«جنگ تعرفه‌ای» ترامپ؛ از سقوط بورس‌های جهانی تا تیر خلاص به تولیدکنندگان آمریکایی

اعمال تعرفه‌های تجاری توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا که از روز شنبه (5 آوریل) رسما اجرا شد تاثیرات منفی عمیقی بر اقتصاد ایالات متحده و بازارهای جهانی بر جای گذاشت.

 ترامپ، تعرفه‌های وضع‌شده بر چین را در سال جاری به ۱۰۴ درصد رسانده است، همراه با مالیات‌های وارداتی بر حدود ۶۰ شریک تجاری که با ایالات متحده مازاد تجاری دارند.

کشورهای آسیایی بیشتر از سایرین فشار این تدابیر را تحمل می‌کنند، به طوری که کامبوج با ۴۹ درصد و ویتنام با ۴۶ درصد مواجه هستند. همچنین، واردات از اتحادیه اروپا با نرخ ۲۰ درصد مالیات انجام خواهد شد.

ترامپ روز سه‌شنبه با حمایت از راهبرد جنجالی خود برای اینکه از نگرانی شهروندان آمریکایی بکاهد، گفت:«تعرفه‌ها اعمال شده‌اند و پول به سطحی می‌ریزد که هرگز قبل از این ندیده‌ایم و این برای ما عالی خواهد بود. این برای کشورهای دیگر هم عالی خواهد بود. ما سال‌هاست که توسط کشورهای دیگر مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌ایم و پولمان را به باد داده‌ایم».

ترامپ با این ادعا که تعرفه‌ها در حکم دارو هستند، اعلام کرد که دولت‌های خارجی باید پول زیادی برای لغو تعرفه‌های گسترده‌ پرداخت کنند.

مشاوران ارشد اقتصادی ترامپ نیز سعی کردند تعرفه‌ها را به‌عنوان تغییر موقعیت هوشمندانه آمریکا در نظم تجارت جهانی نشان دهند. هوارد لوتنیک، وزیر تجارت آمریکا گفت که تعرفه‌ها "لغو یا به تعویق نخواهند افتاد" و تأکید کرد که واشنگتن بر موضع خود ثابت است.

اظهارات لوتنیک ابهام پیرامون این اقدام را بیشتر کرده است، به‌ویژه با اشاره به سخنان جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا که هشدار داد سیاست‌های حمایت‌گرایانه ممکن است تورم را افزایش داده و رشد اقتصادی را کاهش دهد و اشاره کرد که بانک مرکزی هیچ‌گونه کاهش نرخ بهره‌ای "تا زمانی که دیدگاه کاملی حاصل شود" انجام نخواهد داد.

«دوشنبه سیاه» بازارهای مالی

بلافاصله پس از اجرای تعرفه‌ها ترامپ، بازارهای سهام جهانی با شوکی شدید مواجه شدند. تأثیرات شدید کاهش ارزش سهام در بازارهای جهانی روز دوشنبه (7 آوریل) پس از وضع تعرفه‌های گمرکی نگرانی‌های جدی را در مورد ورود اقتصاد جهانی به رکود جدید ایجاد کرده است. وضعیت خونین بازارهای سهام روز دوشنبه یادآور روز "دوشنبه سیاه" در اکتبر 1987 بود که بازارهای جهانی را به شدت تحت تاثیر قرار داد.

با نگاه به نتایج این سیاست، می‌توان آنچه در روز دوشنبه اتفاق افتاد را شبیه به زلزله‌ای دانست که بازارهای جهانی و آسیا، و خلیج فارس را تحت تأثیر قرار داد و آنها را مجبور به ثبت کاهش‌های شدید کرد.

به گزارش خلیج‌ آنلاین، در کشورهای عربی خلیج فارس، شاخص بازارها کاهش 10 درصدی را ثبت کرد. بازار سهام دبی 5.6 درصد، بازار سهام ابوظبی 4 درصد، بازار سعودی (تاس) 2.2 درصد، بازار کویت 1.9 درصد، شاخص بورس قطر 1.4 درصد و بورس‌های مسقط و بحرین هرکدام 0.04 درصد کاهش داشتند.

در بازارهای آسیایی، شاخص آسیا و اقیانوسیه 7.9 درصد کاهش داشت (بزرگترین کاهش از اکتبر 2008)، و شاخص هانگ‌سنگ - هنگ کنگ 10.7 درصد کاهش یافت (بدترین عملکرد از بحران مالی جهانی 2007-2008).

شاخص چین 5.8 درصد کاهش داشت، شاخص توبکس - ژاپن 6.5 درصد کاهش یافت، شاخص نیکی 225 - ژاپن 6.3 درصد کاهش داشت و شاخص کاسپی - کره جنوبی بیش از 4 درصد کاهش پیدا کرد.

