با توجه به پتانسیل غنی ایران، توسعه گردشگری در کشور می‌تواند درآمد ارزی بیشتر از نفت را ایجاد کند و در همین راستا هدف‌گذاری جذب ۱۵ میلیون گردشگر خارجی در برنامه هفتم توسعه دیده شده است.

تبیین:

 با توجه به شرایط اقتصادی و لزوم تنوع‌بخشی به منابع درآمدی کشور، گردشگری به‌عنوان یک صنعت پویا و کم‌هزینه، می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی ایفا کند در همین راستا جذب 15 میلیون گردشگری خارجی طی 5 سال در برنامه هفتم توسعه دیده شده است.

تأکید وزیر کشور بر جذب 15 میلیون گردشگر خارجی

در همین راستا، اسکندر مؤمنی؛ وزیر کشور در سخنرانی اخیر خود، به هدف‌گذاری بلندپروازانه دولت برای جذب 15 میلیون گردشگر خارجی در طی برنامه هفتم توسعه اشاره کرد.

وی تأکید کرد که برای دستیابی به این هدف، باید یک رویکرد جامع و عملیاتی در حوزه گردشگری اتخاذ شود.

ایران با میراث فرهنگی غنی، مناظر متنوع و مکان‌های تاریخی‌اش، ظرفیت عظیمی برای جذب گردشگران خارجی دارد. از ویرانه‌های باستانی تخت جمشید تا معماری پیچیده مساجد اصفهان و شگفتی‌های طبیعی رشته‌کوه‌های البرز و کویر لوت، این کشور تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد ارائه می‌دهد که می‌تواند سالانه میلیون‌ها گردشگر بین‌المللی را جذب کند. با این حال، سهم ایران در بازار جهانی گردشگری همچنان محدود است و این سؤال را مطرح می‌کند که آیا کشور توانایی بهره‌برداری کامل از این صنعت سودآور را دارد یا خیر.

گردشگری به عنوان یک محرک اقتصادی کلیدی

گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهانی است که به اقتصاد بسیاری از کشورها کمک شایانی می‌کند. برای ایران، ظرفیت درآمدزایی از گردشگری خارجی بسیار بالاست. بر اساس تخمین‌ها، ایران می‌تواند سالانه میلیاردها دلار از طریق توسعه بخش گردشگری کسب کند. صنعت گردشگری نقش مهمی در ایجاد اشتغال، حمایت از کسب و کارهای محلی و تبادل فرهنگی ایفا می‌کند. ورود گردشگران خارجی می‌تواند بخش‌های مختلفی مانند هتل‌داری، حمل‌ونقل، صنایع دستی و غذاهای محلی را تحریک کند و تأثیر گسترده‌ای بر اقتصاد بگذارد.

با توجه به هزینه‌های پایین‌تر زندگی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای غربی، این کشور مزیت ارائه بسته‌های گردشگری ارزان‌تر را برای مخاطبان جهانی دارد. همچنین با توجه به اینکه بسیاری از گردشگران بین‌المللی به دنبال مقاصدی اصیل و کمتر تجاری‌شده هستند، ایران می‌تواند مسافران علاقه‌مند به تجربه‌های بکر را جذب کند. پتانسیل این کشور به عنوان مقصدی برای گردشگری فرهنگی، تاریخی، مذهبی و ماجراجویی بسیار زیاد است، اما همچنان به خوبی بهره‌برداری نشده است.

چالش‌ها در مسیر توسعه پتانسیل گردشگری ایران

با وجود جاذبه‌های فراوان، ایران با چندین چالش برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل خود به عنوان مقصد گردشگری جهانی مواجه است. مهم‌ترین چالش، تصور عمومی از امنیت است. تنش‌های سیاسی و نگرانی‌های امنیتی، بسیاری از گردشگران بالقوه را از سفر به ایران بازداشته است. این کشور اغلب در رسانه‌های بین‌المللی به عنوان منطقه‌ای پرتنش و ناآرام نمایش داده می‌شود که تأثیر زیادی بر تصویر ایران به عنوان مقصدی گردشگرپسند دارد. بهبود این تصویر و ارتقای اعتبار بین‌المللی کشور برای جذب گردشگران بیشتر، گامی ضروری است.

