در ميدان رقابت «جعبه جادويي» در نوروز 97 چه گذشت؟

ایام عید نوروز، از جمله روز‌هایی است که بیش از هر زمان دیگری افراد خانواده لحظات خود را در کنار هم می‌گذرانند، مسافرت و دید و بازدید و رفتن به مکان‌های تفریحی و تاریخی از برنامه‌های روتین خانواده‌های ایرانی در این ایام است. اما آنچه بیش از هر زمان دیگری در این ایام جای خود را در میان خانواده‌ها باز می‌کند، نشستن پای جعبه جادویی تلویزیون و تماشای برنامه‌های نوروزی به ویژه سریال‌های نوروزی رسانه ملی است.
امسال هم مانند سال‌های گذشته هر کدام از شبکه‌های سیما تلاش کرد تا با تدارک دیدن ویژه برنامه‌های این ایام، از طرفی رضایت مخاطبان خود را فراهم کند و از طرف دیگر، در ماراتن رقابت میان شبکه‌ها، از حریف جا نماند و گوی سبقت را از دیگری برباید، رقابتی که در نوع خود موجب بالا رفتن کیفیت تولیدات هم خواهد بود. در این میان البته شبکه‌های اول، دوم، سوم و پنجم سیما به دلیل بیشتر بودن مخاطبانشان از اهمیت بیشتری برخوردار بوده‌اند و بیشتر زیر ذره‌بین مخاطبان قرار می‌گیرند.
سریال‌های «پایتخت ۵، کلاه قرمزی، تعطیلات رویایی، دیوار به دیوار و هیئت مدیره» هر کدام با وجود تمام کاستی‌هایشان، توانستند مخاطبان زیادی را از سر شب تا حدود ساعت ۲۴ پای تلویزیون بنشانند و این قرار ثابت هر شب خانه‌های ایرانی، نشان می‌دهد که هنوز مرجعیت هنری و تفریحی تلویزیون برای خانواده‌های ایرانی محفوظ مانده، نکته‌ای که نباید از فرصت آن غافل شد.
در میان این سریال‌ها «پایتخت ۵» امسال متفاوت‌تر از قبل میهمان خانه‌های مردم شد. این سریال که اولین سری آن هفت سال پیش و در نوروز ۱۳۹۰ پخش شد، امسال در شرایط به روی آنتن رفت که مخاطبان از ابتدای فیلم تا انتهای آن با موضوعاتی از قبیل: «تبعات فردی و خانوادگی یک بی‌احتیاطی لحظه‌ای و تصادف، سفر به ترکیه، قاچاق لباس و امنیت منطقه» روبه‌رو شدند. از طرف دیگر، «دیوار به دیوار» هم مثل نوبت قبل که سال گذشته به روی آنتن رفته بود، امسال هم با درون‌مایه خانوادگی به روی آنتن رفت و پیام اصلی آن، «همسایگی و همدردی و همراهی» بود؛ نکته‌ای که با تم طنز و خنده همراه می‌شد و مخاطب را پای تلویزیون می‌نشاند. «هیئت مدیره»، اما کار جدید تلویزیون در نوروز ۹۷ بود که آن هم با درون‌مایه باید‌ها و نباید‌های همسایگی و برج‌نشینی میهمان خانه‌های مردم شد، هرچند به نظر می‌رسید در مقاطعی، دچار آشفتگی و بهم‌ریختگی داستان می‌شد، اما بالاخره می‌توانست تا حدودی خودش را جمع و جور کند.
«تعطیلات رویایی» هم با چهره‌های سرشناسی مثل محمدرضا شریفی‌نیا، علی صادقی و افسانه بایگان به روی آنتن رفت و هر چند در ابتدا قدری خسته‌کننده پیش رفت، اما در نهایت توانست روی غلطک بیفتد و مخاطب را با خودش همراه کند، به ویژه اینکه «خانواده‌محوری و احترام به بزرگ‌تر» در ساختار این سریال به خوبی مشاهده می‌شد. «کلاه قرمزی» هم با وجود شلوغ‌شدن فضای آن و اضافه شدن بیش از حد شخصیت‌ها، هنوز بزرگ و کوچک را پای خود می‌نشاند و خوش‌خاطره می‌شود.
اما در همه این آثار با وجود جنبه‌های برجسته و مثبت آنها، شاید خلأ‌هایی هم قابل مشاهده باشد که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت، مثلاً وقتی «پایتخت ۵» خواسته یا ناخواسته مبلغ گردشگری ترکیه به‌جای جاذبه‌های سیاحتی ایرانی می‌شود یا روش‌های قاچاق چمدانی لباس را یاد می‌دهد، می‌توان این خرده را به آن گرفت که اشکال کار از کجاست؟ از طرف دیگر و گذشته از «پایتخت»، شاید یکی از نقطه‌های آسیب و حفره‌های مشترک سریال‌های نوروزی، جای خالی ترویج کالای ایرانی و زندگی نسبتاً ساده‌تر و بی‌آلایش‌تر باشد که البته شاید این‌ها ناخواسته از نگاه برنامه‌ریزان و سازندگان این آثار دور مانده است.
به این ایراد، باید ضعیف‌ترشدن جنبه‌های «طنز و خنده» را هم اضافه کرد که تقریباً در همه مجموعه‌های تلویزیونی نوروز امسال مشاهده می‌شد؛ نکته‌ای که قطعاً یکی از نیاز‌های غیرقابل چشم‌پوشی برای مخاطب امروز به ویژه با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی روز کشور است.
هر چند مرکز افکارسنجی رسانه ملی در گزارشی که ۱۵ فروردین‌ماه امسال منتشر کرد، اعلام کرده است که تلویزیون در نوروز ۹۷ بیش از ۸۳ درصد مخاطب داشته و «پایتخت ۵» با ۹۲ درصد رضایت مخاطب در صدر بوده و سایر سریال‌ها نیز حداقل ۷۵ درصد رضایت را در پی داشته‌اند، اما آنالیز دقیق‌تر نیاز‌های پنهان و آشکار جامعه و رفع این خلأها، قطعاً به غنی‌شدن آثار نوروز بعدی کمک خواهد کرد.