در بازارهای جهانی، شاخص استوکس 600 -اروپا، کاهش 6 درصدی را ثبت کرد، شاخص داکس - آلمان بیش از 9.5 درصد کاهش یافت، شاخص استاندارد اند پورز/ASX 200 - استرالیا بیش از 4 درصد کاهش داشت و شاخص نزدک 100 - آمریکا 3.4 درصد کاهش یافت.

دوشنبه سیاه چیست

آنچه در روز دوشنبه اتفاق افتاد، یادآور روز مشابهی به نام "دوشنبه سیاه" است که تقریباً چهار دهه پیش رخ داد و شامل موارد زیر بود:

سقوط ناگهانی بازارهای جهانی در روز دوشنبه 19 اکتبر 1987.

آسیب دیدن شدید 23 بازار جهانی.

8 بازار با خسارات بین 20-30 درصد مواجه شدند.

3 بازار با خسارات بین 30-40 درصد مواجه شدند.

3 بازار با خسارات بیش از 40 درصد روبه‌رو شدند.

شاخص "داو جونز" آمریکا 508 نقطه (23 درصد) در یک روز سقوط کرد.

شاخص نزدک 11 درصد کاهش یافت.

بازارهای اروپا و آسیا در روزهای بعد بین 25 تا 50 درصد کاهش یافتند.

لغو تخفیف‌های مالیاتی برای معاملات ادغام و خرید با استفاده از اعتبار.

اعلام کسری بزرگ در تراز تجاری آمریکا.

نگرانی از افزایش نرخ بهره و افزایش هزینه وام‌گیری.

فرار جمعی از بازار و فروش گسترده.

پیش‌بینی تحلیلگران از نتایج جنگ تعرفه‌ای چیست؟

باتوجه به اینکه اعمال تعرفه‌های ترامپ بازارهای جهانی را بهم ریخته است، لذا این بار هم تحلیلگران روند فاجعه باری را برای اقتصاد جهان پیش‌بینی‌ می‌کنند.

کشورها در اقدامی تلافی جویانه سعی کردند تا ضرب ناشی از اجرای تعرفه‌های آمرکا علیه اقتصاد خود را بگیرند. در این راستا، چین با اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه 34 درصدی به کالاهای آمریکایی پاسخ داد. اتحادیه اروپا و کانادا نیز در حال بررسی واکنش به تعرفه‌های آمریکا با ‏اقدامات تلافی‌جویانه به مبلغ 28 میلیارد دلار هستند که ممکن است بحران را از یک اختلاف تجاری به یک ‏درگیری اقتصادی وسیع تبدیل کند‎.‎

با این حال، خسارت‌های جمعی که بازارهای بورس از آسیا تا اروپا و آمریکا ثبت کردند، نشان‌دهنده نگرانی فزاینده در میان محافل مالی است. بازارها نگران هستند که این نزاع به جنگ تجاری جهانی تبدیل شود که رشد اقتصادی را تضعیف کرده و تورم را افزایش دهد.

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که روزهای آینده ممکن است ادامه‌دهنده موج فروش شدیدی باشد که در روزهای پنج‌شنبه و جمعه (3 و 4 آوریل) آغاز شد، زمانی که سهام آمریکا میلیاردها دلار خسارت دیدند، درحالی که هیچ نشانه‌ای از تمایل کاخ سفید به کاهش شدت اقدامات وجود ندارد.

تحلیلگران معتقدند که آنچه در بازارها شاهد آن هستیم هنوز در چارچوب "تصحیح شدید" قرار دارد، اما احتمال تبدیل آن به کاهش کلی بازار به مسیر تشدید تنش‌های تجاری در روزهای آینده بستگی دارد.

با نزدیک شدن به تاریخ اجرای تعرفه‌های متقابل در 9 آوریل، سؤالاتی در مورد توانایی بازارها در جذب شوک احتمالی جدید مطرح شده است، درحالی که وضعیت احتیاطی و ترقب در روزهای آینده بیشتر می‌شود.

ایبک اوزکاردیسکایا، تحلیلگر ارشد در بانک سوئیسکوت در این باره گفت:«هرجا که به این صبح (دوشنبه 7 آوریل) نگاه کنیم، خود را در برابر یک خونریزی می‌بینیم. شاخص استاندارد اند پورز 500 تقریباً 4 درصد کاهش یافته و هفته هنوز شروع نشده است».

استیوین اینیس، تحلیلگر "اس بی آی" تاکید کرد:«این دیگر تنها یک نزاع تجاری نیست، بلکه بازتعریف کلی نظام اقتصادی جهانی است که قواعد آن در حال حاضر در حال تجزیه است».

عبدالمجید الشطي، رئیس سابق اتحادیه بانک‌های کویت معتقد است:«کاهش بازارهای سهام طبیعی است، و بازارها با گذشت زمان بهبود خواهند یافت، و رسیدن به راه‌حل در نزاع تجاری کنونی از گسترش اختلافات جلوگیری می‌کند».

