فرار از حلقه آتش؛ آبی به آسیاب کاسبان فیلترینگ

پایگاه رهنما:

در عصر اینترنت، قلمرو شبکه همچون قلمرو خاک، هوا، آسمان و دریا برای هر کشور قابلیت اختیار تصرف و تعیین مرز دارد و یقیناً هر کشوری به‌واسطه دارا بودن زبان، مذهب، آداب‌ و رسوم و چارچوب‌های رفتاری مجاز به تعیین زیرساخت‌های امن سایبری و تصویب قوانین خاص برای بازیگران سایبری خود اعم از افراد، چهره‌ها، سیاستمداران و احزاب سیاسی و ... هستند تا بعد پنجم حاکمیت کشورها در فضایی امن و دور از چالش‌های مبتلابه، موجودیت یابد.

• حاکمیت سایبری

حاکمیت سایبری دارای عناصر و قوانین خاص خود است و همان‌گونه که اصل حاکمیت ملی سنگ بنای نظم بین‌المللی مدرن و حقوق بین‌الملل است، حاکمیت سایبری نیز باید سنگ بنای نظم بین‌المللی و قانون بین‌المللی در فضای مجازی باشد اما سر دادن شعار «آزادی سایبری»، «سایبر بدون مرز» و «دسترسی بدون محدودیت اینترنت» به عنوان مفاد جدید حقوق بشر توسط برخی کشورهای بزرگ از جمله «ایالات متحده آمریکا» که از کنترل شبکه به عنوان بخشی مهم از استراتژی جهانی و یک استراتژی سایبری جدید برای تحکیم هژمونی جهانی خود استفاده می‌کند، این موازنه نظم را بر هم زده و بسیاری از کشورهای کوچک در برابر این استراتژی گویی عاجز مانده‌اند.

حملات سایبری، جاسوسی سایبری، نظارت بر شبکه و افشای اطلاعات، سازمان‌دهی فعال انواع مختلف جنبش‌های سیاسی، کلاه‌برداری مالی، انتشار بی حد و مرز اطلاعات پورنوگرافیک، گسترش اخبار جعلی و ... بخشی از همه آن عواملی هستند که ضرورت این مرزبندی سرزمینی در فضای مجازی و حراست از حاکمیت سایبری را دوچندان کرده و منجر به احداث Firewall با همان دیوار آتش به عنوان اولین و آخرین دروازه امنیتی برای ارتباطات مختلف سایبری و حراست از مرزهای ملی در فضای مجازی شده است.

در کشور ما به‌ویژه طی سال‌های اخیر و به‌واسطه ظهور و بروز حرکات آشوبگرانه و سوءاستفاده نقش‌آفرینان این حرکات از رهاشدگی شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی، در کنار ضرورت حفظ استقلال و امنیت حکمرانی سایبری موجب تصویب و اجرایی شدن سیاست فیلترینگ به عنوان بخشی از این دیوار آتش توسط نهادهایی همچون شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی شده است.

فرار از حلقه آتش؛ آبی به آسیاب کاسبان فیلترینگ

اینکه اجرای سیاست فیلترینگ در کشور تا چه حد به اهداف و مبانی اصلی این سیاست نزدیک بوده و روش‌های اعمال آن تا چه میزان توفیق داشته، مباحثی است که در این مجال نمی‌گنجد اما موضوع مهم نحوه و میزان استفاده کاربران از vpn به عنوان راه علاج و دور زدن این محدودیت‌هاست. شبکه‌ای خصوصی که با استفاده از یک پروتکل تونل لایه‌لایه‌ای رمزگذاری شده در یک شبکه عمومی، دسترسی به اینترنت خارجی را فراهم می‌کند و متأسفانه قوی‌تر از دیوار آتش عمل می‌کند و کاربران بسیاری در ایران و بیش از 30 کشور جهان با استفاده از این شبکه و یا اتصال به سرورهای پروکسی در حقیقت از دیوار آتش فرار می‌کنند.

طی هشت ماه اخیر و با مسدود شدن دسترسی به پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مثل «اینستاگرام» و «واتس اپ»، استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها را به دنبال داشت تا جایی که بر اساس اعلام پایگاه اطلاعاتی statista، طی دو ماه شهریور و مهر سال گذشته، استفاده از این ابزارها بین کاربران ایرانی رشدی برابر ۳ هزار و ۵۶ درصد داشت. گستردگی فیلترشکن‌های رایگان و دسترسی آسان کاربران با گروه‌های سنی مختلف به این دورزننده‌ها، مسدود شدن فیلترشکن‌ها را هم به دنبال داشت اما مسدود کردن VPN ها هم چاره کار نبود و باعث شد کاربران برای دسترسی به پلتفرم‌های مختلف فیلترشده از VPN های پولی استفاده کنند و همین امر بازار نابسامان خریدوفروش vpn را داغ‌تر از گذشته کرد.

هرچند آمار دقیقی از میزان تراکنش مالی فیلترشکن‌ها نمی‌توان ارائه داد اما آن‌طور که برخی کارشناسان ازجمله «محمدحسن آصفری»، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس اعلام کرده‌اند؛ ارزش سالانه تراکنش‌های بازار خرید و فروش VPN و به تبع آن درآمد کاسبان فیلترینگ و فروشندگان VPN به ۵۰ هزار میلیارد تومان در سال می‌رسد، این در حالی است که این درآمد بدون پرداخت یک ریال مالیات حاصل شده است.

