آخرین سرنوشت تلگرام

 

شاید شما هم از آن دسته افرادی باشید که هفته گذشته به‌صورت کاملاً اتفاقی یکی از نرم‌افزار‌های نصب‌شده بر روی گوشی شخصیتان به سرقت رفته و یا پاک‌شده است! شما از این موضوع اطمینان دارید که پاک کردن این نرم‌افزار کار شما نبوده پس این سؤال مطرح می‌شود که چه کسی توانسته بدون هیچ اجازه‌ای به حریم خصوصی تلفن همراه شما ورود پیدا کند و یک نرم‌افزار را بدون اطلاع شما از آن پاک کند؟! ظاهراً سارق این نرم‌افزار، گوگل بوده که به بهانه ابهامات امنیتی به حریم شخصی تلفن همراه شما دستبرد زده است! نکته جالب آن است که نرم‌افزار به سرقت رفته همان پیام‌رسانی است که قرار بود مدت‌ها پیش تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد و همه مردم و مسئولان از آن کوچ کنند؛ اما نه‌تن‌ها این اتفاق نیفتاد بلکه در سایه عدم اتفاق‌نظر مسئولان و اتخاذ یک تصمیم قاطعانه پیام‌رسان مذکور با ۱۲۷ پوسته غیررسمی ‏به فعالیت خود ادامه داد.

چه کسی پوسته‌های تلگرام را حذف کرد؟
حالا از عصر روز سه‌شنبه (۳ اردیبهشت) گوگل‌پلی اجازه نصب این دوپوسته را به کاربران نداد و این دوپوسته را در بخش برنامه‌های مشکوک و به‌عنوان بد‌افزار شناسایی کرد و از این طریق به کاربرانش هشدار داد که استفاده از این برنامه‌ها امنیت آن‌ها را به خطر می‌اندازد. البته هرچند گوگل به پوسته‌های غیررسمی تلگرام اتهام امنیتی زده است، اما با حذف آن‌ها بدون اجازه و اطلاع کاربران نشان داد تا چه اندازه به اطلاعات و نرم‌افزار‌های شخصی کاربران دسترسی آشکار و پنهان دارد تا جایی که می‌تواند برنامه شخصی میلیون‌ها کاربر را بدون اطلاع آن‌ها مدیریت و حذف کند! تا پیش‌ازاین، بیشتر کاربران فضای مجازی فکر نمی‌کردند که تا این حد گوشی آن‌ها در دسترس سرویس‌های خدمات دهنده برنامه‌های اندرویدی باشند!

