مناقشه بغداد و اربیل بر سر کنترل «مخمور»

منابع نظامی و نیروهای پیشمرگه گفتند که درگیری‌ها حدود دو ساعت ادامه داشت تا اینکه با تلاش رهبران دو طرف برای کاهش تنش، درگیری‌ها آرام شد. اما منابع نظامی اعلام کردند که هر دو طرف در حال ارسال نیروهای کمکی به منطقه هستند و وضعیت را شکننده توصیف کردند. سه منبع ارتش عراق گفتند که نیروهای ارتش همچنان مناطق کوهستانی را کنترل می‌کنند.

این درگیریها پس از آن شروع شد که گروه تروریستی حزب کارگران کردستان «پ ک ک» روز شنبه مواضع خود را در نزدیکی شهر مخمور تخلیه کردند و پس از اعلام عقب نشینی نیروهای پ ک ک از مخمور، نیروهای لشکر 14 ارتش عراق برای پر کردن خلاء امنیتی در این نقاط مستقر شدند اما نیروهای پیشمرگه هم برای خود در این منطقه حق آب و گل قائل هستند.

اردوگاه مخمور، منطقه‌ای کوهستانی در حدود 70 کیلومتری جنوب شرقی موصل و 60 کیلومتری جنوب غربی اربیل است و بیش از 12 هزار نفر در آن سکونت دارند. مخمور بخشی از سرزمین‌هایی است که هم بغداد و هم اقلیم کردستان ادعای مالکیت آنرا دارند. این منطقه برای سال‌ها محل مناقشه بین دو طرف بود، زیرا کردها به دنبال الحاق استان نفت‌خیز کرکوک و سایر مناطق به اقلیم کردستان بوده‌اند، اقدامی که دولت عراق به شدت با آن مخالفت کرد.

پیش از این درگیری‌های مسلحانه بین ارتش و کردها در مخمور در سال 2017 رخ داد، زمانی که نیروهای دولتی عراق در واکنش به همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان، حمله غافلگیرانه‌ای را به این منطقه آغاز کردند.

مخمور که مقر پ ک ک بود در سالهای اخیر بارها توسط جنگنده‌های ترکیه مورد هدف قرار گرفته است و دولت مرکز سعی دارد با کنترل این منطقه اجازه ندهد تا دوباره به محل مناقشه بین گروههای کرد و همسایگان تبدیل شود.

اربیل و بغداد به دنبال کاهش تنش

با وجود درگیریهای جزئی، به نظر می‌رسد تنش بین دو طرف کاهش یافته است و رهبران بغداد و اربیل هم برای فروکش کردن این مناقشه تلاش می‌کنند. محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق بلافاصله پس از شروع درگیی‌ها دستور تشکیل کمیته‌ حقیقت‌یاب را صادر کرد و در سطح عالی به بررسی شرایط حادثه و تعیین شرایط آن و قربانیان ناشی از آن پرداخت. السودانی در بیانیه‌ای تاکید کرد:«همه رهبران و فرماندهان در همه سطوح، چه از طرف دولت فدرال و چه از طرف پیشمرگه، باید خویشتنداری داشته باشند و با درایت کامل عمل کنند، منافع بالاتر را در اولویت قرار دهند، منافع مشترک را تقویت کنند و فرصت را از دشمنان عراق بگیرند».

رئیس ستاد مشترک وزارت پیشمرگه نیز با ابراز تأسف از این حادثه، در بیانیه‌ای که روز دوشنبه منتشر شد، گفت:«ما بر تعهد خود برای همکاری با دولت بغداد برای یک راه‌حل رادیکال و پایدار، در یک موضوع، تاکید می‌کنیم. روشی که امنیت و ثبات را در سرتاسر عراق به دست می‌آورد و ما از رویکرد آن برای انجام تحقیقات سریع حمایت می‌کنیم».

بر اساس توافقات امنیتی عراق و ایران برای دور کردن گروههای تجزیه‌طلب کرد از مرزهای دو کشور، وظیفه برقراری امنیت در مناطقی که قبلا در دست پ ک ک و سایر گروههای تروریستی بود، بر عهده ارتش گذاشته شده است و توافقاتی هم در این زمینه بین رهبران بغداد و اربیل صورت گرفته بود.  

