اوقات فراغت؛ بطالت یا تحول؟!

مسئله مدیریت اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ چراکه از یک سو اثرات تربیتی و آموزشی ماندگاری بر آنها دارد و از سوی دیگر، بی‌توجهی به این مسئله مهم، آسیب‌های فراوانی برای نوجوانان و جوانان و کلیت جامعه در پی خواهد داشت.

در تعالیم دینی ما، پرهیز از بطالت و بیکاری و هدر دادن اوقات فراغت، به شدت مورد تاکید قرار گرفته و روایات بسیاری در این حوزه وجود دارد.

در واقع، همان اندازه که انسان به رعایت الگوهای دینی تعهد دارد، در برابر توجه به اوقات فراغت نیز مسئول است. بنابراین، هر مسلمانی وظیفه دارد اهمیت این مقوله را از یاد نبرد و از فرصت‌ها به بهترین شکل بهره‌برداری کند.

* غفلت از نعمت فراغت

پیامبر اکرم (ص) در این باره می‌فرماید: «بیشتر مردم در دو خصلت دچار گمراهی و ضلالت هستند. یکی درباره سلامت و صحت و دیگری در زمینه فراغت». حضرت امام علی (ع) نیز به ابوذر فرمود: «ای اباذر، بسیاری از مردم درباره دو نعمت زیان‌کارند و از آن قدردانی نمی‌کنند که آن، تندرستی و فراغت است».

امام رضا (ع) نیز فرمودند: «کوشش کنید اوقات خود را به چهار بخش، قسمت کنید: قسمتی برای عبادت و خلوت با خدا، قسمتی برای تامین معاش، قسمتی برای مصاحبت با برادران مورد اعتماد و کسانیکه شما را به عیوبتان واقف می‌سازند و در باطن نسبت به شما خلوص و صفا دارند و قسمتی را نیز به تفریح و لذایذ خود اختصاص دهید و از مسرت و نشاط ساعات تفریح نیروی انجام وظایف و ساعات دیگر را تامین کنید».

در قران کریم نیز توجه به اوقات فراغت جایگاه خاص داشته و درباره موضوع فراغت در قران آیات زیادی وجود دارد،‌ تا جایی که خداوند در این خصوص در سوره «انشراح» می‌فرماید: هرگاه از امر مهمی فارغ شدی به امر مهم دیگری بپرداز.

* فرصتی برای تحول

سمانه اسدی روانشناس و کارشناس سلامت روان، درباره اهمیت مدیریت اوقات فراغت می‌گوید: «در کشور ما اهمیت اوقات فراغت دانش آموزان به طور کلی با آغاز فصل تابستان و تعطیلی رسمی مدارس قوت زیادی به خود می‌گیرد و نیازمند است این بخش مهم نیز مانند برهه‌های دیگر در زندگی کودکان و نوجوانان مورد توجه قرار گیرد. اوقات فراغت پدیده ای است که از یک سو مناسب‌ترین بستر برای رشد و شکوفایی استعدادهای گوناگون و ابعاد مختلف وجود کودکان و نوجوانان به شمار می‌آید و از سوی دیگر، می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات اجتماعی باشد. بنابراین، اگر با آگاهی و دانش با آن روبرو نشویم و برنامه‌ای سنجیده و منظم برای رویارویی با آن نداشته باشیم دچار صدمات و ضررهای جبران‌ناپذیری خواهیم شد. در بحث اوقات فراغت و اثرات آن بر بهداشت روانی دانش‌آموزان باید اشاره کرد که حُسن گذران اوقات فراغت تضمین‌کننده سلامت و بهداشت روانی انسان است».

کارشناسان درباره این مدیریت اوقات فراغت، این سرفصل‌ها را یادآوری می‌کنند؛

ـ استفاده از وقت را باید از دوران کودکی به فرزندان آموخت.

ـ یک دانش آموز در مدت تحصیلات ابتدایی تا اخذ دیپلم متوسطه حدود۴ سال از عمر خود را در فراغت به سر می‌برد. واقعیتی که کمتر بدان توجه شده است.

ـ پر کردن ساعات بعد از مدرسه به روشی هدفمند و منظم، از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی از طریق دانش آموزان پیشگیری می‌کند.

ـ کارهایی که دانش‌آموزان در اوقات فراغت انجام میدهند می تواند مسیر زندگی آنها را عوض کند.

ـ در بحث اوقات فراغت و اثرات آن بر بهداشت روانی دانش آموزان باید اشاره کرد که حسن گذران اوقات فراغت تضمین کننده سلامت و بهداشت روانی انسان است.

ـ اشتغال مستمر و بدون وقفه فکری و عملی موجب خستگی جسمی و ذهنی می‌شود.

ـ رفتن به کلاس های تابستانی، آخرین راهکار برای گذراندن اوقات فراغت نیست بلکه با صرف کمی خلاقیت به برنامه‌ریزی در این زمینه پرداخت.

ـ گاهی والدین بر سر ثبت‌نام کلاس های تابستانی برای فرزندان با یکدیگر به مسابقه و رقابت می‌پردازند و این را هم یکی از عوامل فخرفروشی و تفاخر به دیگران تلقی می‌کنند.

تأمل در این نکات، می‌تواند به مدیریت بهتر اوقات فراغت دانش‌آموزان و بهره‌گیری از این فرصت برای سازندگی شخصیت فردی و اجتماعی آنها منجر شود.