همه گمانه ­زنی­های هسته­ ای

پایگاه رهنما:

پاییز احیای مذاکرات هسته ­ای سردتر از گذشته است ولی گاهی بارقه ­هایی از خبرهای غیررسمی آغازگر گمانه­ زنی­ها می­شود. در‌حالی‌که گمانه‌زنی‌ها از تلاش برای احیای مذاکرات برجامی به ابتکار عمان و ژاپن خبر می‌دهد، خبری مبنی بر صدور مجوز مذاکرات مستقیم با طرف آمریکایی در آینده نزدیک در عمان هم منتشر شد. ژاپن همواره برای برقراری نقش تعادلی خود بین غرب و شرق، کنشگری‌های دیپلماتیکی داشته و حتی در ادوار دولت‌های پیشین ژاپن هم شاهد چنین پیشنهاداتی از سمت ژاپنی‌ها بوده‌ایم. مدلی که ژاپن در این راستا برای فعالیت بین‌المللی خود تعریف کرده، مدلی است به نام پل سنگی. به‌زعم ژاپنی‌ها اگر آمریکا در ایران در یک طرف باشد و آمریکا در طرف دیگر، برای ایجاد پل ارتباط بین این دو کشور باید بر روی سنگ بنای هر طرف مصالحی قرار داد و سنگ آخر نقطه تعادل و نقطه ثقل این پل سنگی، ژاپن است. هرچند وزارت خارجه این خبر را تکذیب کرد، اما حداقل در رابطه با پرونده برکناری رابرت‌ مالی شاهد اخباری مبنی بر مذاکرات او با طرف ایرانی بودیم که افشای آن از دلایل تلاش جمهوری‌خواهان و مخالفان مذاکره با ایران در آمریکا برای برکناری رابرت مالی ذکر شده است.از سوی دیگر برخی تبادل زندانیان سیاسی دو کشور و آزادی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی نمودهای مثبت تلقی کردند.

واکنش تهران به ادعای مذاکره قریب‌الوقوع ایران و آمریکا

 وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ادعای منتشر شده در یک رسانه مبنی بر انجام مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا در طی هفته‌های آینده در عمان را تکذیب کرد.  روابط عمومی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار اطلاعیه‌ای در واکنش به ادعای منتشر شده از سوی یک رسانه در مورد فرآیند مذاکرات رفع تحریم‌ها، اعلام کرد: «این نوع خبر‌سازی‌ها و بازی‌های رسانه‌ای که معمولا برای فضا‌سازی سیاسی صورت می‌پذیرد، فاقد اعتبار است.» بر اساس این گزارش  یکی از رسانه‌های منطقه‌ای مدعی شد که ایران قصد دارد در آینده نزدیک مذاکرات مستقیمی با آمریکا در عمان در ارتباط با مذاکرات رفع تحریم‌ها داشته باشد و در این ارتباط مجوزهای لازم از سوی مقامات عالی‌رتبه ایران صادر شده است. پیش از این «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، بازگشت به توافق را مشروط بر آمادگی طرف‌های غربی دانسته و گفته بود: «تبادل پیام‌ها با آمریکا ادامه دارد و طرح سلطان عمان هم‌ همچنان روی میز هست. اگر طرف‌های مقابل آماده‌باشند، ما برای بازگشت به برجام جدی هستیم تا در چارچوب ابتکار عمان همه طرف‌ها به تعهدات خود در برجام برگردند».

اعلام آمادگی اتحادیه اروپا برای پیگیری گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ها

اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات هسته‌ای، آمادگی خود برای پیگیری «مجدانه» گفت‌وگوها و رایزنی‌ها در ارتباط با مذاکرات لغو تحریم‌ را اعلام کرد. در حاشیه برگزاری نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هیأت همراه با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ملاقات و گفت‌وگو کرد. طرف اروپایی در این نشست ضمن ابراز خرسندی از توافقات اخیر از جمله درخصوص تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا، در جریان همکاری های جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین ارزیابی طرف ایرانی از گفتگوهای سیاسی با سه کشور اروپایی قرار گرفت.