قصه از کجا شروع شد؟
استفاده از پوسته‌های فارسی تلگرام، زمانی مورد استقبال کاربران قرار گرفت که تلگرام در اردیبهشت‌ماه سال ۹۷ فیلتر شد. فیلترینگ این پیام‌رسان در آن زمان باعث شد بسیاری از کاربران به‌تدریج به سمت نصب پیام‌رسان‌های داخلی و مقایسه بین آن‌ها بروند و برخی نیز باتحمل سختیِ استفاده از فیلترشکن‌ها همچنان مشتری تلگرام بمانند؛ اما ناگهان پیام‌هایی در فضای مجازی دست‌به‌دست شد که پیشنهاد نصب پوسته‌های مختلف تلگرام را بدون نیاز به فیلترشکن به کاربران می‌داد. در این اوضاع بسیاری از کانال‌های مفید و پرمخاطب با کوچ به پیام‌رسان‌های داخلی دیگر در تلگرام حضور نداشتند و کاربرانی که برای رهایی از نصب چند نرم‌افزار به تلگرام بازگشتند از دسترسی به محتوای آن‌ها محروم شدند و جالب آنکه عمده این کانال‌ها نیز کانال‌های ارزشی و انقلابی محسوب می‌شدند! هرچند این پوسته‌های غیررسمی موردتوجه قرار گرفتند، اما در مورد صاحبان آن‌ها و آینده فعالیتشان اماواگر‌های مختلفی مطرح بود. از سوی دیگر بعد از گذشت چند ماه از فیلتر تلگرام برخی مقامات قوه قضاییه از جمله عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر سابق کمیته فیلترینگ، بار‌ها اعلام کرد که هاتگرام و طلاگرام فیلترشکن داخلی با مدیریت واحد هستند که به‌طور غیرقانونی و برخلاف دستور قضایی با امکانات وزارت ارتباطات در دسترس کاربران ایرانی قرارگرفته‌اند. با اوج گرفتن انتقادات نسبت به فیلتر نبودن پوسته‌های تلگرام در نهایت برخی نمایندگان مجلس در گفت‌وگو‌هایی اعلام کردند که این پوسته‌های فارسی متعلق به یک دستگاه امنیتی و با هماهنگی در حال فعالیت در کشور هستند. در همین زمینه خردادماه سال گذشته حسن بیگی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از قول محمود علوی، وزیر اطلاعات گفت: «تلگرام طلایی متعلق به جمهوری اسلامی ایران است و اکنون ۲۵ میلیون عضو دارد و قانونی است»؛ اما این اظهارات باعث کم شدن انتقادات خرم‌آبادی؛ دبیر کمیته فیلترینگ و معاون امور فضای مجازی دادستانی نسبت به فعالیت این پوسته‌ها نشد و باعث شد تا فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، به‌صورت شفاف اعلام کند که هاتگرام و طلاگرام از همان ابتدا برای سیاست خروج از انحصار تلگرام و برای دوران گذار از فیلتر تلگرام فعال‌شده‌اند. او تأکید کرده بود به مدیران این پوسته‌ها تا ۱۵ شهریور (۹۷) فرصت داده شده تا به یک پیام‌رسان ۱۰۰ درصد بومی تبدیل شوند. مهلتی که یک‌بار دیگر به خواست مدیران این پوسته‌ها تا آذرماه سال ۹۷ تمدید شد و بعدازآن نیز بدون اطلاع‌رسانی مشخص در مورد اینکه آیا این پوسته‌ها از تلگرام مستقل شده‌اند یا نه به فعالیتشان ادامه دادند. هرچند که در اواسط پاییز سال گذشته دبیر شورای عالی فضای مجازی در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که دوپوسته هاتگرام و تلگرام طلایی به‌طور آزمایشی از تلگرام مستقل شده‌اند؛ اما پیاده‌سازی کامل این موضوع هنوز امکان‌پذیر نیست. فیروزآبادی در این زمینه اعلام کرده بود که: «این استقلال به‌صورت آزمایشگاهی بوده و پیاده‌سازی کامل آن، نیازمند سخت‌افزار‌ها و تجهیزات مانند دیتاسنتر و سرور است که امیدواریم در مهلت تعیین‌شده، کاملاً اجرایی شود.» زمستان سال گذشته نیز بعد از پیگیری خبرنگاران در مورد اینکه بالاخره سرنوشت هاتگرام و تلگرام طلایی به کجا رسیده است، امیر خوراکیان، معاون فرهنگی، اجتماعی مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه به اهدافمان از فیلتر تلگرام رسیده‌ایم اعلام کرد: «قوه قضاییه به هاتگرام و تلگرام طلایی فرصت داده است و درباره مسدودسازی آن‌ها هم این قوه باید تصمیم بگیرد.» تصمیمی که در نهایت تا این لحظه به‌صورت مشخص از سمت این نهاد اعلام نشده است.

