دستاوردهای چهارمین نشست سه جانبه «سوچی» درباره آینده سوریه

نشست سوچی، پنجشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۷ و همزمان با کنفرانس ورشو با حضور روسای جمهور سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد. نشست سوچی، چهارمین دور نشست سران این سه کشور برای مذاکره درباره سوریه و نخستین نشست از زمانی است که آمریکا اعلام کرد سوریه را ترک می‌کند. ولادیمیر پوتین، رجب طیب اردوغان و حسن روحانی رؤسای جمهوری روسیه، ترکیه و ایران در پایان نشست سوچی که با محور مسائل سوریه برگزار شد، با انتشار یک بیانیه‎ مشترک تاکید کردند؛ بحران این کشور هیچ راه حل نظامی ندارد و تنها از طریق یک فرآیند سیاسی سوری- سوری با تسهیل سازمان ملل در مورد قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت می‌توان به آن پایان داد. در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت که در آذر ماه ۹۶ تصویب شد، از سازمان ملل درخواست شده است گزینه‌هایی برای ساز و کار نظارت بر آتش‌بس در سوریه ارائه کند. در ابتدای این قطعنامه ضمن اشاره به برخی از قطعنامه‌های قبلی، بر حفظ استقلال، یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه تاکید شده است. رهبران سه کشور توافق کردند که دوازدهمین نشست صلح این کشور در آوریل ۲۰۱۹ در شهر «آستانه» برگزار شود و تصمیم گرفتند نشست سه جانبه بعدی سران سه کشور در ترکیه برگزار شود.
مساله پاکسازی استان «ادلب»
یکی از مهمترین موضوعات نشست سه جانبه سوچی پاکسازی کامل استان ادلب از تروریست‌ها و حاکمیت دولت مرکزی سوریه بر این استان بود. در حال حاضر کنترل استان ادلب، بخش‌هایی در شمال کشور و همچنین مناطق شرقی رود فرات در دست حکومت سوریه نیست. استان ادلب توسط گروه‌های تروریستی مسلح کنترل می‌شود. در حال حاضر جبهه النصره بر ۹۰ درصد از اراضی ادلب تسلط دارد. بخش‌هایی از شمال غرب کشور در تصرف ترکیه است و شرق رود فرات نیز توسط نیرو‌های دموکراتیک سوریه که مورد حمایت آمریکاست، کنترل می‌شود. در نشست سوچی، ایران و روسیه درباره وضعیت استان ادلب نگرانی‌هایی را مطرح کردند. این دو کشور می‌گویند که این استان در حال حاضر توسط گروه هیئت تحریر شام اداره می‌شود که همان شبه نظامیان جبهه النصره هستند و، چون جبهه النصره در لیست سیاه تروریسم قرار دارد، نمی‌توان با آن‌ها مذاکره کرد.
کمیته قانون اساسی
دستور کار دیگر نشست سه جانبه سوچی، موضوع تکمیل اعضای کمیته ۱۵۰ نفره تدوین قانون اساسی جدید سوریه بود. بازنویسی قانون اساسی سوریه بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ تایید شده و در کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه در بهمن ماه ۹۶ در شهر سوچی روسیه توافق شد معارضان و دولت سوریه هر کدام ۵۰ نفر به این کمیته معرفی کنند. «دی مستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز ۵۰ نفر، شامل نمایندگان سازمان‌های مردم نهاد و روشنفکران سوری را معرفی و در این کمیته جای داد. تاکنون به دلیل اختلافات میان دولت سوریه و معارضان، روند تدوین قانونی اساسی جدید سوریه با موانع و تاخیر زیادی مواجه شده است.
مساله خرج آمریکا از سوریه
مساله خروج نیرو‌های امریکائی از سوریه نیز در نشست سوچی مطرح شد. رهبران سه کشور حاضر در این نشست از خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه استقبال کردند. در بند پنجم بیانیه پایانی این نشست آمده است: «تصمیم ایالات متحده مبنی بر خروج نیروهایش از سوریه، درصورت اجرا، گامی به منظور کمک به تقویت ثبات و امنیت در کشور در پایبندی نسبت به اصول فوق الذکر خواهد بود.» درباره جزئیات مسائلی که در این باره مورد بحث قرار گرفت اطلاعاتی منتشر نشده است، اما در کنفرانس خبری سه رئیس جمهور، آقای روحانی با صراحت اعلام داشت که آمریکا علیرغم وعده‌هایی که می‌دهد نمی‌خواهد قوای خود را از سوریه خارج کند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه هم گفت: هر سه کشور معتقدند خروج امریکا یک گام مثبت است که به ثبات منطقه کمک می‌کند. نکته قابل توجه آن است که به رغم تصمیم ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از سوریه، اجرای این تصمیم به دلیل اختلافات فیمابین در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ژنرال جوزف وتل، فرمانده عملیات‌های آمریکا در خاورمیانه گفته است با دونالد ترامپ بر سر خارج کردن نیرو‌های ارتش از خاک سوریه مخالف است.
مساله کرد‌ها
نشست سوچی در شرایطی برگزار شد که کرد‌ها پس از اعلام خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه، دچار نگرانی شده و نسبت به ادامه مذاکرات با دولت مرکزی ابراز تمایل کرده اند. کرد‌ها به دنبال خودمختاری در مناطق شمال شرق سوریه هستند، اما دولت سوریه با این خواسته مخالف است. در این میان ترکیه به شدت از قدرت یافتن و استقلال کرد‌های سوریه نگران است. به همین دلیل در نشست سوچی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه گفت که حکومت گروه‌های کردی _. که آن‌ها را تروریست خواند_ بر شرق سوریه، قابل پذیرش نیست. اردوغان همچنان بر نگرانی خود از استقلال کرد‌های سوریه پافشاری می‌کند. ایران و روسیه نیزبا استقلال کرد‌ها موافق نیستند و هر سه کشور توافق دارند که کنترل سراسر این کشور باید در دست حکومت مرکزی سوریه قرار گیرد. آنچه مهم است این است که دستاورد مهم نشست سوچی در این مقطع زمانی، علاوه بر تاکید بر موضوعات مهم نشست‌های پیشین مانند مساله ادلب و تدوین قانون اساسی، پیام مهمی به آمریکا و متحدانش داد مبنی اینکه اجماع سازی علیه ایران و منزوی ساختن محور مقاومت در منطقه یک اقدام عبث بوده و جمهوری اسلامی ایران همچنان با عزت و اقتدار در معادلات منطقه‌ای و خصوصا پرونده سوریه، حضور فعال و تاثیرگذار دارد.