گردش مالی سنگین بازار فروش فیلترشکن پیش‌تر بارها از سوی افراد مختلف مورد بحث قرار گرفته بود؛ اما حالا اندازه بازار VPN و فیلترشکن در ایران به حدی بزرگ شده و گردش مالی آن به اندازه‌ای رسیده که مجلس شورای اسلامی هم وارد گود شده و طرح تحقیق و تفحص از این بازار در کمیسیون فرهنگی مجلس کلید خورده و طبق اعلام هفته گذشته «جواد نیک‌بین» عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، این طرح شهریورماه در صحن علنی مجلس مطرح خواهد شد.

 چرا فیلترشکن می‌خریم؟!

بر اساس شاخص اینترنت جهانی در حال حاضر بیش از 25 درصد جمعیت دنیا و جمعیتی معادل نیم میلیارد کاربر اینترنت در جهان به منظور جلوگیری از تحت نظر قرار گرفتن نوع فعالیت در فضای مجازی  و یا برای وارد شدن به وب‌سایت‌های فیلترشده از ابزار VPN استفاده می‌کنند. این میزان کاربر حتی در کشورهایی که چیزی به عنوان فیلترینگ وجود ندارد را هم شامل می‌شود اما تفاوت در میزان آگاهی کاربران از علم فناوری روز و هوشمندی‌شان در مواجهه با تله‌های فضای مجازی است.

دانلود رایگان فیلترشکن پرسرعت، نامحدود، امن و ... کلماتی است که هر کاربر به محض جستجوی فیلترشکن آن هم فیلترشکن رایگان با آن‌ها مواجه می‌شود. اما نکته حائز اهمیت اینکه آیا به موازات افزایش میزان استفاده کاربران از vpn ، به همان میزان آگاهی کاربران نسبت به مزایا و معایب این دورزننده ها و به‌طور کلی خطرات موجود در فضای مجازی افزایش بافته است؟!

افت سرعت اینترنت، افزایش میزان مصرف بسته‌های اینترنتی به دلیل نمایش تبلیغات بهمن‌وار، به روز نبودن پروتکل‌های مخفی سازی IP کاربران و در نتیجه قرار گرفتن فضای خصوصی کاربر در دسترس هکرها و جاسوسان اینترنتی تنها بخشی از دلایلی است که زنگ خطر استفاده از فیلترشکن رایگان را برای کاربران به‌ویژه کاربران با میزان اطلاعات پایین‌تر به صدا درآورده و لزوم ارتقاء آگاهی عمومی در این زمینه را بیش‌ازپیش نمایان کرده است.

استفاده از vpn  برای ایجاد لایه امنیتی و مخفی ماندن شیوه فعالیت کاربر از شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت  از نظر کاربران به‌منزله همان حاشیه امن است، غافل از اینکه نرم‌افزار تغییردهنده‌ی IP، خود به تنهایی عملکرد کاربر را تحت نظر قرار می‌دهد و کاملاً شیوه فعالیت وی را زیر نظر می‌گیرد. شرکت تولیدکننده فیلترشکن، قابلیت دسترسی آسان به اطلاعات کاربران اعم از  وب‌سایت‌های بازدید شده و داده‌های اینترنتی را دارا بوده و این مبین آن است که در استفاده از فیلترشکن رایگان، هیچ‌گونه امنیتی از بابت درج اطلاعات وجود نخواهد داشت. بر اساس آخرین گزارش شاخص امنیت ملی سایبری در سال ۲۰۲۳، از بین ۱۷۶ کشور، ایران در رتبه ۱۴۲ قرار دارد. به بیان دیگر استفاده گسترده از فیلترشکن‌های مجانی، تلاش کاربران برای یافتن فیلترشکن از منابع نامعتبر، علاوه بر مخاطره انداختن امنیت اطلاعات کاربران،  گاه امنیت ملی را نیز  به خطر انداخته است.

اما VPN های پولی به‌واسطه عواملی ازجمله رقابت تنگاتنگ شرکت‌های ارائه‌دهنده در ارائه vpn ها با بالاترین سطح کیفی،  عدم افت سرعت اینترنت، به روز بودن نسخه‌های VPN بر اساس پیشرفت فناوری و ... بعضاً در مقایسه از سطح امنیت بیشتری برخوردار است و به همین دلیل  هزینه‌های هنگفت آن از نظر کاربران نادیده گرفته و بازار داغی برای کاسبان این تجارت پرسود در جهان و در ایران فراهم می‌شود.

• جمع بندی

حالا گذشته از کشیده شدن پای خریداران و فروشندگان فیلترشکن به نهادهای قانونی و قضایی، آنچه اکنون ضرورت بیش از پیش دارد آسیب‌شناسی کارشناسانه و همه‌جانبه ادامه‌دار شدن بحث فیلترینگ، پیامدهای سازنده یا مخرب استفاده از VPN به‌ویژه انواع رایگان آن، راه‌کارهای استفاده از بستر امن ابزارهای VPN برای شرکت‌ها و کاربران عمومی و مسدود نمودن مسیر درآمدزایی برای برخی و هزینه‌تراشی برای مردم است.