مردی که سینمای قرآنی را جهانی کرد

به گزارش رهنما به نقل از مشرق- تحقیق و نگارش سریال یوسف پیامبر(ع) از سال ۱۳۷۹ آغاز شد.   مشاوران و کارشناسان متعددی در کنار سلحشور قرار گرفتند تا در نگارش متن سومین تجربه سریال سازی او با موضوع زندگی یوسف پیامبر(ع)، به وی یاری برسانند. فرج‌الله سلحشور تا سال ۱۳۸۳ متن سریال را در ۴۰ قسمت تحقیق و نگارش کرد و از همان سال فیلمبرداری آغاز شد. داستان از شهر فدان در جنوب کشور بابل آغاز می‌شود که پیش از تولد حضرت یوسف تا میانسالی این پیامبر که عزیز مصر می‌شود را به نمایش می‌گذارد. نخستین قسمت این سریال، جمعه ۷ تیر ماه ۱۳۸۷ از شبکه اول صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.

 سریال یوسف پیامبر(ع) بازخوانی تصویری یکی از جذاب‌ترین داستان‌های قرآن مجید است. این داستان می‌توانست با پرداختی نادرست، سریالی عاشقانه باشد و تمامی ظرفیت‌های قصه، در ماجرای عشق زلیخا خلاصه شود. روایت فرج الله سلحشور، در عین حال که به خوبی و کامل ماجرای عشق زلیخا را بیان می‌کند، کمترین بهره‌ای از جذابیت‌های مبتذل و مرسوم فیلم‌های عاشقانه نمی‌برد. در واقع قصه این سریال بر خلاف آثاری شبیه به این موضوع، بر عصمت و پاکی یوسف پیامبر(ع) استوار است.

سلحشور در کنار مشاورانی که در نگارش یوسف پیامبر(ع) همراهی‌اش کرده‌اند از اصیل‌ترین منابع بهره برده است. نگاه عمیق و دقیقی که ریشه در معارف اهل بیت دارد، پیامبری را به تصویر می‌کشد که به خوبی تکالیف شخصی و اجتماعی‌اش انجام می‌دهد. مقام معظم رهبری(حفظه الله) در دیداری که با عوامل این سریال داشتند، فرمودند : « ...یکی دیگر از ویژگی‌های این سریال، به تصویر کشیده شدن شخصیتی جامع الاطراف و نبوّت واقعی از یوسف پیامبر بود که این شخصیت دینی علاوه بر معنویت و توجه به دعا و ذکر، در صحنه مدیریت جامعه، تدبیر امور، مبارزه با ظلم، و ایستادگی در مقابل فشارها نقش بارزی داشت.»

با وجود این‌ که سلحشور از جذابیت‌های مرسوم بهره نمی‌گیرد امّا با پرداختی هنرمندانه مخاطب را پای تلویزیون می‌نشاند. بر اساس نظر سنجی که مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما در سال ۱۳۸۷ انجام داده است، در زمان پخش، این سریال ۸۶‌درصد مخاطب داشته که از این میزان، ۹۳‌درصد از این سریال رضایت داشته‌اند. البته مخاطبین این سریال محدود به ایران نشد. آقای ضرغامی رئیس صدا و سیما در جلسه ای که با حضور عوامل این سریال در خردادماه سال ۱۳۸۸ برگزار شده بود به استقبال ۵۰ کشور دنیا از این سریال اشاره کردند. (البته آماری که آقای ضرغامی در مورد استقبال کشورهای مختلف مطرح کرده اند مربوط به سال ۱۳۸۸ است.) از آن سال تا به امروز این سریال در دیگر نقاط جهان و از شبکه‌های ماهواره‌ای و دولتی بارها پخش شده است. از جمله این کشورها می‌توان به عربستان، سوریه، عراق، بحرین، امارات، کویت، تونس، مصر، قزاقستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، آمریکا، آلمان، ایتالیا، هلند، سوئد، انگلیس، بلژیک، یونان، کانادا و... اشاره کرد. دیده شدن سریال فرج الله سلحشور در نقاط مختلف در جای خودش حایز اهمیت و ارزش است. این خیلی مهم است که، در روزهایی که رسانه ملی سری‌های مختلف سریال‌های بی کیفیت کره‌ای را بارها پخش و باز پخش می‌کند، سریال یوسف پیامبر(ع) که با هزینه‌های حداقلی تولید شده، میهمان سفره افطار مسلمانان جهان است.

