نشست گروه ۲۰ و اثرات آن بر اقتصاد ایران

هفته‌ی گذشته شاهد نشست سالانه‌ی ۱۹ کشور جهان، به‌علاوه‌ی اتحادیه‌ی اروپا بودیم که به نشست گروه جی ۲۰ معروف است. این نشست و مواضعی که سران کشور‌ها در آن اتخاذ می‌کنند ازاین‌رو حائز اهمیت است که این کشور‌ها درمجموع ۸۵ درصد تولید ناخالص داخلی دنیا و دوسوم جمعیت دنیا را در برمی‌گیرند. این نشست برای ایران نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است چراکه یکی از محور‌های اصلی مذاکرات این دوره، روابط با ایران و مسائل مربوط به آن است. مسائل تجاری ازجمله جنگ تجاری آمریکا و چین، پدیده تغییرات اقلیمی و بحران در روابط با ایران از محور‌های اصلی مذاکرات این دوره نشست جی ۲۰ عنوان‌شده است. این نشست این بار در شهر اوزاکای ژاپن برگزار شد. از سه محور مطرح‌شده در اجلاس اخیر گروه ۲۰، هر سه به نحوی بر اقتصاد ایران مؤثرند؛ اما این تاثیر، چگونه است؟!
پدیده‌ی تغییرات اقلیمی
توافق تغییرات اقلیمی (موسوم به توافق پاریس)، در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. در ایران برخی پژوهشگران با این توافق‌نامه مخالف‌اند. به‌طور مثال سید یاسر جبرائیلی –کارشناس اقتصاد سیاسی- معتقد است قطع برق در تابستان‌ها در ایران، نه به خاطر کم‌آبی و نبود زیرساخت کافی برای تولید برق، بلکه به‌صورت کاملاً ارادی و برنامه‌ریزی‌شده و در راستای اجرای توافق‌نامه‌ی پاریس است.
جبرائیلی معتقد است دولت پیشاپیش به استقبال اجرای این توافق‌نامه رفته و به همین خاطر، به‌طور ارادی مصرف برق کشور را کم کرده است. در میان کشور‌های گروه ۲۰ نیز، تنها کشوری که –باوجود امضای این توافق‌نامه در سال ۲۰۱۵- اکنون با آن مخالف است و رسماً اعلام می‌کند که آن را اجرایی نخواهد کرد، امریکاست. به نظر می‌رسد این توافق‌نامه نیز برای ایران به سرنوشت برجام دچار شده است! درحالی‌که اقتصاد کشور برای رشد به مصرف انرژی نیاز دارد، ایران بر اساس این معاهده باید کمتر انرژی مصرف کند، در‌حالی‌که امریکا از آن خارج‌شده است. اجرای این معاهده در شرایط کنونی، بر رشد اقتصاد ایران اثر منفی خواهد گذاشت. به نظر می‌رسد کشور امریکا که هم در فرایند صنعتی‌شدنِ خود بیش از ایران و سایر کشور‌ها به محیط‌زیست آسیب وارد کرده و هم امروز به مرحله‌ی اقتصاد صنعتی رسیده است، برای عملیاتی کردنِ معاهده‌ی پاریس نسبت به ایران در اولویت باشد.
جنگ تجاری امریکا و چین
گفتگو در مورد مسائل تجاری ازجمله جنگ تجاری آمریکا و چین از دیگر مواردی است که می‌تواند بر اقتصاد ایران مؤثر باشد. رؤسای جمهوری آمریکا و چین بعد از گذشت هفت ماه در این نشست با یکدیگر دیدار کرده و حول محور خاتمه دادن به جنگ تجاری بین کشورهایشان مذاکره کردند. در این نشست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین توافق کردند که برای پایان دادن به جنگ تعرفه‌ها مذاکرات بین دو کشور را از سر بگیرند. این موضوع می‌تواند بر چشم‌انداز رشد اقتصادی جهان تأثیر مثبتی داشته باشد و از این طریق تقاضا برای خرید نفت را افزایش داده و قیمت آن را تحت تأثیر قرار دهد. افزایش قیمت نفت در شرایط تحریم، منجر به افزایش درآمد‌های نفتی ایران می‌شود.
از سوی دیگر، کوتاه آمدن ترامپ در این جنگ تجاری، حاکی از این است که امریکا توان وارد آوردن فشار اقتصادی به چین را ندارد. این نیز امتیاز مثبتی به نفع ایران است؛ چراکه عملاً چین را در برابر آمریکا تحریم‌ناپذیر می‌کند و این کشور می‌تواند دروازه‌ی تجارت خارجی ایران با دنیا باشد. خرید مستمر نفت ایران از سوی چین –حتی پس از برداشتن معافیت‌های تحریمی از سوی امریکا- خود گواهی بر این نکته بود که اقتصاد امریکا تاب مبارزه‌ی اقتصادی بیشتر با چین را ندارد. مذاکرات گروه ۲۰ نیز، این موضوع را مجدداً تائید کرد. به همین دلیل است که پس‌ازاین نشست، چین برخلاف اروپا و امریکا، مقصر تنش بین ایران و امریکا را نه ایران، بلکه اقدام امریکا در خروج از برجام دانست.
مذاکرات پیرامون ایران
روابط با ایران نیز علاوه بر اینکه یکی از محور‌های اصلی مذاکرات این نشست بود، یکی از موضوعات اصلی دیدار‌ها و گفتگو‌های ترامپ با رهبران جهان در ژاپن نیز اعلام‌شده بود. وی بعد از دیدار روز جمعه خود با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه این دیدار را بسیار خوب توصیف کرد. این در حالی است که پس از اجلاس، برخلاف آنچه امریکا دوستان انتظار داشتند، پس‌ازآنکه ذخایر اورانیوم ایران از ۳۰۰ کیلوگرم گذشت، وزیر امور خارجه‌ی روسیه در موضعی به نفع ایران گفت: اقدام آمریکا در تحریم ایران، عاملی بود که باعث شد تا ایران از سقف ذخایر اورانیوم عبور کند و بدین طریق، امریکا را مقصر تنش‌های موجود دانست؛ بنابراین به نظر می‌رسد تلاش‌های امریکا در این اجلاس در مورد ایران، نتیجه‌ی مطلوب آمریکایی‌ها را به همراه نداشت.
کارشناسان معتقدند که امسال نباید انتظار زیادی از نتایج این نشست اقتصادی داشت، زیرا حتی تهیه متن بیانیه مشترک پایانی این نشست با مشکلات اساسی روبرو شد و در این اجلاس، موضع ضد ایرانی منسجم و واحدی گرفته نشد. همچنین سایر تصمیمات نیز، تصمیمات جدیدی نبودند و به‌طور خاص، اتفاقات این اجلاس بر روند اقتصاد ایران تاثیر قابل‌توجهی نخواهند گذاشت. همچنین برای برخی کارشناسان عبارت «تلاش می‌کنیم» در بیانیه پایانی نشست وزیران دارایی گروه ۲۰ بیانگر این واقعیت است که رهبران کشور‌های عضو این گروه نیز تنها به «تلاش» در آینده راضی باشند و در نشست اوزاکا به هیچ توافقی دست نیابند.