یک بام و دو هوای مسئولان
هفته گذشته محمدجواد آذری جهرمی در توئیتی اعلام کرده که از ۱۲۷ پوسته غیررسمی تلگرام که برای دور زدن فیلتر این پیام‌رسان استفاده می‌شود، دوپوسته که در یک سال اخیر سروصدای زیادی هم به پا کرده حذف و غیرفعال شده‌اند؛ یعنی تلگرام طلایی (طلاگرام) و هاتگرام. او با استفاده از هشتگ «حق‌الناس» پای خود را از همه جنجال‌های پیش‌آمده کنار کشید و گفت که وزارت ارتباطات از سال ۹۶ همه پوسته‌های فارسی تلگرام را فاقد امنیت اعلام کرده؛ اما در نهایت بر اساس جمع‌بندی مرکز ملی فضای مجازی عمل شده است؛ اما وزیر ارتباطات در حالی از بی‌امنیتی پوسته‌های تلگرام خبر می‌دهد و هشتگ حق‌الناس را برای آن به کار می‌گیرد که خود و سازمان متبوعش در رأس یکی از تصمیم گیران اصلی در حوزه فضای مجازی محسوب می‌شوند. اگر این پوسته‌های غیررسمی از نظر ایشان فاقد امنیت بودند چرا در یک سال گذشته برای ادامه فعالیت آن‌ها هیچ ممانعتی به عمل نیامده است؟ آیا اگر پیام‌رسان یا نرم‌افزاری از نگاه وزیر در تردید امنیتی قرار دارد و رعایت حق‌الناس مهم است، تنها کاری که از دست وزیر برمی‌آید انتشار توئیتی تردیدآمیز بود؟ و اگر واقعاً تردیدی در استفاده از این پیام‌رسان‌ها وجود داشت چه لزومی داشت بعد از تصمیم‌گیری قاطع در مورد فیلترینگ تلگرام؛ اماواگر‌هایی از برخی مسئولان مطرح شود و اجرای این تصمیم با این نواقص روبه‌رو شود؟ مگر نه اینکه گوگل زمانی که به تشخیص خودش این نرم‌افزار‌ها را ازلحاظ امنیتی تردیدآمیز خواند به خود اجازه داد تا بدون اطلاع، آن را از تلفن همراه کاربران پاک کند و از عرضه آن در اپ استور‌ها جلوگیری نماید؟ پس چرا زمانی که مسئولان داخلی در مورد تهدیدات امنیتی یک پیام‌رسان به نتیجه قطعی می‌رسند در مورد تصمیم-گیری برای مقابله با آن اتفاق‌نظر ندارند و دچار تردید و تعلل می‌شوند؟ جالب آنکه وزیر اطلاعات چند روز پس از توئیت اول خود که به تردیدآمیز بودن مشکلات امنیتی پوسته‌های تلگرام اشاره داشت، توئیتی با این محتوا منتشر کرد که: «حذف برنامه‌های ایرانی در سیستم‌عامل اندروید صرفاً محدود به پوسته‌های یک پیام‌رسان نبوده است بلکه برخی برنامه‌های کسب‌وکار‌های ایرانی را نیز در برگرفته است. تروریسم اقتصادی آمریکا در حال تسری به اقتصاد فضای مجازی است»! همان‌طور که برمی‌آید محتوای این توئیت با توئیت قبلی در تضاد و تناقض آشکار است. در توئیت اول؛ جناب وزیر به رعایت حق‌الناس و مشکل امنیتی پوسته‌های تلگرام اشاره دارند و در حقیقت طوری وانمود کرده‌اند که گویی این موضوع را از قبل گوشزد کرده‌اند و اخطار داده بودند؛ اما در توئیت دوم حذف پوسته‌های تلگرام را تروریسم اقتصادی آمریکا در فضای مجازی قلمداد کرده‌اند! اگر این پوسته‌ها مورد تائید وزیر نبوده است پس چرا در این توئیت حذف آن‌ها نوعی حمله به اقتصاد فضای مجازی ایرانی معنا شده است؟ بالاخره ما از تهدید امنیتی نجات یافتیم و یا موردحمله تروریستی در فضای مجازی قرارگرفته‌ایم؟! شواهد حاکی از آن است که قصه تلگرام در ایران رشته درازی پیدا کرده است و هیچ‌کدام از مسئولان مربوطه حاضر به ‏پاسخگویی شفاف در این زمینه نیستند. درزمانی که دشمن از طرق مختلف برای ناامیدی مردم و براندازی نظام در فضای مجازی برنامه‌ریزی کرده است این بلاتکلیفی مسئولان نشانده نبود برنامه‌ریزی صحیح است که فقط سردرگمی بیشتر مردم و بی‌اعتمادی آن‌ها را به دنبال خواهد داشت.