بررسی و تحلیل بازخورد و اثرگذاری این سریال روی مخاطبین، پنجره جدیدی را پیش روی ما می‌گشاید. دیده شدن اثر یک هنرمند انقلابی در جایجای جهان تحسین برانگیز است. امّا سریال سلحشور تنها یک اثر سرگرم کننده نیست که مخاطب آن را می‌بیند و احیاناً پس از مدتی فراموشش می‌کند. در واقع سریال یوسف(ع) با فرهنگ عموم مردم پیوند ‌خورده است؛ بارها در شئون مختلف زندگی مردم بازتولید می‌شود و فرهنگ و روابط آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

گزارش‌های مختلفی در مورد نظر مردم، استقبال و تأثیرگذاری سریال یوسف(ع) در دست است. در ادامه گوشه‌ای از آن‌ها آمده است:

عبدالکریم فتاح ۱: «سریال حضرت یوسف(ع) در اوج محبوبیت و تأثیرگذاری است. به طوری که هنگام پخش این سریال، تمام دید و بازدیدها قطع می‌شود و حتی برنامه روزانه مردم(در کردستان عراق) با زمان پخش سریال تنظیم می‌شود.»

داود اسکندری ۲: «اردو زبانان شبه قاره همزمان با پخش این مجموعه از شبکه‌های داخلی صدا و سیما با اشتیاق فراوان قسمت‌های مختلف آن را دنبال می‌کردند و این استقبال زیاد باعث شده بود که عده‌ای حتی از این فرصت استفاده کنند و به همین لحاظ  بازار فروش غیرمجاز لوح‌های فشرده این سریال در میان مسلمانان هند و پاکستان بسیار گرم بود. از این رو و در پی درخواست‌های مکرر مخاطبان سیمای اردو مبنی بر دوبله و پخش این مجموعه به زبان اردو از شبکه سحر، «یوسف پیامبر (ع)» در ۶۰ قسمت در کراچی پاکستان و با حضور صداپیشگان بومی این کشور دوبله و از اول اسفند ماه ۸۹ روی آنتن سیمای اردو رفت و استقبال از آن در حدی بود که مجبور شدیم به فاصله کمی دوباره آن را پخش کنیم.»

سلیمان فرضعلی اف ۳: «سریال یوسف پیامبر (ع) با استقبال بی شمار و چشمگیر مخاطبان روبرو شد. این استقبال به اندازه ای بود که مردم آذربایجان نام یوسف را برای پسران خود بر می‌گزیدند و این اسم تا مدت‌ها جزء اسامی پرطرفدار محسوب می‌شد. بعد از پخش سریال حضرت یوسف (ع) در این شبکه، پنج شبکه دیگر این سریال را در جدول پخش خود قرار دادند. پخش سریال‌های ایرانی موجب گردید تا دید مردم آذربایجان نسبت به سریال باز شود و تشخیص بدهند که چه سریالی خوب است. پیش از این، با اینکه ما با ایران نزدیک به ۸۰۰ کیلومتر مرز داریم و از مشترکات فرهنگی بسیاری برخورداریم، اما سریال‌های ایرانی در آذربایجان مطرح نبود.»

گزارش روزنامه شرق الاوسط: «با پخش سریال یوسف پیامبر(ع) از تلویزیون عرب‌زبان «الکوثر»، این سریال به یک رقیب سرسخت برای سریال‌های عربی و ترکی تبدیل شد. سریال یوسف پیامبر چنان اقبال گسترده‌ای را در عراق به‌همراه داشت که تصاویر بازیگران این سریال در اغلب مغازه‌هایی که تصاویر هنرمندان سینمای هالیوود را می‌فروختند به فروش رسید. به گفته منابع عراقی، در دوران پخش این سریال، مصطفی زمانی، بازیگر ایرانی نقش یوسف پیامبر با چشمانی سبز به یکی از محبوب‌ترین بازیگران دنیای عرب تبدیل شد. حتی برخی از زنان عراقی نام کودکان تازه متولدشده خود را تحت‌تاثیر این سریال «یوسف» گذاشتند و خود به «ام‌یوسف» شهرت پیدا کردند.»

مهندس عبدالمنعم الشروینی ۴: «بنده به نمایندگی از دولت انقلابیون و ملت بزرگ مصر از شما و گروه همکاران‌تان بابت خلق مجموعه زیبا و تأثیرگذار یوسف پیامبر(ع) تقدیر و تشکر می‌کنم. مجموعه یوسف پیامبر(ع) ابتدا از شبکه الحرّیه مصر پخش شد و تکرار این مجموعه فردای آن روز پخش می‌شد که با استقبال بی‌نظیر مردم مصر روبه‌رو شد و بعد از اتمام از شبکه الحرّیه، مجدداً از شبکه  melodi۲پخش شد و باز هم این سریال جذاب و زیبای قرآنی بیشترین درصد مخاطبان تلویزیونی را به خود اختصاص داد.