دولت‌های بغداد و اربیل همکاری‌های نظامی میان ارتش عراق و پیشمرگه‌ها را در خصوص مسائل مرزی و شکاف‌های امنیتی در مناطقی که مدیریت آن مورد اختلاف بین دو طرف است، به ویژه مناطق کرکوک و نینوا در شمال کشور گسترش دادند. اما مناقشات هنوز بر سر مناطق مرزی که در حال حاضر به عنوان «مناطق خط سبز» شناخته می‌شوند، ادامه دارد که مرزهای اداری بین اقلیم و بقیه استان‌های عراق است که تحت اختیار بغداد قرار دارند.

اختلافات در این مناطق به عنوان «مزمن» توصیف می‌شود و هر از گاهی درخواست‌هایی برای اصلاحات قانون اساسی برای اطمینان از پایان دادن به بحران امنیتی انجام می‌شود اما تاکنون به راه‌حل اساسی دست نیافته‌اند.

از زمان همکاری نظامی بین بغداد و اربیل و همکاری مشترک برای انجام عملیات نظامی در مناطق مورد مناقشه، این اولین حادثه در نوع خود است. همکاری بین دولت السودانی و اربیل در یکسال گذشته افزایش یافته و بر سر بودجه دولت فدرال هم که اختلافاتی بین دو طرف وجود داشت، تفاهماتی صورت گرفت و در مسائل امنیتی هم این همکاری‌ها ادامه خواهد یافت.

موج سواری آمریکا

بدون تردید هر گونه هرج و مرج و ناامنی در داخل عراق فرصتی برای آمریکا است تا با شوار شدن بر موج تحولات این کشور نقشه‌های شوم خود را اجرایی کند. درگیری کردها و ارتش عراق در شرایطی رخ داده که در روزهای اخیر گروههای حشدالشعبی در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و حمایت از مردم مظلوم فلسطین، پایگاه‌های آمریکایی «عین الاسد و حریر و ویکتوریا» در عراق و «التنف، کونیکو و میدان نفتی العمر» در سوریه را چندین بار هدف قرار دادند که نگرانی مقامات کاخ سفید را به همراه داشته است.

به همین منظور، با توجه به سوابق تفرقه افکنی آمریکا در عراق، این بار هم درگیری کردها و ارتش، فضا را برای ماهی‌گیری واشنگتن از آب گلالود فراهم خواهد کرد. زیرا درگیر شدن ارتش و کردها، سبب می‌شود تا نیروهای حشدالشعبی هم به عنوان ضامن امنیت عراق، به مناطق درگیری اعزام شوند و مشغول کردن نیروهای مقاومت در مناقشه داخلی، باعث می‌شود تا پایگاههای آمریکا در منطقه امنیت بیشتری داشته باشند و بر اساس گزارشها هم تعدادی از نیروهای حشدالشعبی به منطقه درگیری در استان نینوا رفته‌اند تا از بروز درگیری‌های جدید جلوگیری کنند.

از اینرو، بعید نیست که دامن زدن به درگیری‌ کردها و نیروهای ارتش درشرایط کنونی کار خود آمریکایی‌ها باشد تا توجه حشدالشعبی را از پرداختن به جنگ غزه منحرف کنند. اینکه السودانی هم تاکید کرد که با پایان تنشها در مخور، نیروهای ارتش و پیشمرگه فرصت بهره‌برداری را از دشن بگیرند، نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها برای سوءاستفاده از چنین مناقشاتی کمین کرده‌اند. مقامات کاخ سفید سالهاست که دنبال تضعیف گروههای مقاومت در عراق هستند و قدرت گیری این نیورها را تهدید برای حضور طولانی مدت خود در این کشور می‌دانند و همواره به دولت مرکزی فشار می‌آورند تا بودجه حشدالشعبی را کاهش داده و آنها را از بدنه ارتش کنار بگذارند که این تحرکات تاکنون شکست خورده است.

برخلاف خواست واشنگتن، گروههای مقاومت علاوه‌بر حضور در عرصه امنیتی، در حوزه سیاسی عراق هم قدرت بیشتری کسب کرده‌اند و اکنون به عنوان ضامن امنیت و ثبات سیاسی عراق به شمار می‌روند و میزان محبوبیت‌شان هم روز به روز درحال افزایش است.