ابتکار دیپلماتیک ایران؛ مذاکره با طالبان

افغانستان به عنوان یک کشور همسایه ایران در چهار دهه گذشته بعد از انقلاب به دلیل حضور مدعیان محلی و خارجی در آن کشور، جنگ و خونریزی فراوانی را شاهد بوده است که عمده این درگیری ها هم بر سر تصاحب قدرت بوده است.که در شرایط فعلی نه دولت یارای شکست و نابودی مدعیان قدرتی همچون طالبان را دارد و نه گروه های مدعی از رسیدن به قدرت دست می کشند و با دولت حاکم کنار می آیند.طالبانی که قرار بود با حملات ضد تروریستی آمریکا نابود شود،حالا بر اساس گزارش های منتشره «اداره بازرسی عمومی برای بازسازی افغانستان» که دراوایل 2018 منتشر شد،به نیمی از خاک افغانستان تسلط دارد و با گذشت بیش از 17 سال از حضور نظامی آمریکا همچنان بر موضع خود ایستاده است.این در حالی است که دولت افغانستان بر 56.3 درصد از شهرستان‌های این کشور یعنی 229 شهرستان از مجموع 406 شهرستان تسلط دارد.
در اختیار داشتن نیمی از وسعت سرزمینی افغانستان،طالبان را به یک دولت در سایه بدل کرده است. به نحوی که برخی کشورها همچون آمریکا، روسیه، چین، ازبکستان، پاکستان، عربستان، امارات، قطرو...به خاط نفوذ و تأثیر گذاری طالبان،با آن وارد مذاکره و مراوده شده اند.از این رو سفر هفته گذشته،علی شمخانی،دبیر شورای عالی امنیت ملی به‌همراه سردار محرابی(معاون اطلاعات و امنیت ستادکل نیروهای مسلح)به کابل برای مذاکره با طالبان در همین راستا ارزیابی می شود.هر چند مذاکره ایران با طالبان به خاطر تسلط طالبان بر حدود نیمی از خاک افغانستان نیست.بلکه ج.ا.ایران به منظور ارتقاء ضریب امنیتی در نوار مرزی و بین همسایگانش به این اقدام روی آورده و همواره خواهان تنش زدائی و کاهش ناامنی در منطقه بوده است.
عملکرد ایران در بسیاری از پرونده های منطقه ای نشان می دهد که جمهوری اسلامی در استراتژی خود، بین معارضان و تروریست ها تفکیک قائل شده است؛برای مثال ایران در سوریه تنها با گروه هایی جنگید که از کشورهای خارجی به سوریه آمده بودند و زیر پرچم سیاه داعش علیه دولت حاکم پیکار می کردند و کمتر با گروه های معارض که عمدتاً از متن مردم سوریه بودند وارد جنگ شد و دولت را به مذاکره با آنها تشویق می کرد.این موضوع در مورد طالبان نیز صدق می کند،طالبان را با توجه به تسلط و پایگاه اجتماعی اش،می توان با کمی تسامح در زمره «معارضان»دولت افغانستان محسوب کرد.به همین خاطر مقامات امنیتی تهران از دولت مرکزی افغانستان خواسته اند تا برای پایان دادن به جنگ فرسایشی،با گروه طالبان به عنوان یک «معارض» و نه به عنوان«تروریست» وارد مذاکره شود .
تهران سعی می کند از طریق مذاکره، آرامش را به افغانستان بازگرداند. در گذشته این گروه بر عدم مشروعیت دولت مرکزی تأکید کرده و مذاکره با آن را تحریم کرده بود ولی به دلیل ماهیت تمامیت خواهانه این گروه و اینکه به شدت به دنبال به رسمیت شناختن خود از سوی کشورها و خروج نام خود از فهرست گروه های تروریستی است،ممکن است از موضع خود کوتاه بیاید.کمااینکه مقامات امنیتی ایران نیز در مذاکرات خود با این گروه تأکید کرده اند که اهداف جاه طلبانه آنها مبنی بر سرنگونی دولت مستقر برای ایران موضوعیت ندارد و این گروه برای مذاکره باید دست از جاه طلبی و زیاده خواهی های خود بردارد تا شاید در جریان قدرت سهیم شود.بنابراین نیت ج.ا.ایران به عنوان قدرتی که همواره مدیریت موفقی در بحران های منطقه ای داشته، از مذاکره با طالبان،هدایت این گروه به سمت میزمذاکره و برقراری صلح و ثبات در افغانستان است.اما نقطه مقابل ایران،حمایت کشورهایی مانند آمریکا، عربستان‌سعودی و امارات از طالبان و برگزاری نشست هایی مشکوک بدنبال،تحقق اهداف آشوب زای خود در افغانستان و به طور کلی در تمام منطقه اند تا از آب گل آلود ماهی بگیرند.از نگاهی دیگر ایران با درک تحولات عراق و سوریه ایده«علاج واقعه قبل از وقوع» را در ذهن می پروراند تا در سایه اختلاف و جنگ بین طالبان و دولت مرکزی،گروه تروریستی داعش که با کمک آمریکا در شرق افغانستان حضور پیدا کرده اند،قدرتمند نشود و هر چه زودتر آن را نابود کند؛این موضوع نه تنها هدف مشترک ایران و افغانستان بلکه دغدغه سایر همسایگان نیز هست.چرا که افغانستان علاوه بر همسایگی،شریک تجاری قابل توجه ای برای تهران محسوب می شود.در واقع از مجموع تجارت سالانه افغانستان که به حدود 6.5 میلیارد دلار می رسد،سه میلیارد دلار آن تنها با ایران است.بنابراین طبیعی است که تهران به دنبال برقراری امنیت در مرزهای همسایه شرقی خود باشد.سخن اخر اینکه تلاش مقامات امنیتی تهران برای مذاکرات صلح طالبان با دولت اشرف غنی و حصول نتیجه لازم در این خصوص به ایران این امکان را می دهد که حجم همکاری اقتصادی دو کشور افزایش یابد.