یکی دیگر از چالش‌های مهم، فرآیند دریافت ویزاست. اگرچه ایران تلاش‌هایی برای ساده‌سازی مقررات ویزا، از جمله معرفی سیستم ویزای فرودگاهی برای برخی از ملیت‌ها انجام داده، این فرآیند همچنان می‌تواند برای بسیاری از گردشگران خارجی پیچیده و زمان‌بر باشد. ساده‌سازی و بهینه‌سازی روند دریافت ویزا می‌تواند ایران را به مقصدی در دسترس‌تر برای طیف وسیع‌تری از گردشگران تبدیل کند.

همچنین زیرساخت‌های گردشگری در برخی مناطق نیاز به توجه بیشتری دارند. در حالی که شهرهای بزرگی مانند تهران، اصفهان و شیراز دارای امکانات کافی برای گردشگران هستند، بسیاری از مناطق با پتانسیل بالای گردشگری، مانند کویرهای وسیع ایران یا سواحل بکر حاشیه خلیج فارس، فاقد زیرساخت‌های لازم برای حمایت از گردشگری انبوه هستند. بهبود ارتباطات حمل‌ونقل، ساخت هتل‌های بیشتر و توسعه خدمات گردشگری، لازمه جذب و میزبانی از تعداد بیشتری از گردشگران خارجی است.

کمبود تلاش‌های تبلیغاتی در سطح جهانی نیز عامل دیگری است که رشد گردشگری ایران را محدود می‌کند. ایران هنوز نتوانسته از پلتفرم‌های دیجیتال، رسانه‌های اجتماعی و نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری به طور کامل برای تبلیغ جاذبه‌های خود بهره ببرد. در مقایسه، کشورهایی مانند ترکیه و مصر به شدت در کمپین‌های تبلیغاتی جهانی سرمایه‌گذاری می‌کنند و به برندهای شناخته‌شده‌ای در زمینه گردشگری تبدیل شده‌اند. برای رقابت مؤثر، ایران نیاز دارد تا تلاش‌های بازاریابی خود را افزایش دهد و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را به نمایش بگذارد.

تفاوت‌های فرهنگی و موانع زبانی نیز می‌توانند چالش‌هایی را به همراه داشته باشند. اگرچه بسیاری از ایرانیان به مهمان‌نوازی و صمیمیت شهرت دارند، اما گردشگران ممکن است به دلیل مشکلات زبانی به ویژه در خارج از شهرهای بزرگ با چالش‌هایی روبرو شوند. تقویت آموزش زبان و ارائه خدمات گردشگری با استفاده از راهنمایان چند زبانه و تابلوهای راهنما می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.

راه پیش‌رو

برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل گردشگری ایران، نیاز به یک استراتژی جامع وجود دارد که هم چالش‌ها و هم فرصت‌ها را در بر گیرد. این استراتژی شامل ارتقای امنیت، ساده‌سازی روند دریافت ویزا، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش تلاش‌های بازاریابی خواهد بود. همکاری بین دولت، بخش خصوصی و جوامع محلی برای توسعه صنعت گردشگری پایدار و شکوفا، کلید موفقیت خواهد بود.

پتانسیل گردشگری ایران بی‌تردید بسیار زیاد است، اما برای دستیابی به آن، نیاز به تلاشی همگانی برای غلبه بر موانع فعلی دارد. با سرمایه‌گذاری‌های درست و تغییرات در سیاست‌ها، گردشگری می‌تواند به یکی از ارکان مهم اقتصاد ایران تبدیل شود و نه تنها مزایای مالی بلکه درک فرهنگی بین ایران و جامعه جهانی را تقویت کند.

برای جذب 15 میلیون گردشگری خارجی چه کنیم؟

در رابطه با توسعه گردشگری در کشور و رسیدن به هدف جذب 15 میلیون گردشگر خارجی، مرتضی خاکسار؛ کارشناس ارشد و پژوهشگر اقتصاد گردشگری  می‌گوید: برنامه‌ریزی زمانی اثربخش است که قابلیت اجرا داشته باشد. تنها در این صورت است که اهداف ما، از جمله هدف جذب 15 میلیون گردشگر که به تازگی وزیر کشور هم به آن اشاره کرده به واقعیت تبدیل می‌شوند. ما باید ببینیم که لازم است چه تدابیری اتخاذ شود، چه اقداماتی انجام گیرد و چه زیرساخت‌هایی ایجاد شود. این اقدامات باید در قالب طرح‌ها و لوایح دولتی شکل بگیرند.