طی تحقیقاتی که گروه ما انجام داده و به دست آمد این سریال جذاب قرآنی ظاهراً میهمان بسیاری از کشورها و شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای نظیر آلمان، آمریکا، اروپا، ترکیه، ارمنستان، فرانسه، سوئد، انگلستان و ... بوده و همچنین این مجموعه قرآنی در ماه مبارک رمضان سال گذشته میهمان شبکه‌های تلویزیونی بسیاری از کشورهای عربی بوده و مورد رضایت‌مندی بالای مخاطبان قرار گرفته است.»

عبدالفتاح طاروطی ۴: «این سریال با آنکه بارها از شبکه‌های مختلف این کشور پخش شده ولی هربار با استقبال پرشور و بی‌نظیر مردم روبه‌رو می‌شد. حتی در حال حاضر هم این مجموعه از مصر در حال پخش است و در واقع این لطف و عنایت پروردگار است که شامل حال شما و همکارانتان شده که در راستای اهداف والای اسلامی قدمی مؤثر برداشته‌اید و داستان‌های زیبا و درس‌آموز قرآن کریم را از زبان گویا و تأثیر فیلم‌سازی ترویج می‌دهید.»

در حقیقت این‌گونه آثار بابرکت قرآنی بر تفکر و عقیده همه انسان‌ها حتی افرادی بی‌ایمان و بی‌مذهب تأثیرات مثبت می‌گذارد و انسان را در مسیر حقیقت و سعادت زندگی راهنمایی می‌کند.»

سامی التوسی ۶: «در تونس هم آثار زیبای شما مورد توجه ملت ما قرار گرفته. مجموعه مردان آنجلس، ایوب پیامبر و سریال یوسف پیامبر(ع) در تونس به شدت مورد توجه مردم قرار گرفته و امیدوارم که خداوند همیشه شما را در این امر یاری کند.»

مهدی حیدری ۷: «پخش سریال یوسف پیامبر(ع) از تلویزیون دولتی کانتون سارایوو پایتخت بوسنی و هرزگوین در قلب اروپا صورت پذیرفته و مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. گزارش‌های رسیده از دفتر صدا و سیما در سارایوو و همچنین تماس‌هایی که با این سیما گرفته شده حاکی از آن است که با پخش این سریال ماه رمضان امسال مسلمانان بوسنی و هرزگوین رنگ و بویی متفاوت از سالهای قبل یافته است و با توجه به اینکه تلویزیون کانتون، در شبکه کابلی بوسنی و هرزگوین قرار دارد، عموم مردم این کشور، مخاطبان نسخه زیرنویس شده سریال یوسف پیامبر(ع) هستند.»

بیشتر بخوانید:

انتقام معاندان از مرحوم سلحشور در روزنامه اجاره‌ای

بررسی جایگاه سریال‌های ایرانی با موضوعات تاریخی، مخصوصاً آنهایی که از قصص قرآنی نشأت گرفته اند، در منطقه از جهات بسیاری با اهمیت است. مشترکات جغرافیایی و فرهنگی مذهبی و اجتماعی کشور ما با کشورهای منطقه و جایگاه جمهوری اسلامی به عنوان دولت شیعی مقتدر در منطقه که در معادلات سیاسی فرهنگی خاورمیانه نقش مهمی دارد و تمامی تحرکات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... آن به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ توجه ویژه ما را به تمامی محصولاتی که از این نقطه با وجود این همه رسانه و شبکه تلویزیونی تولید و منتشر می‌شود، می‌طلبد. این دقت وقتی لزوم بیشتری پیدا می‌کند که در منطقه کشورهای باشند که محصولات فرهنگی خود را با نام محصولات اسلامی ترویج می‌کنند. سریال سازی در قالب قصه‌هایی قرآنی فرصتی است برای انتقال نگاه، موضع و معارف مورد نظر انقلاب اسلامی است.

۱.نشریه ستاندر، چاپ اربیل(کردستان عراق)

۲. مدیر وقت سیمای اردو در شبکه سحر

۳. صداپیشه آذربایجانی

۴. رئیس سازمان حج و زیارت، سیاحت و گردشگری مصر

۵. قاری بین المللی مصری، در دیدار از مؤسسه تبیان فیلم

۶. قاری بین المللی تونسی، در دیدار از مؤسسه تبیان فیلم

۷. مدیر وقت سیمای بوسنیایی زبان شبکه جهانی سحر[۱]