جاسم السعدون، دیگر کارشناس اقتصادی گفت:«آنچه در بازارهای جهانی اتفاق می‌افتد ناشی از نگرانی‌ها از وقوع بحران اقتصادی جهانی مشابه بحران دهه 80 است».

از سوی دیگر، صنعت فناوری جهانی به‌شدت به زنجیره تأمین بین‌المللی وابسته است و تعرفه‌های ترامپ می‌توانند این زنجیره‌ها را مختل کنند. به گزارش وال استریت ژورنال، تولید قطعات پیشرفته فناوری عمدتاً در چین و تایوان انجام می‌شود و تعرفه‌های جدید دسترسی به این قطعات را دشوارتر و گران‌تر می‌کنند. برای مثال، ۴۴ درصد از چیپ‌های استفاده‌شده در آمریکا در تایوان تولید می‌شوند و تعرفه‌های سنگین بر واردات از تایوان و چین فشار زیادی بر شرکت‌هایی مانند انویدیا و AMD وارد خواهد کرد. این امر نه‌تنها باعث افزایش قیمت محصولات می‌شود، بلکه رقابت‌پذیری شرکت‌ها در بازار جهانی را نیز کاهش می‌دهد. شرکت‌ها مجبور خواهند شد منابع تأمین جدیدی پیدا کنند که این فرایند هزینه‌بر و زمان‌بر خواهد بود.

آثار منفی تعرفه‌ها بر اقتصاد آمریکا

درحالی که ترامپ اعمال تعرفه بر کالا‌های خارجی را موجب قدرتمند شدن اقتصاد آمریکا دانسته، اما این اقدام با افزایش هزینه‌ها، کاهش صادرات و تنش‌های تجاری بین‌المللی آثار منفی بر اقتصاد آمریکا گذاشته است.

روز دوشنبه سهام شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکا با سقوطی بی‌سابقه مواجه شد. ارزش سهام Palantir با کاهش ۱۱ درصدی بیش‌ترین افت را ثبت کرد. سهام تسلا، انویدیا و AMD هر کدام ۹ درصد سقوط کردند. متا با ۷ درصد، آمازون و گوگل با ۶ درصد و اپل نیز با ۶ درصد کاهش، در ادامه‌‌ روند نزولی بازارهای سهام آمریکا قرار گرفتند.

سیاست‌های تجاری ترامپ و اعمال تعرفه‌های تازه، به ازدست‌رفتن حدود ۴ تریلیون دلار از ارزش بازارهای سهام آمریکا منجر شد.

شاخص "ترس" در وال استریت‎ (VIX) ‎روز جمعه (4 آوریل) در سطح 45 بسته شد که یکی از بالاترین مقادیر ‏خود از بحران‌های گذشته است و نگرانی موجود در بازارها را نشان می‌دهد‎.‎

در حال حاضر، شاخص قراردادهای آینده آمریکا با سقوط ۴ درصدی مواجه شده و کارشناسان هشدار داده‌اند که S&P در آستانه ورود به فاز خرسی قرار دارد. شاخص ترس نیز به بالاترین سطح خود از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ رسیده است.

کارشناسان نیز نسبت به عواقب این بحران بر اقتصاد آمریکا هشدار می‌دهند.

سوار پراساد، استاد سیاست تجاری در دانشگاه کرنل و یکی از مقامات سابق صندوق بین‌المللی پول می‌گوید:«تعرفه‌های ‏ترامپ نشان‌دهنده رهایی از مزایای تجارت آزاد برای کسب‌وکار‌ها و مصرف‌کنندگان آمریکایی است.

وی افزود:«ترامپ ‏عملاً با همه شرکای تجاری بزرگ ایالات متحده، با صرف‌نظر از تعداد کمی از متحدان یا رقبا، اقدام به معامله کرده است، ‏با اقداماتی که به شدت برای اقتصاد ایالات متحده مخل خواهد بود و تأثیرات آن توسط مصرف‌کنندگان و کسب‌وکار‌های ‏آمریکایی عملاً در هر صنعت احساس می‌شود».

طبق گفته آزمایشگاه بودجه ییل، تعرفه‌های ترامپ هزینه‌های متوسط خانواده آمریکایی را ۳ هزار و ۸۰۰ دلار افزایش می‌دهد.

‏جرمی هورپدال، محقق وابسته در مؤسسه آزادی‌خواه کاتو نوشت:«این افزایش تعرفه‌ها احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین افزایش‌های مالیاتی در تاریخ ایالات متحده خواهد بود و ‏در صورت اجرای کامل به برخی از بالاترین نرخ‌های تعرفه‌ای که ایالات متحده تاکنون دیده است، می‌انجامد».

