یادداشت روزنامه‌های دوشنبه، ۴ مهـرماه

الحاق و برگ های جدید بازی روسیه

نویسنده: دکتر حامد رحیم پور

در آستانه آغاز فصل سردی که روس‌ها قولش را به اروپا داده بودند، به نظر در روزها و ماه‌های آینده شاهد تشدید وضعیت در جنگ اوکراین خواهیم بود.همه پرسی  پیوستن به روسیه در جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین که تحت کنترل جدایی‌طلبان طرفدار روسیه هستند و همچنین مناطق زاپوریژیا و خرسون، برگزار شد. این چهار استان که هم اکنون تحت کنترل روس ها قرار دارند، معادل ۱۵ درصد از خاک اوکراین را تشکیل می‌دهند و در صورت پیوستن به خاک روسیه، وسعت سرزمینی اوکراین کاهش خواهد یافت.البته تقریبا از ابتدای جنگ اوکراین و روسیه، رسانه‌های روسی، دایم از برگزاری همه پرسی هایی گفته اند که  در مناطقی تحت کنترل روسیه است. منظور از همه پرسی دقیقا همان سبکی است که روسیه برای الحاق شبه جزیره کریمه استفاده کرده بود. یعنی اکثریت ساکنان این مناطق جدید بیایند و رای دهند که می خواهند جزیی از روسیه باشند و همین برای کرملین کافی است تا الحاق را قانونی بداند. هر چند روند روسی‌سازی این مناطق  از خیلی وقت قبل تر آغاز شده بود، از پخش شدن شبکه های تلویزیونی روسیه گرفته تا به کارگیری روبل و پرداخت حقوق بازنشستگان دولتی در دونتسک، لوگانسک، خرسون، خارکوف، نیکولایف و زاپاروژیا.
حتی در خرسون متون درسی و کدهای تلفن‌ نیز به روسی تغییر یافت  اما هر بار تاریخ برگزاری این همه پرسی به تعویق می‌افتاد و شاید دلیل اصلی اش این بود که هنوز برخی از این استان ها به صورت کامل تحت کنترل روسیه نیستند. برای مثال، روسیه تمایل داشت که کنترل اودسا را هم در دست بگیرد و این موضوع روندی طولانی است.افزون بر این، به نظر می‌رسد که تسریع پوتین در برگزاری همه پرسی نشانه نگرانی او از تداوم پیشروی‌های اوکراین است. همین نگرانی موجب دستور او به فراخوان 300 هزار نیروی ذخیره ارتش روسیه شده ، زیرا ارتش اوکراین تاکنون توانسته است مناطق قابل توجهی را در محدوده خارکیف و خرسون آزاد کند. برگزاری همه پرسی در دونباس و الحاق این منطقه به روسیه تأثیرات مهمی بر آینده منازعه اوکراین دارد.
از سویی از این پس،مسکو هر حمله اوکراین برای بازپس‌گیری این مناطق را حمله به خاک روسیه محسوب کرده و ممکن است به هر روشی، حتی کاربرد تسلیحات کشتار جمعی،  آن گونه که این روزها پوتین برای اولین بار از کاربرد سلاح اتمی سخن گفت از این مناطق دفاع  کند و حتی از سویی دیگر می‌تواند  این دستاویز حقوقی را برای حمله روسیه به اوکراین ایجاد کند که این حمله در دفاع از ساکنان دونباس که از مسکو کمک خواسته بودند، انجام شده است.یکی دیگر از اهداف الحاق تاثیر گذاری داخلی بر جامعه روسیه است.هرچند به دنبال اعلام بسیج عمومی محدود توسط پوتین برای گسترش دامنه جنگ اوکراین، تعدادی از جوانان در مسکو دست به اعتراض علیه جنگ زدند اما به طور کلی مخالفت های داخلی در روسیه را خیلی نباید جدی گرفت . حدود ۲۰ درصد مردم روسیه طی سال‌های اخیر هیچ گاه به پوتین رای نداده اند.  این افراد در هر مناسبتی  برای ابراز مخالفت با پوتین آماده اند و به خیابان می آیند و رسانه های غربی هم کل ماجرا را آب و تاب می دهند و  بزک می کنند و  البته اقدامات آنان  نیز تاثیری در اوضاع داخلی یا سیاست های پوتین نگذاشته است چون اکثریت مردم تا به حال حامی پوتین بوده اند و به نظر نمی رسد این حمایت خیلی دچار خدشه شده باشد.با این  اوصاف،  الحاق این مناطق می‌تواند رضایت نسبی افکار عمومی و نخبگان سیاسی و اقتصادی را در داخل روسیه برای کرملین به ارمغان بیاورد و تأثیر منفی عقب‌نشینی‌های اخیر و فشار تحریم‌ها را تا حدی خنثی ‌کند.
افزون بر این،الحاق مناطق شرقی و جنوبی اوکراین، زمینه برای پیشنهاد آتش‌بس احتمالی از سوی روسیه ای که حضور خود را در منطقه دونباس مستحکم کرده است، فراهم می‌کند.
پیشنهادی که اگر اوکراین بپذیرد، متهم به انفعال و عقب‌نشینی خواهد شد و اگر نپذیرد، مسکو سعی  خواهد کرد با مانور دیپلماتیک روی آن ، کی‌یف را مسئول ادامه جنگ معرفی کند. به نظر می رسد همه‌پرسی الحاق فصل جدیدی از جنگ و بحران اوکراین را رقم خواهد زد، فصلی که با توجه به  عوامل مختلف باید انتظار رویدادهای شگفت انگیز در آن را نیز داشت .آیا غرب به رغم موضع سرسختانه فعلی در قبال همه پرسی الحاق  مناطق شرقی اوکراین ،پیشنهاد احتمالی  روسیه  برای پایان جنگ را در آستانه زمستان سرد   رد خواهد کرد؟

