اتمام حجت با عهدشکنان

بالاخره کاسه صبر جمهوری اسلامی ایران لبریز شد. روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ماه و درست در سالروز خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی ایران تصمیم خود برای واکنش عملی به عهدشکنی آمریکا و بدعهدی اروپا را اعلام کرد. شورای عالی امنیت ملی در بیانیه‌ای خطاب به کشور‌های عضو برجام اعلام کرد که برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند. دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان نیز با ارسال نامه به رهبران کشور‌های حاضر در توافق هسته ای، آنان را از این تصمیم مطلع کرد.
در مرحله فعلی، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته است که واکنش خود را در چارچوب برجام نشان دهد و این واکنش مستند به بند‌های ۲۷ و ۳۶ توافق هسته‌ای است. بند ۲۶ برجام مربوط به خودداری کشور‌های طرف توافق با ایران در خودداری از بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای است. این بند اعلام می‌دارد که اتحادیه اروپا فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که طبق این برجام لغو شده خودداری می‌کند و هیچ تحریم جدیدی وضع نخواهد کرد و ایالات متحده با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ به عمل خواهد آورد.
همچنین طبق بند ۳۶ برجام، در صورت عمل نکردن سایر اعضا به تعهدات خود، حق ایران است که اجرای کلی یا جزیی تعهدات خود را متوقف کند.
ایران چه تصمیمی گرفت؟
طبق بیانیه شورای عالی امنیت ملی، ایران در مرحله فعلی دو تصمیم عمده گرفته است؛ کاهش تعهدات و مهلت ۶۰ روزه به سایر اعضا. بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی در توضیح کاهش تعهدات می‌گوید جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند. طبق برجام، جمهوری اسلامی ایران تنها مجاز است تا ٣٠٠ کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا خلوص ٣.٦٧ درصد و تا ١٣٠ تن آب سنگین را در داخل کشور نگهداری کند. تولید مازاد بر این مقدار باید از کشور خارج شود.
در بخش دوم نیز به کشور‌های باقی‌مانده در برجام شصت روز فرصت داده می‌شود تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را تامین کنند؛ چنانچه در این مهلت کشور‌های مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد‌کرد.
چشم در برابر چشم
تصمیم شورای عالی امنیت ملی نشان می‌دهد، تهران سیاست چشم در برابر چشم را در پیش گرفته است. پنج کشور باقی مانده در برجام یا در رفتار خود تجدید نظر می‌کنند و عمل به تعهدات برجامی‌شان را آغاز می‌کنند و یا باید منتظر عواقب بدعهدی خود باشند؛ در هر زمان که خواسته‌های ما تامین شود، ما نیز به همان میزان اجرای تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت و در غیر این‌صورت جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد. شورای عالی امنیت ملی در پایان هشدار داده است که پنجره دیپلماسی مدت زیادی باز نخواهد ماند و مسئولیت شکست برجام برعهده طرف‌هایی است که تعهدات خود را زیر پا گذاشته اند.
گام مثبت و محکم
تصمیم هفته گذشته شورای عالی امنیت ملی را باید گامی مثبت دانست که لازم است بااقتدار و محکم برداشته شود. گستاخی امروز آمریکایی‌ها و انفعال اروپا ناشی از این تصور غلط است که دست جمهوری اسلامی ایران بسته بوده و مانعی در برابر بدعهدی و خباثت آنان وجود ندارد. همین محاسبه و برداشت غلط آنان را جری کرده است. حال توپ در زمین اروپایی هاست. اگر تمایل به حفظ برجام دارند، پس از یک سال صدور بیانیه و موضع گیری سیاسی صرف، باید حرکتی عملی از خود نشان دهند.
یکی از حرکت‌های مثبت ایران در شرایط فعلی، روشن کردن گام‌های بعدی است. ایران به صراحت اعلام کرده است که چنانچه پس از ۶۰ روز طرف‌های مقابل حرکت قابل قبول و لازم را از خود نشان ندهند، ارتقای سطح غنی سازی و بازگشت راکتور آب سنگین اراک به وضعیت سابق، گام‌های بعدی ایران خواهد بود. همچنین ایران هشدار داده است که اگر کشور‌های غربی به دنبال بردن پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل باشند، تهران برای برداشتن گام‌های بعدی منتظر پایان مهلت دو ماهه نخواهد ماند.
تکرار یک تجربه تلخ
وضعیت امروز توافق هسته‌ای از بسیاری جهات مشابه اوایل سال ۱۳۸۴ است. در آن زمان هم ایران با سه کشور انگلیسی، فرانسه و آلمان توافق هسته‌ای امضا کرده بود، اما اروپایی‌ها در عمل به تعهدات خود پایبند نبودند و هر روز بهانه‌ای جدید روی میز می‌گذاشتند و زیاده خواهی می‌کردند. این زیاده خواهی در نهایت منجر به شکست توافق سعدآباد و از سر گرفتن فعالیت‌های هسته‌ای شد.
نتیجه آن بدعهدی و شکست، چندین برابر شدن فعالیت هسته‌ای ایران و ارتقای قابل توانمندی‌ها در این حوزه بود که غنی سازی ۲۰ درصد تنها یکی از این دستاورد‌ها بود.
این بار نیز بازنده بازی طرف غربی خواهد بود که با عمل نکردن به تعهدات خود، راه را برای از سرگیری و ارتقای فعالیت‌های هسته‌ای ایران باز کرده است.
جمهوری اسلامی ایران یک سال تمام صبر کرد و سرسوزنی از تعهدات خود نکاست. حال این طرف غربی است که باید تصمیم بگیرد می‌خواهد بدون برجام زندگی کند یا با برجام.
تصمیم روز چهارشنبه جمهوری اسلامی ایران را شاید بتوان در دو بیت خلاصه کرد. به قول فاضل نظری، شاعر جوان و خوش ذوق کشورمان.
گفتی ببند عهد و به من اعتماد کن
نفرین به عهد بستن و لعنت به اعتماد
این زخم خورده را به ترحم نیاز نیست
خیر شما رسیده به ما مرحمت زیاد