نقش فضای مجازی در رشد صنایع کوچک

مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در ابتدای سال ۹۸، در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی وقتی در فرمایشاتشان به شعار سال و الزامات رونق تولید پرداختند؛ اشاره مهمی هم به انواع تولید و نقش صنایع کوچک در رونق تولید داشتند. ایشان در بیاناتشان فرمودند: «تولید هم که ما میگوییم، فقط تولید صنعتی را نمی‌گوییم؛ تولید صنعتی، تولید کشاورزی، دامداری، صنایع بزرگ، صنایع متوسّط، صنایع کوچک، حتّی صنایع‌دستی، حتّی صنایع خانگی، حتّی تربیت دام -چند دام در خانه‌های روستایی- که خود این بمراتب کمک خواهد کرد به گسترش رفاه عمومی در جوامع. این‌ها را باید بنشینند برنامه‌ریزی کنند؛ البتّه سهم صنایع دانش‌بنیان خیلی زیاد است، باید توجّه بشود». حالا در آستانه ۲۱ مردادماه، روز ملی حمایت از صنایع کوچک، می‌خواهیم به نقش فضای مجازی در رشد صنایع کوچک بپردازیم. صنایع کوچک چه نوع صنایعی هستند؟ بنا به تازه‌ترین تعریف سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، صنایعی که شاغلان آن بین ۵ تا ۵۰ نفر باشند، صنایع کوچک و صنایعی با شاغلان بالای ۵۰ نفر، صنایع بزرگ هستند. البته آنچه که اداره آمار بانک مرکزی به عنوان طبقه‌بندی واحد‌های صنعتی در نظر می‌گیرد، واحد‌های با کمتر از ۱۰ نفر شاغل «صنایع خرد»، ۱۰ تا ۴۹ نفر «صنایع کوچک»، ۵۰ تا ۹۹ نفر «صنایع متوسط» و بالاتر از ۱۰۰ نفر شاغل، «صنایع بزرگ» نامیده می‌شوند. درهرصورت با استناد به هر کدام از این تعاریف آمار‌ها نشان می‌دهد در دو دهه اخیر صنایع کوچک و متوسط در ایران رشد چشمگیری داشتند؛ زیرا بهره‌وری در آن‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر و امکان همراهی سریع‌تر با تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان در مقایسه با صنایع بزرگ بالاتر و بیشتر است. صنایع کوچک و متوسط برای رقابت با شرکت‌های بزرگ و تقویت جایگاه خود باید تلاش زیادی کنند و مسیر سختی را در پیش دارند. با این حال در جهان امروز فرصت‌های زیادی نیز برای رشد آن‌ها به وجود آمده است. یکی از این فرصت‌های محیطی، رشد و توسعه فضای مجازی است. تا قبل از توسعه فضای مجازی، صاحبان کسب‌وکار باید هزینه بالایی را خرج تبلیغات می‌کردند تا به مشتری هدف خود برسند. صرف این هزینه‌ها شاید برای صنایع بزرگ ممکن بود و آن‌ها را به سودآوری قابل توجه می‌رساند، اما صنایع کوچک هرگز توان بهره‌مندی از چنین تبلیغاتی را نداشتند. در حال حاضر فضای مجازی بدون کمترین هزینه، بیشترین سرعت و کمترین کاغذبازی‌های اداری در اختیار انواع کسب‌وکار قرارگرفته است و این فرصت برای صنایع کوچک که نیاز به حمایت‌های بیشتری دارند، ارزشمندتر خواهد بود. آن‌ها می‌توانند به راحتی در بستر فضای مجازی کسب‌وکار خود را معرفی کنند، با تأمین‌کنندگان مواد اولیه ارتباط بگیرند، با استفاده از تبلیغات بازاریابی کنند، خود را به مشتری هدف معرفی کنند و از روش‌های توزیع در این فضا بهره ببرند. مرز‌های جغرافیایی در فضای مجازی از بین می‌روند. یک کسب‌وکار کوچک در گوشه‌ای از یک روستا با استفاده از این فضا می‌تواند به همه شهر‌ها‌ی بزرگ و حتی کشور‌های دیگر دسترسی داشته باشد. صنایع کوچک حتی اگر هیچ شرکت، کارگاه یا محیط کار اداری نداشته باشند بازهم می‌توانند در فضای مجازی باقدرت ظاهر شوند و این موضوع برای مشاغل خانگی بسیار بااهمیت است. با ظهور شبکه‌های اجتماعی، هدف قرار دادن مشتریان بالقوه آسان‌تر از گذشته شده است. علاوه بر این فضای مجازی امکان انعکاس بازخورد مستقیم مشتریان را هم به آسانی فراهم می‌کند و صنایع کوچک با بررسی بازخورد‌ها می‌توانند سرعت روند رو به رشد خود را افزایش دهند و نواقص را برطرف کنند. همچنین بررسی مداوم و مستقیم بازخورد‌ها میزان وفاداری مشتریان را افزایش می‌دهد. نظرسنجی از مشتریان در فضای مجازی می‌تواند به نیازسنجی آن‌ها منجر شود و این اطلاعات را به صاحبان صنایع می‌دهد که مشتریان آن‌ها به چه نوع کالا و یا خدمتی علاقه‌مند هستند. این موضوع خود کمکی است برای ایده‌پردازی در مورد تنوع کالا و خدماتی که در راستای نیاز مشتریان در آینده ارائه می‌شود. در حقیقت فضای مجازی بر روی همه عناصر زنجیره تامین تأثیرگذار بوده است. وقتی همه عناصر از قبیل: تأمین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و مشتریان در این فضا در دسترس باشند حضور واسطه‌ها کمرنگ می‌شود و هر کسب‌وکاری با هر تعداد شاغل، فرصتی برای بروز و ظهور خود پیدا می‌کنند. همه این‌ها در کنار کسب‌وکار و مشاغلی هستند که خود زاییده فضای مجازی هستند و بخش تازه‌ای را در اقتصاد با عنوان اقتصاد دیجیتال به وجود آورده‌اند؛ بنابراین فضای مجازی با امکانات بسیار ارزان و در دسترس خود فرصتی بی‌نظیر برای صنایع کوچک به شمار می‌رود و امید است که این صنایع با بهره‌مندی از همه این فرصت‌های محیطی توسعه یابند و نقش پررنگ و مفیدی در رونق تولید کشور داشته باشند.