نقش و موضع کشورهای عربی و منطقه در جنگ اخیر چه بود؟

باید در نظر داشت که بین مواضع دولت‌ها و ملت‌های منطقه و کشورهای عربی تفاوت اساسی وجود دارد. عموما، ملت‌های منطقه موضع حمایتی از ایران داشتند. اما مواضع اعلامی و اعمالی کشورهای عربی در قبال رژیم صهیونیستی و جنگ اخیر به شدت تحت تأثیر ملاحظات سیاسی، افکار عمومی و روابط دیپلماتیک منطقه‌ای قرار داشت. از این رو، مواضع کشورهای عربی مانند عمان، عراق، عربستان‌سعودی،  امارات متحده عربی و ... تفاوت‌های بنیادین زیادی داشتند.

مواضع اعلامی کشورهای عربی نشان‌دهنده تنوع در رویکردهاست. عمان و عراق به دلیل روابط نزدیک‌تر با ایران، لحن تندتری علیه اسرائیل داشتند، در حالی که عربستان و امارات به دلیل ملاحظات ژئوپلیتیک و روابط با غرب، مواضع محتاطانه‌تری اتخاذ کردند. برای مثال:

عمان: به طور سنتی سیاست خارجی بی‌طرفانه‌ای را دنبال می‌کند فلذا در جنگ اخیر نیز موضع رسمی آن محکومیت حملات رژیم صهیونیستی به ایران بود. این موضع با سیاست عمان برای حفظ روابط دوستانه با ایران و اجتناب از درگیری مستقیم با اسرائیل همخوانی دارد.

عراق: به دلیل نفوذ ایران و حضور گروه‌های مقاومت و تهدید رژیم برای عراقی‌ها، موضع تندی علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ کرد. دولت عراق در بیانیه‌ای رسمی حملات اسرائیل را  تجاوز آشکار و تهدیدی برای امنیت منطقه خواند. این موضع با حمایت گسترده افکار عمومی عراق از ایران همسو است.

عربستان سعودی: با وجود بهبود روابط با ایران در ماه‌‌های اخیر، در بیانیه رسمی خود حملات اسرائیل را محکوم کرد و آن را  نقض قوانین بین‌المللی دانست. با این حال، ریاض به صراحت از حمایت نظامی یا سیاسی مستقیم از ایران خودداری کرد و موضع خود را به دعوت به دیپلماسی محدود نمود.

امارات متحده عربی: امارات،که پس از توافق ابراهیم در ۲۰۲۰ روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرده، موضع محتاطانه‌تری اتخاذ کرد. بیانیه رسمی امارات خواستار خویشتنداری و حل دیپلماتیک تنش‌ها شد، بدون اشاره صریح به محکومیت اسرائیل. این موضع نشان‌دهنده تلاش امارات برای حفظ روابط با اسرائیل و هم‌زمان اجتناب از تحریک ایران است.

اما در سطح اعمالی در میان دولت‌های عربی شاهد سه رویکرد بودیم:

-          مواصع اعمالی بی‌طرفانه مانند عمان؛

-          مواضع حمایتی از ایران مانند مقاومت عراق و یمن؛

-         احتمال جانبداری از رژیم صهیونیستی در پشت‌پرده؛ براساس اعلام و اذعان برخی از رسانه‌ها مانند روزنامه اسرائیل هیوم، برخی از کشورهای عربی اطلاعات راداری و امنیتی در اختیار رژیم صهیونیستی قرار دادند.

نکته:

درباره موضع سوم صرفا از دید احتمال‌ها و نظرات رسانه‌ای استفاده شده و ملاک تبیین‌گران و هادیان در جلسات روشنگری باید مواضع رسمی باشد و از احتمالات غیریقینی در جلسات استفاده نشود. روز دوشنبه 16تیرماه ریاست جمهوری اعلام کردندکه داده قطعی مبنی بر همکاری همسایگان با رژیم صهیونیستی وجود ندارد.

اما از حیث روابط بین الملل، کشورهای عربی و منطقه از نگاه کارشناسان با چند چالش و رویکرد اساسی تقریبا متضاد مواجه هستند:

1-                برخی کشورهای عربی و منطقه مانند عراق و پاکستان از تضعیف اسرائیل سود می‌برند و هم‌زمان از کاهش نفوذ ایران نیز نگران هستند، زیرا این امر می‌تواند توازن قدرت در منطقه را به نفع اسرائیل تغییر دهد و برای آنها چالش موجودیتی ایجاد کند،

2-                رقابت هژمونیک در منطقه باعث شده برخی از این کشورها مانند امارات و عربستان به فرسایش قدرت هر دو طرف دل ببندند، زیرا این امر رقابت هژمونیک آنها را تسهیل می‌کند. با این حال، این کشورها نمی‌خواهند رژیم صهیونیستی به یک قدرت بلامنازع تبدیل شود،

3-                برخی کشورهای عربی مانند عمان از فرسایش قدرت ایران یا اسرائیل سود نمی‌برند و معتقد و پیگیر ثبات منطقه‌ای هستند،

4-                نقطه اشتراک همه این نظرات این است که کشورهای عربی معتقدند که  قدرت‌یابی بیش از حد رژیم صهیونیستی می‌تواند تهدیدی برای توازن قدرت منطقه‌ای و امنیت کشورهای منطقه باشد. به همین دلیل یک اشتراک نظر کلی پیرامون خطر صهیونیست‌ها و تلاش برای مهار آن وجود دارد.