مهرماه 1359 در اولین روزهای حمله رژیم بعث عراق، تعدادی از فرماندهان بلندپایه ارتش ایران از جمله «سرتیپ ولی‌الله فلاحی» و «سرهنگ جواد فکوری» خواستار یک جلسه خصوصی و فوری با نماینده امام(ره) در ارتش یعنی «آیت‌الله خامنه‌ای» می‌شوند. این جلسه بلافاصله در ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده و طی آن فرماندهان ارتش با تشریح استعداد رزمی نیروی هوایی ارتش دغدغه جدی خود را با «آیت‌الله خامنه‌ای» مطرح و گزارش مکتوبی به ایشان ارائه می‌کنند؛ جان‌مایه آن گزارش مکتوب یک جمله بود: «با توجه به قطعات زودتعویض در هواپیماها و کمبود قطعات یدکی، تمامی هواپیماهای نظامی موجود اعم از جنگنده، آموزشی، پشتیبانی و ترابری ظرف 15 تا 33 روز آینده زمین‌گیر خواهند شد.» 

خبر تلخ فرماندهان ارتش، «آیت‌الله خامنه‌ای» را نیز نگران می‌کند: «من هم از شما چه پنهان، توی دلم یک قدری حقیقتاً خالی شد! گفتیم عجب، واقعاً هواپیما نباشد، چه کار کنیم!... کاغذ را گرفتم، بردم خدمت امام، جماران؛ گفتم: آقا! این آقایان فرماندهان ما هستند و ما داروندار نظامیمان دست اینهاست. اینها این‌جوری می‌گویند؛ می‌گویند ما هواپیماهای جنگی‌مان تا حداکثر مثلاً پانزده شانزده روز دیگر دوام دارد و آخرین هواپیمایمان که هواپیمای سی‌۱۳۰ است و ترابری است، تا سی روز و سی و سه روز دیگر بیشتر دوام ندارد. بعدش، دیگر ما مطلقاً هواپیما نداریم.» پاسخ امام(ره) مثل همیشه از جنس محاسبات زمینی نبود. «آیت‌الله خامنه‌ای» می‌گوید: «امام نگاهی کردند، گفتند- حالا نقل به مضمون می‌کنم، عین عبارت ایشان یادم نیست- این حرف‌ها چیست! شما بگویید بروند بجنگند، خدا می‌رساند، درست می‌کند، هیچ‌طور نمی‌شود. منطقاً حرف امام برای من قانع‌کننده نبود؛ چون امام که متخصص هواپیما نبود؛ اما به حقانیت امام و روشنائی دل او و حمایت خدا از او اعتقاد داشتم، می‌دانستم که خدای متعال این مرد را برای یک کار بزرگ برانگیخته و او را وانخواهد گذاشت. این را عقیده داشتم. لذا دلم قرص شد، آمدم به اینها گفتم امام فرمودند که بروید همین‌ها را هرچی می‌توانید تعمیر کنید، درست کنید و اقدام کنید.»

