مقاومت فعال؛ راه عبور از گردنه‌های اقتصادی

خروج ایالات‌متحده از «برجام» در اردیبهشت ۹۷ و افزایش فشار‌ها بر ایران سبب شد که برای برخی این تلقی پیش بیاید که جمهوری اسلامی ۴۰ سالگی خود را نخواهد دید؛ اما فضای بین‌المللی به سمتی پیش رفت که یک توافق تقریباً جهانی علیه سیاست‌ها و اقدامات آمریکا شکل گرفت و توطئه آن‌ها علیه مردم ایران شکست خورد. چنانکه زمستان ۹۷ جشن ۴۰ سالگی پیروزی انقلاب اسلامی باشکوه‌تر از همیشه برگزار شد و نهال انقلاب پس از ۴ دهه در مقابل چشم بدخواهان به ثمر نشست. علاوه بر این، آنچه باعث شد اقدامات دشمنان کارگر نیفتد وحدت درونی نیروی انقلاب و مقاومت مردم ایران بود. در واقع تاکتیک فشار حداکثری آمریکا در کل به نفع ایران تمام‌شده و شکوفایی ظرفیت‌های داخلی را به همراه داشت.

هشدار رهبر معظم انقلاب درباره توطئه دشمن
رهبر معظم انقلاب در آذرماه ۹۷ در جمع خانواده‌های شهدای دفاع مقدس و مدافع حرم در قالب تذکری فرمودند: «اینکه آمریکایی‌ها گفتند در سال ۹۷ چنین و چنان می‌کنیم، ممکن است فریب باشد؛ ممکن است در سال ۹۷ جنجال بکنند و نقشه را برای سال ۹۸ کشیده باشند. همه حواسشان را جمع کنند.»، اما باگذشت حدود یک سال از این ماجرا ظاهراً دشمن در اجرای عملیات‌های خود ناکام مانده و کشور با ایستادگی مردم از یک گردنه سخت دیگر عبور کرده است. رهبر معظم انقلاب در صحبت‌های اخیر خود در جمع فرماندهان سپاه با اشاره به موفقیت‌های جمهوری اسلامی فرمودند: «برخی قبلاً پیش‌بینی می‌کردند که سال ۹۸ سال مشکلات بسیار شدید اقتصادی باشد، درحالی‌که اکنون مسئولان کشور خبر از یک رشد اقتصادی نسبی در شش‌ماهه اول سال می‌دهند.»

اقتصاد ایران در سال ۹۸
چالش‌های اقتصادی برای ایران در سال ۹۸ از دو جهت ایجادشده بود؛ اول اثر مستقیم و واقعی تحریم‌ها بر اقتصاد و دوم فضای منفی روانی ناشی از تحریم‌های سنگین آمریکا. پس از خروج آمریکا از برجام و کاهش خرید نفت ایران در بازار‌های جهانی اقتصاد ایران دچار یک بی‌ثباتی شد که حاصل آن نوسانات شدید نرخ ارز و افزایش چشمگیر قیمت دلار بود که تا ۴۰ درصد هم پیش رفت. از طرفی با تشدید تحریم و افزایش قیمت برخی مواد اولیه، قیمت بسیاری از کالا‌ها با شیب بسیار تند رو به افزایش گذاشت و در نتیجه قدرت خرید مردم به میزان قابل‌توجهی افت کرد. مسئله دیگری که بخشی از آن ناشی از نوسانات لحظه‌ای نرخ ارز بود افزایش قاچاق کالا از داخل به خارج کشور بود. شاخص‌های مهم اقتصادی نشان می‌دهد که به‌طورکلی در سال ۹۷ رکود اقتصادی و بیکاری در کشور افزایش یافت؛ اما در سال جدید اقتصاد کشور تا حدودی از بند مشکلات سنگین اقتصادی سال ۹۷ رها شد. نرخ ارز به‌خوبی کنترل شد و بسیاری از مفسدان و اخلال گران بازار‌های اقتصادی دستگیر شدند. افزایش قیمت‌ها تا حدودی مهار شد و اقتصاد کشور به یک ثبات نسبی رسید. این در حالی است که تحریم‌های آمریکا نسبت به سال گذشته نه‌تن‌ها روند کاهشی نداشته، بلکه در برخی دیگر از حوزه‌ها نیز تحریم‌های شدیدتری اعمال‌شده است. به‌خصوص در حوزه نفت و پتروشیمی فروش نفت ایران در نیمه اول سال ۹۸ به کمترین میزان در دو دهه اخیر رسیده است؛ اما به نظر می‌رسد مسئله‌ای که باعث شده تا اقتصاد ایران در سال ۹۸ بهبود نسبی داشته باشد کنترل فضای روانی حاصل از تحریم‌های آمریکا بوده است. در نیمسال ابتدایی ۹۸ با از بین رفتن حباب روانی تحریم‌ها نگاه جامعه و فعالان اقتصادی منطقی‌تر شده و هیجانات لحظه‌ای در کشور کم‌رنگ‌تر شده است. به‌خصوص با تغییر در سیاست‌های دولت و بانک مرکزی به‌تدریج واکنش‌های کودکانه در عرصه اقتصادی کم‌تر شد و کشور به سمت یک نگاه درون‌زا و مستقل حرکت کرد.

نقش دولت در بهبود وضع اقتصاد
در این میان نباید نقش جهت‌گیری‌های سیاسی دولت را چه در حوزه داخلی و چه در بحث سیاست خارجی در بهبود شرایط اقتصادی کشور نادیده گرفت. از ابتدای سال جاری با موضع‌گیری‌های مناسب مسئولین به‌ویژه رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان و اجرای گام‌های کاهش تعهد‌های برجامی ذهنیت‌ها نسبت به جمهوری اسلامی چه در داخل و چه در نزد جامعه بین‌الملل تغییر کرد. تا قبل از آغاز گام‌های کاهش تعهدات برجامی از سوی جمهوری اسلامی، تلقی ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا این بود که فشار‌های حداکثری بر ایران تاثیر گذاشته و چیزی نمانده که جمهوری اسلامی در برابر سیاست‌های یک‌جانبه آن‌ها تسلیم شود؛ اما موضع‌گیری مقتدرانه مسئولین و حمایت مردم جهت‌گیری آن‌ها را تغییر داد و افکار عمومی جهان را به این سمت هدایت کرد که ایران برخلاف برخی کشور‌ها تحت هیچ شرایطی تسلیم سیاست‌های زورگویانه نخواهد شد و تحت هر شرایطی روی پای خود خواهد ایستاد. کارکرد این موضع مقتدرانه در خارج از مرز‌ها این بود که بسیاری از کشور‌ها از سیاست‌های امریکا تبعیت نکردند و مثلاً در حوزه نفت برخی از کشور‌ها بدون توجه به ایالات‌متحده خرید نفت ایران را از سر گرفتند. علاوه بر این، در داخل کشور نیز پرده‌های ابهام کنار رفت و تفکر انتظار و بیم و امید دائمی جای خود را به همت و تلاش مضاعف داد. به نظر می‌رسد وضعیت فعلی ناشی از یک مقاومت عاقلانه در برابر حملات سنگین دشمن در کنار اتخاذ راهبرد استفاده از ظرفیت‌های داخلی است که این خود حاصل تغییر در نگاه کلی مسئولین کشور است.