شکست پروژه رابرت مالی

جو بایدن از زمان روی کار آمدنش در کاخ سفید مدعی شد که به وعده خود برای احیای برجام که دونالد ترامپ برخلاف تعهدات واشنگتن به‌طور یک‌جانبه از آن خارج شد، عمل می‌کند و برای این منظور، راب مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران را مأمور پیشبرد مذاکرات احیای برجام کرد. فعالیت مالی در نهایت به برکناری او منجر شد. غربگرایان و مدعیان اعتدال و اصلاحات، رابرت مالی را مایل به تعامل مثبت و توافق با ایران جا می‌زدند. اما او، پارسال هنگامی که اغتشاشات کلید خورد، آن روی واقعی خود را نشان داد. مالی ۲۶ مهر در گفت‌و‌گو با سی‌ان‌ان اظهار داشت: «احیای برجام، حتی در دستور‌کار ما هم نیست. تمرکز دولت آمریکا در برهه کنونی، روی چیزهای دیگر است». او سپس در تاریخ ۹ آبان پارسال، در گفت‌وگو با بنیاد کارنگی مدعی شد: «تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال می‌شود. دولت بایدن در حال حاضر با توجه به سرکوب معترضان در ایران، و حمایت جمهوری اسلامی از روسیه در اوکراین، وقتش را برای احیای برجام تلف نمی‌کند.» او همچنین ۲۳ آبان پارسال گفت: «دولت آمریکا اکنون تمرکز خود را به جای مذاکرات احیای توافق هسته‌ای، بر سیاست تحریم و فشار قرار می‌دهد. اقدامات نیروهای امنیتی علیه معترضان در ایران و همچنین فروش پهپاد به روسیه، از دلایل تغییر سیاست آمریکاست. مذاکرات احیای برجام دیگر در دستورکار نیست.»

وی ۱۳ آذر هم در اجلاس «گفت‌وگوی مدیترانه» در رُم بر «تداوم تمرکز دولت جو بایدن بر ناآرامی‌ها در ایران» اذعان کرد و گفت «واشنگتن به جای تمرکز بر احیای برجام، بر حوادث داخلی ایران متمرکز است. ایالات‌متحده به جای تمرکز بر احیای برجام، بر حمایت از معترضان ایران متمرکز است. ایران علاقه‌ای به توافق ندارد و ما روی چیزهای دیگر تمرکز کرده‌ایم. اگر ایران به خواسته‌های غیرقابل قبول ادامه دهد، چرا باید بر احیای برجام تمرکز کنیم؟ در این مقطع ما بر توافق هسته‌ای تمرکز نخواهیم کرد.» همچنین فایل صوتی محرمانه‌ رابرت مالی که دو ماه قبل لو رفت، برنامه ناکام وی و دولت متبوعش درباره احیای برجام به روش مطلوب خودشان را برملا می‌کرد: «ایالات متحده به‌دنبال احیای برجام و سپس استفاده از آن به‌عنوان نقطه شروع اعمال فشار بیشتر بر ایران است».

تحلیل راهبردی رویداد

با وجود اخبار متعدد از گفت­وگوهای غیررسمی و گمانه­زنی­ها پیرامون رایزنی های رسمی باید در تحلیل فضای موجود واقع گرایی ساختاری را مدنظر قرار بدهیم؛ این ساختار تحلیلی سه محور اساسی را برون داد قرار می دهد که عبارتند از:

1. حزب دموکرات برای رقابت سیاسی آتی در انتخابات نیازمند دستاورد سیاسی جدی است و این دستاورد باید با رویدادهای غرب آسیا و اروپا تلقی معنایی پیدا کند. از این رو در برهه فعلی شرایط برای کاخ سفید احساس «نیاز» به دستاوردسازی در رایزنی های احیای برجام است؛ آنها برای صیانت از قدرت حزبی در برابر رقیب سنتی خود یعنی جمهوری خواهان باید فضا را برای جمهوری اسلامی ایران مهیا کنند. نمونه عینی این رویداد در تبادل زندانیان ایرانی و آمریکایی رخ داد که نویدبخش انعطاف بیشتر از طرف تیم مذاکره کننده آمریکایی است.
2. اتحادیه اروپا در ادوار پیشین هدایتگری منحصر به فردی در مذاکرات داشت و با این ایفای نقش برنامه­های متعددی و بسته های خاص را بر روی میز مذاکرات غیر مستقیم قرار داد اما پس از مدتی تحت تاثیر لابی رژیم اشغالگر قدس قرار گرفت و در پازل هدایتی آنان بروز نقش داشت. این رفتارغیرسازنده موجب فاصله گیری تیم مذاکره کننده هسته ای ایران با آنان شده است و به نظرمی رسد که در هفته های آتی شاهد تمایل به بازگشت اتحادیه اروپا به نقش پیشین خود باشیم.
3. جمهوری اسلامی ایران در بهترین وضعیت سیاسی در ادوار پیشین قرار دارد و برخلاف پیش بینی جریان استکباری، جنگ شناختی را با پیروزی سپری کرده است و در این شرایط با وضعیت سنجی مناسب نسبت به نیاز کاخ سفید به مذاکرات و همچنین منافع ملی گام بعدی را برخواهد داشت.  حانیه میرحاجتی