40 سال گذشت و سال 2019 «آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا»(DIA) گزارشی از قدرت نظامی ایران منتشر کرد و نوشت: «پس از دهه‌ها تحریم بین‌المللی به‌دنبال انقلاب اسلامی ایران و خسارات جنگی در طول جنگ ایران و عراق، بسیاری از هواپیماهای آمریکایی که ایران در دهه‌های 1960 و 1970 به دست آورد، هنوز هم توانمندترین سکوها را امروز در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌دهند... نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده است در نگهداری از این هواپیماهای قدیمی برای انجام عملیات پروازی، مهارت دارد.» 

هواپیماهایی که پیش‌بینی می‌شد نهایتا تا 30 روز دیگر از رده خارج شوند، بیش از 40 سال است که آمادگی رزمی خود را در نیروی هوایی ارتش ایران حفظ کرده‌اند. شاید آن روز که ایالات متحده اسکادرانی از هواپیما‌های F-4، F-5، F-14 و... را در اختیار «محمدرضا پهلوی» می‌گذاشت فکرش را هم نمی‌کرد این جنگنده‌ها بدون حضور مستشاران آمریکایی و بدون کمترین وابستگی به آمریکا قابل تعمیر، نگهداری و نو‌سازی باشند اما این پایان کار مهندسان ایرانی نبود. 14 می ‌2022 «مایا کارلین» تحلیل‌گر مؤسسه مطالعات امنیتی نوشت: «در حالی که ایالات متحده پس از سقوط سلطنت پهلوی، ارسال جنگنده F-4 را به ایران متوقف کرد، نیروی هوایی این کشور توانسته است این هواپیماهای جنگنده را حفظ کرده و حتی ارتقا دهد. در نوامبر ۲۰۲۰، ایران بمب‌های هوشمند هدایت‌‌شونده الکترواپتیکی ۹۰۰ کیلوگرمی «قاصد» را در رزمایش سالانه «مدافعان آسمان» به نمایش گذاشت. توانایی ایران در حمله بالقوه به اهداف با دقت بسیار بیشتر با کمک این تسلیحات، تهدیدی برای رقبا محسوب می‌شود.» مهندسان ایرانی توانستند با مهندسی معکوس جنگنده‌های آمریکایی، نسخه بومی خود را با قابلیت‌های به‌روزتری بسازند. 27 ژوئن 2021 «سباستین رابلین» در گزارشی برای نشریه «نشنال اینترست» نوشت: «طراحی و ساخت هواپیماهای جنگی پیشرفته چالش فنی بسیار بزرگی است که برای یک پایگاه صنعتی منفرد یا یک کشور به تنهایی سخت است. با این وجود نیروی هوایی ایران از ابتدای قرن جدید، به‌صورت برجسته‌ای پیشرفت خود را با نمایش چند جنگنده نشان داده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردها، جنگنده صاعقه است... صاعقه حاصل مهندسی معکوس F-5 با تغییراتی در دُم و ارتقای اویونیک مدل قدیمی است... به ویژه آنکه قابلیت جدید از حمل سلاح‌های پیشرفته در آن آشکار است و با وجود نبود اطلاعات از جزئیات، تغییرات راداری هم در آن به چشم می‌خورد. موتورهای هواپیمای جدید هم مرموز هستند.» خودکفایی ایران در ساخت تسلیحات مورد نیازش آن‌قدر بود که با پایان یافتن موعد تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، کشورهایی که فروش ساده‌ترین تجهیزات نظامی دفاعی نظیر سیم‌خاردار را به ایران ممنوع کرده بودند حالا نگران صادرات تسلیحات نظامی پیشرفته ایران به سایر کشورها بودند. مجله «دیدبان نظامی» در این زمینه نوشت: «با توجه به اینکه تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در ماه اکتبر منقضی شده است، انتظار می‌رود ایران بیشتر سلاح‌های خود را برای صادرات عرضه کند.» این نگرانی البته چندان غیرمنطقی هم نبود.

