شب آشتی با معبود مهربان

پایگاه رهنما:

ماه ضیافت الهی به میانه‌های خودش که می‌رسد، کم‌کم عطر و بوی شب‌های قدر به مشام می‌رسد؛ شب‌هایی سراسر رمز و راز که اهل معنا دائما تلاش کرده‌اند تا سِر آن را درک کنند. شب‌های قدر آنچنان از جایگاه ویژه ای در نزد خداوند مهربان برخوردار است که سوره ای به همین نام و برای اشاره به عظمت همین شب‌ها نازل شده است. نامگذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره خداوند به نزول یکباره قرآن کریم در شب‌های قدر و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. این سوره نزول قرآن در شب قدر را بیان می‌کند و آن شب را تعظیم نموده و از هزار ماه بالاتر می‌داند، چون در آن شب است که ملائکه و روح – که فرشته‌ای مقرب در میان فرشتگان الهی است – بر اهل زمین نازل می‌شوند.

هزار ماه تقریبا چیزی برابر ۸۵ سال می‌شود. در حقیقت می توان با این اوصاف گفت که هر شب از شب‌های سه‌گانه قدر، ارزشش از کل عمر انسان ها نیز بالاتر و برتر است. بنابراین بهره ای که می توان در یک شب قدر برد و توشه آخرت را برچید، از طول یک عمر نیز بالاتر و برتر است. «قدر» به معنای تقدیر و اندازه‌گیری و تنظیم است . این معنی را هم لغت تایید می کند و هم قرآن و روایات . راغب اصفهانی می گوید: «لیلة القدر ای لیلة قیضها لامور مخصوصه؛ شب قدر یعنی شبی که [خداوند] برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرر] نموده است .» و قرآن کریم می فرماید: در آن شب «فیها یفرق کل امر حکیم «هرکاری بر طبق حکمت [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می‌شود».

و طبق روایات فراوان، سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند رزق و روزی، مرگ و میرها، خوشی و ناخوشی‌ها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی، براساس استعدادها و لیاقت ها رقم می خورد و این تقدیر حکیمانه هم، در انسان هیچ گونه «اجبار» و «سلب اختیاری » به وجود نمی‌آورد. می توان بین تمام اقوال اینگونه جمع کرد که در این شب با عظمت و بزرگ، با فرود ملائکه آسمانی، تقدیرات یک سال مشخص و بر قلب حجت زمان امام عصر علیه السلام عرضه می شود .

* شهید رمضان

اما برای ما شیعیان شب های قدر علاوه بر عظمتی که در خود این شب نهفته است، منزلتی دو چندان دارد، چراکه در چنین ایامی بر فرق مبارک مولای متقیان امام علی (ع) در محراب نماز، شمشیر نفاق و تزویر و جهل ضربه زده شد.

نقل است که در سحر روز ۱۹ رمضان، امام علی علیه‌السلام به شبستان مسجد کوفه وارد شد و در حالی که مشغول تسبیح خداوند بود، کسانی که به خواب رفته بودند را بیدار فرمود. ابن ملجم ملعون به رو خوابیده بود. امام او را بیدار کرد و به او فرمود: برخیز از خواب براى نماز و چنین مخواب که این خواب شیطان است... امام سپس به ابن ملجم فرمود: قصد کاری داری که نزدیک است آسمان فروپاشد و زمین شکافته شود. اگر بخواهم می توانم خبر دهم که در زیر جامه ات چه دارى.

ابن ملجم در نزدیکی امام به نماز ایستاد و هنگامی که امیرالمؤمنین علی (ع) سر از سجده اول برداشت ضربتی به سر ایشان زد که تا پیشانی امام را شکافت. در آن حال امام فرمود: «بسم اللّه و باللّه و على ملّة رسول اللّه»، و گفت: «فزتُ وَ ربّ الکعبه»، به خدای کعبه قسم که رستگار شدم.

علی علیه السلام سفارش او را به امام حسن علیه السّلام کرد و فرمود: فرزندم! با اسیر خود مدارا کن و با مهربانی و رحمت با او رفتار کن. آیا نمی ‏بینی چشم های او را که از ترس چگونه گردش می ‏کند و دلش چگونه مضطرب است؟ ای فرزند! ما اهل بیت رحمت و مغفرتیم، پس بخوران به او از آنچه خود می ‏خوری، و بیاشام او را از آنچه خود می‏ آشامی، پس اگر من از دنیا رفتم از او قصاص کن و او را بکش و جسد او را به آتش نسوزان و او را مثله مکن... اگر زنده ماندم من خود داناترم که با او چه کار کنم، و من سزاوارترم به عفو کردن، زیرا ما اهل بیتی می‏ باشیم که با گناهکار در حقّ ما جز به عفو و کرم رفتار دیگر نکنیم.

* شب رحمت و مغفرت

البته بدون شک امامان معصوم علیهم السلام همگی عظمت شب های قدر را درک کرده و ما نیز به تأسی از امامان خود باید تلاش کنیم تا هرچه بیشتر این شب را قدر و منزلت بنهیم. در جای دیگر امام علی علیه السلام فرمود: «به حقیقت شب قدر در هر سال وجود دارد و امر سال در آن شب نازل می شود و به راستی برای آن امر، صاحبان امری است . عرضه شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: «انا و احد عشر من صلبی ائمة محدثون؛ من و یازده [امام] از نسل من که [همه] امامانی محدث می‌باشند».

یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر، بخشش گناهان و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود . در روایات آمده که وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد! چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من ادرک لیلة القدر فلم یغفر له فابعده الله؛ کسی که شب قدر را درک کند، پس بخشیده نشود [و مورد رحمت بی پایان الهی واقع نشود] پس خدا او را [از رحمت خویش] دور می‌سازد».

و در جای دیگر فرمود: «من حرمها فقد حرم الخیر کله ولایحرم خیرها الا محروم؛ هرکس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم [و بی‌نصیب] شده است و محروم نمی‌ماند از [برکات و] خیرات شب قدر، مگر کسی که [با اعمال خویش] خود را محروم کرده باشد».