فیک نیوزها از کجا می آیند؟

پایگاه رهنما:

امروزه روند رو به رشد فیک­نیوزها در شبکه­ های اجتماعی به یکی از چالش­های مهم مرتبط با فضای مجازی تبدیل شده است. فیک نیوزها؛ فریبکاران بزرگ عصر مجازی و دنیای شبکه­ ای محسوب می­شوند. فیک نیوز به معنای اخبار جعلی یا همان اخبار کذب می­باشد. فیک نیوزها آن قدر به شکل تخصصی و حرفه­ ای تولید می­شوند که نه تنها افکار عمومی، بلکه مقامات، سیاستمداران و حتی اهالی رسانه نیز گاهی فریب می خورند و آنها را به عنوان واقعیت می­پذیرند و بر مبنای آن تصمیم ­گیری می­کنند، واکنش نشان می­دهند و یا در رسانه ­های خود بازنشر می­دهند. اما پرسش این است که فیک نیوزها از کجا می­آیند و چگونه تولید می­شوند؟

فیک نیوزها گاهی به صورت آگاهانه و طراحی شده و گاهی هم به شکل ناآگاهانه تولید می­شوند. فیک نیوزهایی که عامدانه و با مقصود منتشر می­شوند عمدتا توسط جریان­های سیاسی و یا اقتصادی طراحی و تولید می­شوند. دوران انتخابات، یکی از دوران­هایی است که فیک نیوزهای زیادی توسط جریان­های سیاسی و رقبای انتخاباتی به شکل گسترده منتشر می­گردد و عمده این اخبار جعلی با هدف تخریب رقبا منتشر می­گردد.  گاهی شاهد انتشار متنی و یا ویدئویی در خصوص محصول یک شرکت یا کارخانه هستیم که این محتوا با هدف تخریب آن محصول منتشر می­گردد. در صورتیکه با تحقیقات بیشتر مشخص می­گردد محتوای منتشر شده از اساس کذب بوده و توسط رقبای اقتصادی و با هدف تخریب منتشر شده است. نمایش فساد محصولات خوراکی یکی از شایع­ترین ویدئوها در این خصوص محسوب می­شود. گاهی افشاگری­هایی در فضای مجازی صورت می­گیرد که در ظاهر به نام مبارزه با فساد و به نام شفافیت و عدالت­ طلبی منتشر می­گردد، اما کذب بودن این افشاگری ­ها و ساختگی بودن اطلاعات آنها خود نشان دهنده فساد طراحان آن و جریان پشت پرده می­باشد. معمولا در زمان بحران­ها و آشوب­ها، تولید اخبار جعلی افزایش چشمگیری دارد. همچنین اگر رویدادی برای افکار عمومی با اهمیت زیادی داشته باشد، اخبار جعلی بیشتری پیرامون آن رویداد تولید می­شود. به عنوان مثال در حاشیه اتفاقات اخیر عراق با توجه به بحران پیش آمده و درجه اهمیت آن برای افکار عمومی ایرانیان به واسطه نزدیک شدن به روزهای منتهی به اربعین، در عرض 24 ساعت مملویی از اخبار جعلی در شبکه ­های اجتماعی منتشر گردید. از کشته شدن زائران ایرانی و حمله به اتوبوس زائران گرفته تا سفر مقتدا صدر به ایران و یا انتشار بیانیه جعلی آیت ­الله سیستانی در خصوص اوضاع عراق.

اما به غیر از موارد بالا گاهی اخبار جعلی به صورت غیر عمدی تولید می­شود. انتخاب تیترهای گمراهانه برای اخبار یکی از دلایل تولید اخبار جعلی می­باشد. گاهی مخاطبان با خواندن یک تیتر دو پهلو و بدون مطالعه کامل خبر، آن تیتر را به صورت اشتباه برداشت می­کنند و برای دیگران بازگو یا در شبکه ­های اجتماعی بازنشر می­کنند که این اقدام به صورت ناخواسته باعث انتشار اخبار جعلی می­گردد و مصداق یک کلاغ چهل کلاغ شدن محتوا و اخبار در فضای مجازی می­باشد. سلبریتی ­ها و افراد دارای شهرت نیز از جمله افرادی هستند که گاهی ندانسته محتوایی کذب را منتشر می­کنند که این محتوا به دلیل شهرت بالای این افراد و دنبال­ کنندگان فراوانی که دارند به سرعت در فضای عمومی جامعه منتشر و موجب گمراهی می­گردد.

برای مقابله با اخبار جعلی تلاش برای افزایش سواد رسانه، توجه به اصول اخلاقی و مسئولیت­ مداری در کنش­های رسانه­ای جزو مهم­ترین عوامل پیشگیری محسوب می­شوند. این نکته را فراموش نکنیم که سرعت انتشار اخبار جعلی به واسطه جذابیت آن، چند برابر تکذیب­ها است و هرگز شمار افرادی که یک خبر کذب را شنیده اند با شمار افرادی که تکذیب آن را می­شنوند برابری نخواهد کرد.