جولای 2022 «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در نشست خبری خود از صادرات پهپادهای رزمی ایران به روسیه گفت: «اطلاعات ما حاکی است که دولت ایران برای ارائه چند هواپیمای بدون سرنشین(پهپاد) بر اساس جدول زمانی فوری آماده می‌شود.» اطلاعاتی که مقامات آمریکایی از آن سخن می‌گفتند به تصاویری اشاره داشت که ماهواره‌های آمریکایی توانسته بودند از یکی از پایگاه‌های نظامی ایران در کاشان ثبت کنند. تصاویر تقریبا واضح بود؛ ایران آشکارا پهپادهای شاهد 129 و شاهد 191 را برای هئیت روسی به نمایش گذاشته بود و دلیلی هم برای پنهان‌کاری نمی‌دید. آنها درست فهمیده بودند؛ جمهوری اسلامی ایران در حال صادرات تجهیزات نظامی به دومین ارتش قدرتمند جهان در فدراسیون روسیه بود. ‌اندکی بعد شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان» مدعی شد: «آموزش نیروهای روسیه برای استفاده از پهپادهای رزمی ایران آغاز شده است.» البته این شبکه خبری خیلی دیر متوجه شده بود چون آن زمان آموزش نیروهای روسی تقریبا به اتمام رسیده بود. اتفاق ناباورانه‌ای که در مقابل چشمان مقامات آمریکایی می‌افتاد آنها را مجبور به واکنش کرد. وزارت خارجه آمریکا طبق معمول ایران را تهدید به تحریم کرد و «لوید آستین»، وزیر دفاع ایالات متحده درباره صادرات پهپادهای ایرانی هشدار داد: «این واقعا فکر بدی است و اگر من جای آنها بودم، آن را کنار می‌گذاشتم.» اما در ایران هیچ‌کس اهمیتی به سخنان وزیر دفاع آمریکا یا سایر مقامات کاخ سفید نمی‌داد. صدها پهپاد رزمی ایرانی به روسیه صادر شد، همان‌طور که پیش از آن ونزوئلا از پرنده‌های بدون سرنشین ایران بهره‌مند شده و خط تولید پهپادهای ایرانی در تاجیکستان نیز راه‌اندازی شده بود. ایران در برابر چشمان آمریکا اولین گام‌ها برای دستیابی به ظرفیت 6/5 میلیارد دلاری صادرات پهپادهایش را بر‌می‌داشت. اکنون مدتی‌است که پهپادهای ایرانی بر فراز آسمان اوکراین علیه ناتو عملیات می‌کنند. 17 سپتامبر 2022 روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ‌ژورنال» در گزارشی نوشت: «پهپادهای ایرانی خساراتی قابل‌توجه به ارتش اوکراین وارد کرده‌اند.» «رادیون کولاگین»، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش اوکراین به خبرنگار این روزنامه توضیح داد که رهگیری پهپادهای ایرانی دشوار است و گفت: «تنها در یگان تحت نظر او، این پهپادها تا امروز دو توپ بزرگ «هویتزر» و دو خودروی زرهی نفربر را نابود کرده‌اند.» این ژنرال اوکراینی برای مقابله با پهپادهای ایرانی از آمریکا و متحدانش کمک خواست اما نمی‌دانست پیش از او این پهپادها خواب را از چشم فرماندهان آمریکایی ربوده بودند. «کم مک میلان»، افسر توپخانه ارتش آمریکا که در عراق خدمت می‌کرد؛ تجربه خود از مواجهه با پهپادهای ایران را در تارنمای آمریکایی «1945» این‌طور توصیف می‌کند: «شاهد-136 یک پهپاد انتحاری است که محموله انفجاری را در سرجنگی خود حمل می‌کند و مستقیما به سمت هدف خود پرواز می‌کند. این پهپاد‌های انتحاری چیزی بود که من و دوستانم را شب‌ها در عراق بیدار نگه می‌داشت.»

پیام امام(ره) در مهر 1359 به فرماندهان ارتش، اولین فرمان در مسیر خنثی‌‌سازی تحریم بود: «بروید بجنگید، خدا می‌رساند و درست می‌کند، هیچ‌طور نمی‌شود.» ما جنگیدیم و خدا هم رساند؛ حالا در مهر 1401 جمهوری اسلامی توانسته با ترکیب هواپیماهای نظامی و پهپادهای رزمی، آسمانی امن برای ایران و بازویی پرتوان برای جبهه مقاومت بسازد. 20‌آوریل 2021 ژنرال «فرانک مک‌کنزی»، فرمانده وقت سنتکام (فرماندهی ارتش تروریست آمریکا در غرب آسیا و شمال آفریقا) در جلسه کمیته نظامی کنگره آمریکا با اشاره به قدرت بازدارندگی هوایی ایران در منطقه غرب آسیا گفت: «برای اولین‌بار از زمان جنگ کره، آمریکا فاقد برتری کامل هوایی به هنگام انجام عملیات است.»/سید محمدعماد اعرابی