"ایران" مهد گردشگری و کریدور فرهنگی

وی با تأکید بر ظرفیت بی‌نظیر ایران برای جذب گردشگر خارجی گفت: ما در ایران، سرزمینی با وسعت و جاذبه‌های بی‌نظیر داریم که در واقع همچون قاره‌ای گردشگری با تنوع فرهنگی، ادیانی و قومی است. ایران با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و تاریخی، در میان پنج کشور برتر جهان از نظر جاذبه‌های متنوع گردشگری قرار دارد و جایگاه تمدنی آن به عنوان محل تلاقی فرهنگ‌های مختلف کاملاً مشهود است. کشور ما همچون یک کریدور گردشگری است که ظرفیت‌هایش به اندازه کل قاره اروپا است.

این مدرس دانشگاه، صنعت گردشگری را پس از نفت و خودروسازی یکی از صنایع پرسود دانست و اظهار کرد: با توجه به استعداد عظیم کشورمان، همان‌طور که برای استخراج منابع طبیعی مثل نفت نیاز به برنامه‌ریزی و مهندسی است، در حوزه گردشگری نیز نیازمند تمهیداتی مشابه هستیم تا بتوانیم این منابع بالقوه را بالفعل کنیم و به بهره‌وری برسانیم.

خاکسار افزود: صنعت گردشگری به دلیل پیشرفت‌های علمی و فناورانه و افزایش فعالیت‌های انسانی و خستگی ناشی از کار زیاد در طول زمان، به یک نیاز جهانی تبدیل شده است. گردشگری نه تنها به عنوان یک فرصت اقتصادی، بلکه به عنوان یک ضرورت اجتماعی مطرح است. با برنامه‌ریزی علمی و دقیق، می‌توانیم این صنعت را به جایگاه شایسته خود برسانیم.

وی بیان کرد: در دو دولت گذشته، وزرای قبلی تلاش‌هایی در این زمینه انجام دادند، اما برای موفقیت بیشتر، نیاز است که منابع و پتانسیل‌های کشور به‌درستی و به روش علمی سازماندهی و برنامه‌ریزی شوند. ما باید این مطالبات را در قالب لوایح دولتی به مجلس ارائه کنیم و برای وزارت گردشگری بخش‌های سودآوری مانند نفت تعریف کنیم تا این وزارتخانه نیز از حمایت‌های بودجه‌ای مشابه برخوردار شود.

استانداردهای جهانی و جذب گردشگر

این کارشناس گردشگری با بیان اینکه برنامه‌های ما زمانی موفق خواهند بود که استانداردهای جهانی را در پذیرش گردشگران رعایت کنیم و از امنیت فیزیکی و روانی مسافران اطمینان حاصل کنیم، گفت: ایران با تنوع فرهنگی، تاریخی و اقلیمی‌اش، به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری باید استانداردهای جهانی را رعایت کند. استانداردهای جهانی در تمامی زمینه‌ها از جمله بهداشت، رفاه، و امنیت در اقامتگاه‌ها و هتل‌ها باید اجرا شود. همچنین در عرصه بین‌المللی، هزینه‌های هتل‌ها باید بر اساس استانداردهای معین باشد تا اعتماد گردشگران را جلب کند. به علاوه، در تعامل با کشورهای مختلف، می‌توانیم با ارائه و اجرای استانداردهای دقیق، ایران را به عنوان نماینده‌ای از گردشگری در منطقه و آسیا معرفی کنیم.

خاکسار تصریح کرد: ایران باید به‌عنوان نماینده گردشگری آسیا و خاورمیانه، نقش خود را در سطح جهانی ایفا کند و با ایجاد اتحادیه‌های گردشگری منطقه‌ای و جهانی، به جذب گردشگران بیشتر بپردازد. به علاوه، ایجاد تمهیداتی برای تسهیلات مالی و حمایتی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز ضروری است. یکی از مهم‌ترین اقدامات، تدوین استانداردهای قابل اعتماد در زمینه هزینه‌ها و خدمات گردشگری است.

وی اضافه کرد: همان‌طور که پیمان‌های همکاری در حوزه‌هایی مانند نفت و گاز وجود دارد، باید در حوزه گردشگری نیز با سایر کشورها همکاری کنیم. ما باید از تجربیات موفق کشورهایی مانند سنگاپور، ترکیه و چین در زمینه گردشگری بهره‌مند شویم و ایران را به مقصدی جذاب برای گردشگران جهانی تبدیل کنیم.

