وزیر امور داخلی قطر که با استقبال گرم ملک سلمان بن عبدالعزیز در فرودگاه مواجه شد، طبعا دلیل عدم سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی به ریاض مورد سوال قرار می‌گیرد.

یکی ازنکات قابل توجه در پاسخ به این سوال را می‌توان در سخنان سامح الشکری، وزیر امور خارجه مصر، در نشست روز جمعه در شهر رم پیدا کرد، وزیر امور خارجه مصر که دولتش از کشور‌های محاصره کننده‌ی قطر است، می‌گوید:تا این لحظه هنوز هیچ تغییری در رفتار حمایت آمیز قطر از تروریسم دیده نشده است.

علاوه بر آن تغییر محل اجلاس از ابوظبی به ریاض هم حامل نکته‌ی قابل تاملی است، چرا که به نظر می‌رسد دولت قطر دستکم به صورت مستقیم هیچ گفت: وگویی با اامارات نداشته است و همچنان خصومت قبل در روابط دو کشور وجود دارد، این امر زمانی بیشتر به چشم می‌آید که برخی منابع نزدیک به دولت قطر که نخواسته اند نامشان فاش شود به رسانه‌های عربی گفته اند که یکی از دلایل عدم شرکت امیر قطر در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس، ادامه پیدا کردن حملات رسانه‌ای امارات به قطر است.

اختلاف قطر با امارات وقتی بیشتر به چشم می‌آید که در سفر اخیر برادر امیر قطر به جزیره‌ی ابوموسی، وی در صفحه‌ی شخصی خود در اینستاگرام با قرار دادن پرچم ایران در کنار تصویری از جزیره‌ی ابوموسی خبر از سفر خود به این جزیره‌ی ایرانی در خلیج فارس می‌دهد، درحالی که امارات بار‌ها مدعی اماراتی بودن این جزیره شده بود؛ بنابراین عدم شرکت امیر قطر در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس و همزمان سفر وی به روآندا مطلب عجیبی نمی‌باشد، چرا که بنابر آنچه گفت: شد شرایط موجود منجر به ادامه یافتن محاصره‌ی قطر از سوی کشور‌های محاصره کننده می‌باشد و این ترک محاصره مهم‌ترین دلیل عدم حضور امیرقطر در اجلاس مذکور است؛ لذا هرچند روندی برای حل بحران روابط قطر با کشور‌های محاصره کننده خصوصا عربستان سعودی آغاز شده، اما به نظر می‌رسد این روند هنوز به نتایج مورد دلخواه قطر منجر نشده است، اما بی تردید روند گفت: وگو‌های قطر با عربستان سعودی جهت دستیابی به یک توافق مورد رضایت طرفین ادامه خواهد یافت.

نکته‌ی حائز اهمیت و تاثیرگذار در نتیجه‌ی گفت و گو‌های سعودی- قطری، این است که قطر چه طرحی برای حل مشکل خود با سه کشور دیگر بویژه مصر و امارات طراحی کرده است و باید دید که قطر با این کشور‌ها نیز وارد گفت و گوی مستقیم خواهد شد و یا چشم به حل مناقشه با محوریت عربستان دوخته است؟

گفتنی است که کشور‌های عربستان سعودی-مصر-بحرین و امارات متحده‌ی عربی از ۵ ژوئن ۲۰۱۷ با قطع روابط خود با قطر به محاصره‌ی این کشور پرداختند.

این کشور‌ها قطر را به حمایت از تروریسم و دخالت در امور داخلی دیگر کشور‌ها متهم می‌کنند و شروطی ۱۳ گانه من جمله قطع حمایت از اخوان المسلمین و تعطیلی شبکه‌ی الجزیره را برای از سرگیری روابط با این کشور طرح کرده اند، این در حالیست که قطر با تکذیب ادعای دولت‌های محاصره کننده، اقدامات و درخواست‌های آنان را با هدف دخالت در امور داخلی قطر و تحت تاثیر قرار دادن استقلال این کشور می‌داند.