هورپدال افزود:«مانند همه تعرفه‌ها، بخش بزرگی از این عوارض جدید توسط مصرف‌کنندگان و شرکت‌های امریکایی در ‏قالب قیمت‌های بالاتر پرداخت خواهد شد».

نشریه پولیتیکو نیز در مطلبی با تشبیه اقدام ترامپ به تصمیم «جورج سوم» پادشاه بریتانیا در سال ‏‏۱۷۷۳ ‏که با ‏وضع مالیات بر چای در مستعمرات، جرقه انقلاب و استقلال آمریکا را در قرن هجدهم زد، این سؤال را مطرح کرده که آیا پادشاه کنونی در واشینگتن هم ممکن است روزی از کرده خود پشیمان شود؟  

حساب توئیتری ‏American Politics‏ نیز با اشاره به تعرفه‌های اخیر ترامپ ‏نوشت:«جنگ‌های تجاری، تضعیف اتحاد‌ها و دور شدن از رهبری جهانی، آیا این نسخه آمریکایی برگزیت ‏است و این کشور را منزوی خواهد کرد؟».

مؤسسه گلدمن ساکس معتقد است که چشم‌انداز تشدید جنگ تجاری جهانی در روزهای آینده احتمال رکود اقتصادی در آمریکا را در ۱۲ ماه آینده تقریباً دوبرابر کرده و به حدود ۳۵ درصد رسانده است. یکی از دلایل رأی مردم به ترامپ، نارضایتی از تورم دوره ریاست‌جمهوری بایدن بود، اما افزایش قیمت‌ها اکنون ممکن است نارضایتی عمومی را دوباره تشدید کند.

نشریه پولیتیکو نیز در گزارشی با «مشکوک» خواندن فرمول محاسبه تعرفه‌ها بر کل واردات از یک کشور، استدلال می‌کند که محاسبات اینچنینی برای جبران کسری تجاری ایالات متحده «بی‌معنی» است. درواقع دولت واشنگتن بر سر این موضوع که مقصر کسری تجاری ایالات متحده شرکای تجاری بد هستند، اتفاق نظر دارند. اما به طور دقیق مشخص نکرده که وضع تعرفه لزوما بتواند کسری تجاری را جبران کند. لذا ترامپ و استراژیست‌هایش باید بدانند که دوستان و دشمنان تجاری هر تصمیمی که در واکنش به تعرفه‌های آمریکا بگیرند، احتمالا به فکر ایجاد یک نظم نوین جهانی خواهند بود که ایالات متحده ممکن است آن را نپسندد.

چشم انداز بازارهای جهانی پس از تعرفه‌ها

از آنجا که دولت ترامپ تصمیمی به لغو تعرفه‌ها ندارد بنابراین در کوتاه مدت چشم انداز مثبتی برای اقتصادهای جهانی وجود ندارد.

کارشناسان بر این باورند که با اجرای تعرفه‌ها و کاهش بازار سهام، در کوتاه مدت تقاضا برای اوراق خزانه‌داری آمریکا به‌عنوان دارایی امن افزایش می‌یابد و بازدهی آن‌ها ممکن است کاهش پیدا کند. همچنین، طلا و ارزهای دیجیتال احتمالاً به‌عنوان پناهگاه امن، رشد قیمتی تجربه می‌کنند.

علاوه‌براین، اگر فدرال رزرو نگران تورم باشد، ممکن است نرخ بهره را کاهش ندهد یا حتی افزایش دهد که فشار بیشتری بر بازار سهام وارد می‌کند.

اگر چین و اتحادیه اروپا اقدام تلافی جویانه کنند، رشد اقتصاد جهانی کند می‌شود و این می‌تواند به کاهش قیمت کالاهای اساسی مثل نفت و فلزات صنعتی منجر شود.  

در بلندمدت، اگر جنگ تجاری تشدید شود، رکود جهانی محتمل است و بازارهای سهام امکان دارد اصلاح عمیق‌تری را تجربه کنند. از اینرو، همه چیز به مقیاس تعرفه‌ها و واکنش سایر کشورها بستگی دارد. اگر تنش‌ها کنترل‌شده باشد، بازارها ممکن است به سرعت خود را تطبیق دهند، اما در صورت تشدید، ریسک بحران اقتصادی افزایش می‌یابد.

درکل، سیاست تعرفه‌ای ترامپ اگرچه با هدف حمایت از صنایع داخلی و کاهش کسری تجاری اجرا شد، اما در عمل به افزایش قیمت‌ها، کاهش رقابت‌پذیری شرکت‌های آمریکایی و آسیب به بخش‌های صادراتی منجر شد و بسیاری از اقتصاددانان معتقدند این سیاست بیشتر به اقتصاد آمریکا آسیب می‌زند تا اینکه سود کلانی را نصیب این کشور کند.