اهمیت امنیت فیزیکی گردشگران خارجی

این پژوهشگر گردشگری تأکید کرد: از نظر برنده نخستین و مهم‌ترین دغدغه‌ جذب گردشگر، تأمین امنیت فیزیکی و روانی آنهاست. تا زمانی که زیرساخت‌های امنیتی و فیزیکی برای گردشگران فراهم نباشد، امکان جذب توریست وجود ندارد. امنیت مسافر، یکی از معیارهای اصلی برای موفقیت هر کشوری در حوزه گردشگری است. بسیاری از سفرهای هوایی و روادید به دلیل مشکلات منطقه‌ای لغو شده است و این امر باعث تقویت ایران‌هراسی در جهان می‌شود. به همین دلیل، لازم است ما با کشورهای همسایه و مشترک‌المنافع، توافق‌نامه‌هایی را در حوزه امنیت گردشگری امضا کنیم و دولت‌ها متعهد به تأمین امنیت جانی و فیزیکی مسافران شوند.

ارزآوری گردشگری بیشتر از نفت!

خاکسار بیان کرد: گردشگری تنها یک صنعت اقتصادی نیست؛ بلکه صنعتی میان‌رشته‌ای است که به رشد اقتصادی در حوزه‌های مختلف کمک می‌کند. گردشگری درمانی، فرهنگی، ورزشی و بازرگانی از جمله حوزه‌هایی هستند که با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانند به توسعه اقتصاد کشور کمک کنند. گردشگری می‌تواند یکی از مهم‌ترین منابع درآمد ارزی برای ایران باشد و حتی از نفت نیز سودآورتر شود.

وی ادامه داد: یکی از بخش‌های مهم گردشگری که می‌تواند درآمد ارزی قابل‌توجهی برای کشور به همراه داشته باشد، گردشگری درمانی و زیبایی است. عمل‌های جراحی زیبایی و درمانی مانند پیوند کبد و قلب و حتی جراحی‌های زیبایی، یکی از راه‌های جدید کسب درآمدهای ارزی برای کشور محسوب می‌شود. بسیاری از گردشگران خارجی که برای این خدمات به ایران سفر می‌کنند، علاوه بر هزینه‌های پزشکی، درآمدهای غیرمستقیمی مانند هزینه اقامت، حمل‌ونقل و خدمات جانبی به اقتصاد کشور اضافه می‌کنند.

این پژوهشگر گردشگری گفت: بسیاری از کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری، اقتصاد خود را بر مبنای این صنعت تنظیم کرده‌اند. به عنوان مثال، سنگاپور توانسته است با سرمایه‌گذاری روی صنعت گردشگری، نه‌تنها فقر و تورم را به صفر برساند بلکه اقتصاد خود را به یکی از پایدارترین اقتصادهای جهان تبدیل کند. ایران نیز می‌تواند با داشتن برنامه‌های دقیق و همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی، سهم خود از این صنعت پرسود را افزایش دهد.

هدف‌گذاری 15 میلیون گردشگر در دسترس است اما به شرط‌ها و شروطه‌ها!

خاکسار گفت: در نهایت، ما نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق، علمی و استاندارد داریم که از جنبه‌های اقتصادی، امنیتی و فرهنگی به‌خوبی پشتیبانی شود. این برنامه‌ها باید با نظارت مستمر و پیگیری دقیق اجرایی شوند تا ایران بتواند به جایگاه شایسته خود در صنعت گردشگری جهانی دست یابد. در برنامه‌ریزی‌های گردشگری، زمانی که ما از هدف جذب 15 میلیون گردشگر خارجی سخن می‌گوییم، لازم است این ادعاها به پشتوانه‌ای عملی و اجرایی تکیه کند.

وی افزود: برای رسیدن به این هدف، لازم است اقدامات زیرساختی و برنامه‌های مدونی تعریف شوند که قابلیت اجرا داشته باشند و به‌طور دقیق به استان‌ها ابلاغ شوند. این مهم از طریق تخصیص بودجه و برنامه‌ریزی‌های استانی توسط وزارت گردشگری امکان‌پذیر خواهد بود. همان‌طور که در مرداد 1398 سازمان گردشگری به وزارتخانه تبدیل شد، نیاز است که با استفاده از این ظرفیت جدید، نقشه‌راه دقیق و گام به گامی تدوین شود و به استان‌ها ابلاغ شود.

این پژوهشگر گردشگری خاطرنشان کرد: به این ترتیب، نه‌تنها می‌توان به افزایش تعداد گردشگران خارجی دست یافت بلکه درآمدهای ارزی غیرمستقیمی نیز از طریق توسعه گردشگری به اقتصاد کشور تزریق خواهد شد.