«جمعه سیاه»؛ سند ابطال رژیم پهلوی

قتل‌عام مردم تهران در ۱۷ شهریور، در میدان ژاله (شهدا)، یکی از نقاط عطف تاریخ انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌آید. کشتار بی‌رحمانه مردم در آن روز تجلی واقعی رژیمی بود که سعی می‌کرد با فریبکاری از خود چهره‌ای صلح‌دوست، آزادی‌خواه و مخالف با مفاسد بسازد. واقعه خونین ۱۷ شهریور نقطه پایانی بود بر حیات رژیم ستمکار پهلوی که بیش از چند ماهی پس‌ازآن حادثه، دوام نیاورد. تظاهرات ۱۳ شهریور در واقع مبدأ پیروزی انقلاب به شمار می‌آید که در پی آن قیام ۱۶ و ۱۷ شهریور شکل گرفت. باوجود تلاش‌های دولت و ساواک برای تعطیلی روز ۱۶ شهریور، مردم بار دیگر در این روز دست به تظاهرات عمومی زدند. مردم در تظاهرات این روز، قلب رژیم سلطنتی را نشانه گرفتند و خواهان نظام مطلوب با شعار‌های «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بودند. در همان حال مردم برای روز ۱۷ شهریور، ساعت ۸ صبح میدان ژاله قرار ادامه تظاهراتی دیگر را فریاد می‌کردند. صبح ۱۷ شهریور فرار رسید و مردم بی‌خبر از حکومت‌نظامی در ساعت ۸ صبح در میدان ژاله تجمع نمودند. تعداد تظاهرکنندگان به حدی بود که خیابان‌ها اطراف را هم فراگرفته بود.

دیری نپایید که نظامیان از همه جهات و حتی پشت‌بام‌های اطراف، تظاهرکنندگان را محاصره کردند. مردم بی‌اعتنا به تذکر نظامیان به تظاهرات خود ادامه می‌دادند تا اینکه نظامیان از هر سو مردم بی‌گناه را به آتش گلوله بستند و دریایی از خون بر روی زمین جاری ساختند. عده زیادی از مردم بی‌گناه، شهید و مجروح شدند. فردای روز ۱۷ شهریور، رژیم پهلوی آمار شهدای آن روز را ۵۸ نفر و تعداد کشته‌شدگان را ۲۰۵ تن اعلام نمود؛ درصورتی‌که این ارقام غیرحقیقی بود و تعداد کشته‌شدگان و مجروحین بیشتر از این بود. قبح فاجعه کشتار مردم بی‌گناه به حدی بود که هرکسی گناه این عمل وقیحانه را به گردن کسی دیگری می‌انداخت. امام خمینی حادثه ۱۷ شهریور را در شمار «ایام‌الله» نامیدند و همواره به ملت ایران توصیه می‌کردند که یادآور عظمت این واقعه و متذکر جان‌فشانی‌های ملت ایران در این روز باشند. «۱۷ شهریور «مِنْ ایام‌الله» است، باید متذکر باشید. باید یادآوری کنید این «ایّام الله» را. چنانچه کردید؛ از یاد نباید برود این «ایّام الله» برای اینکه این ایام‌اند که آدم سازند.

این ایام است که جوان‌های ما را از عشرتکده‌ها بیرون می‌آورد به میدان جنگ می‌برد. این ایام الهی هست که ملت ما را بیدار می‌کند و بیدار کرد. امر می‌کند: ذَکِّرْهُمْ بِایّامِ الله؛ «ایّام الله» را در ذکر مردم وارد کن.» (صحیفه امام؛ ج. ۹، ص. ۴۶۶؛ ج. ۱۳، ص. ۱۸۷). قیام ۱۷ شهریور که به جمعه سیاه مشهور شد، پایان رژیم پهلوی را عملاً کلید زد و نشان داد مردمی که به‌فرمان امام و به دنبال اسلام علیه رژیم طاغوت قیام کرده‌اند، حتی از گلوله و آتش نیز هراسی ندارند. اهمیت یادآوری این روز در آن است که جوانان امروز بدانند انقلاب با چه هزینه و خون‌هایی به‌دست‌آمده است. امروز که دشمن در پی بزک رژیم پهلوی و نشان دادن تصویری وارونه از این رژیم سفاک است، ماجرای ۱۷ شهریور یکی از آن اسنادی است که با مرور هنرمندانه آن می‌توان این خط انحرافی و تحریفی را رسوا کرد.