---

قاب انقلاب و تخیل براندازی

 

یونس مولایی: خیابان انقلاب روز گذشته یکی دیگر از قاب‌های پرشکوه تاریخ خود را به ثبت رساند. حضور گسترده مردمی در بیعت با آرمان حضرت رسول(ص) و برائت از هنجارشکنانی که در هفته گذشته بار دیگر بهانه‌ای برای حمله به مقدسات و انقلاب اسلامی پیدا کرده بودند، جلوه‌ای از پشتیبانی جمهور از نظام اسلامی بود. با این حال هر قدر معنای ایجابی حضور مردم نشان از عمق وفاداری جامعه به آرمان‌های متعالی انقلاب داشت، وجه سلبی این حضور بار دیگر دست خالی جریانات معلوم‌الحالی که آرزوی براندازی را در سر می‌پرورانند را نمایان کرد. 

ضدانقلاب در دهه‌های گذشته بهانه‌های مختلفی را برای اردوکشی خیابانی علیه نظام اسلامی آزموده است. فتنه 78 و 88 بیش از همه بر وجه سیاسی سوار بود و تقلا می‌کرد تا جمهوریت و اسلامیت نظام را به تقابل بکشاند و نهایتا با عظیم‌ترین حضورهای مردمی خنثی شد. حوادث سال‌های 96 و 98 پیرنگ اقتصادی داشت اما با حضور مردمی که خود متحمل سخت‌ترین مشکلات معیشتی بودند، شکست خورد. حوادث هفته اخیر اما بیشتر برآمده از موضوعات اجتماعی و فرهنگی بود؛ موضوعاتی که دشمنان در تخیل خود پاشنه آشیل نظام اسلامی به حساب‌شان می‌آوردند. با این همه عدم شکل‌گیری تجمع بزرگ در همراهی با ضدانقلاب و به موازات آن حضور پرشور مردم در تجمعات اعتراض به هنجارشکنی بار دیگر مشت پوچ معاندان در پیش‌بردن سناریوی براندازی را نمایان کرد. 

حضور روز گذشته مردم را باید قابی از ماندگاری انقلاب در میان نسل‌های متمادی دانست. انقلابی که کماکان پویا مانده و توانایی دفع فتنه‌ها و نیرنگ‌های دشمنان را دارد. موج‌سازی‌های مکرر ضدانقلاب و بخشی از جریان‌های سیاسی داخلی در هفته گذشته بیش از همه بر این استوار بود که مردم را بریده از نظام و انقلاب تعریف کنند؛ تعریفی که البته با تصویر روز گذشته منافات جدی داشت و بی‌اعتبار شد. با این حال سوای غلط بودن چشم‌انداز براندازان و ضدانقلاب از واقعیت‌های بیرونی، آنچه که در روزهای گذشته و در قالب رفتار و گفتار آشوبگران نمایان شد وهم آنان نسبت به مناسبات جامعه ایران بود. رفتارهایی همچون آتش‌زدن پرچم و قرآن و حمله به حجاب زنان بار دیگر موید این واقعیت بود که حتی اگر رویای براندازی ضدانقلاب نیز رنگ تحقق به خود بگیرد هیچ چشم‌اندازی برای قدرت گرفتن‌شان نمی‌توان متصور بود. جریانی که هنوز نسبت به پیوند عمیق مردم با مقدسات و باورهای دینی‌شان جاهل است، نمی‌تواند برای فتح کرسی قدرت رویاپردازی کند.

 سوای این عمل، جنس کنشگری آشوبگران و اهتمام جد‌ی‌شان برای کسب حمایت خارجی گویای این واقعیت است که این جریان به رغم تمام سروصدایش فاقد هرگونه ایده و دستورالعملی برای اداره ایران است و در نهایت مدیریت داخلی کشور را در اوهام خود هم به دولت‌های غربی سپرده است. روز گذشته قاب انقلاب در خیابان انقلاب تصویر جدیدی ثبت کرد؛ تصویری که توهم ضدانقلاب در تخیل براندازی را بیش از پیش به رخ‌شان کشید.