عراق در شوک خداحافظی صدر

پایگاه رهنما:

مقتدی صدر، رهبر جریان صدر که در هفته‌های اخیر پاهایش را در یک کفش فرو کرده بود که به هر طریق ممکن پارلمان را منحل کند، با اعلام خداحافظی با دنیای سیاست بار دیگر عراق را به شوک فرو برد. صدر که تا دیروز برای بازگشت به قدرت تقلا می‌کرد به یکباره در بیانیه‌ای اعلام کرد که بعد از این دیگر در امور سیاسی دخالت نخواهد کرد و از اکنون به طور کامل از عرصه کناره‌گیری می‌کند و اعلام کرد که همه دفاتر وابسته به خود جز مرقد و موزه و مؤسسه میراث خاندان صدر را می‌بندد. اگرچه این رفتار در ابتدا رویکردی مثبت از سوی صدر در راستای پایان بن بست سیاسی تلقی شد اما ساعاتی از صدور این بیانیه نگذشته بود که ورق برگشت و با حضور معترضان هوادار صدر در خیابان، آشوب مجددا بغداد و سایر شهرها را فراگرفت. به عبارتی، موضع جدید صدر همچون بنزین روی آتش بود که تنشها را بیش از پیش تشدید کرد.

هواداران صدر که در هفته‌های اخیر ساختمان پارلمان را اشغال کرده و خواستار تعطیلی شورای عالی قضایی شده بودند، بلافاصله به منطقه سبز بغداد یورش بردند تا حمایت خود را از مقتدی صدر اعلام کنند. در همین راستا، عناصر «سرایا السلام» وابسته به جریان صدر وارد کاخ ریاست جمهوری شدند و آنرا اشغال کردند. نیروهای امنیتی که در زمان اشغال ساختمان پارلمان با معترضان مماشات کرده بودند اما این بار با سرسختی وارد عمل شده و موفق شدند طرفداران صدر را از کاخ ریاست جمهوری بیرون کنند و کنترل کامل آرا در دست بگیرند.

همچنین معترضان در منطقه سبز با سر دادن شعارهایی حمایت خود را مقتدی صدر اعلام کردند و سعی کردند برخی ساختمانهای دولتی را نیز به تصرف خود درآورند. در واکنش به این آشوبگری، نیروهای امنیتی عراق با انتشار بیانیه‌ای، ممنوعیت عبور و مرور را در شهر بغداد اعلام و تأکید کردند که این ممنوعیت شامل خودروها و همه شهروندان است. ستاد مشترک ارتش عراق تأکید کرد که همه شهروندان باید به ممنوعیت آمد و شد پایبند باشند و از شایعات مغرضانه دوری کنند.

ورود نیروهای ضد شورش به ماجرا

در پی این اغتشاشات ستاد عملیات مشترک عراق جلسه فوری برگزار کرد و از حامیان صدر خواست که از منطقه سبز خارج شوند؛ هر چند این افراد، گوششان به این این بیانیه بدهکار نبود و کار به جایی رسید که نیروهای ضد شورش با استفاده از گازهای اشک‌آور سعی کردند آشوبگران را متفرق کنند. نیروهای عراقی همچنین برای این منظور، تجهیزات نظامی به سمت منطقه سبز اعزام کردند. تعداد زیادی از نیروهای امنیتی نیز از مناطق مختلف بغداد به سمت منطقه سبز گسیل شده‌اند. برخی منابع مدعی شدند که در این اعتراضات 8 نفر کشته شدند، هر چند مقامات رسمی عراق تاکنون آماری از تعداد کشته و یا زخمی‌ها منتشر نکرده‌اند.

همچنین برخی گزارش‌ها حاکی از این است که تعدادی از معترضان به خانه نوری المالکی نیر یورش بردند. با شروع اعتراضات در منطقه سبز بغداد، تعدادی از سفارتخانه‌های خارجی از این مسئله به شدت نگران هستند. دولت ایران در بیانیه‌ای از زائران ایرانی خواسته تا از تردد در داخل شهرهای عراق و به ویژه در شهرهای مرزی عراق خودداری کنند.

همزمان با یورش حامیان صدر به کاخ ریاست جمهوری، کانال تلگرامی صابرین نیوز خبر داد که آشوبگران در استان بصره هم تجمع کرده‌اند. این افراد، حتی به مغازه‌ها نیز حمله کردند و به همین دلیل شماری از کسبه این مناطق، خواستار مداخله نیروهای امنیتی شدند. حامیان صدر همچنین در میسان و استان ذی قار هم دست به آشوب زدند و ساختمان شورای استانداری را به اشغال خود درآوردند. با وجود گسترش ناامنی که به سراسر عراق، اما صدر واکنشی نشان نداده و با سکوت خود راه را برای ادامه شورش معترضان باز گذاشته است.

موج سواری برخی عناصر داخلی و خارجی

اگرچه هوادارن صدر در ظاهر اعتراضات خود را مسالمت‌آمیز و در راستای حمایت از رهبر معنوی خود می‌دانند اما این آشوبها فرصت مناسبی را برای برخی جریانهای نفوذی در داخل عراق و همچنین برخی بازیگران خارجی و رسانه‌هایشان فراهم کرده تا با موج سواری روی اعراضات آتش جنگ در عراق را شعله ور کنند. برخی مسئولان نزدیک به جریان مدعی شدند که سایت‌ها و کانال‌های جعلی دیگری که خود را منتسب به این جریان معرفی می‌کنند، با تهییج حامیان این جریان برای آشوبگری در بغداد و چند استان عراق، سعی در بحرانی کردن وضعیت این کشور دارند.

همچنین رسانه‌های سعودی که همواره از آب گلالود ماهی می‌گیرند این بار با قدرت هر چه تمام وارد عمل شده‌اند و با اتشار تصاویر و فیلم‌های جعلی که مربوط به حوادث سالهای اخیر عراق است آنها را بازنشر داده و مدعی شدند که بغداد به شدت ناآرام شده است و با این اخبار جعلی سعی می‌کنند تا بسیاری از عراقی‌ها را برای پیوستن به معترضان تحریک کنند. عربستان و آمریکا هم که همواره از آشوب و بی‌ثباتی سیاسی در عراق حمایت می‌کنند، بدشان نمی‌آید که از این تحولات برای رسیدن به مقاصد شوم خود بهره‌برداری کنند. از طرفی، از کنترل خارج شدن اعتراضات می‌تواند برای گروه تروریستی داعش هم که مترصد فرصتی برای احیای مجدد خود است، فرصت خوبی باشد تا با ناامن کردن شهرهای عراق برنامه‌های خود را به پیش ببرد.

واکنش عراقی‌ها به آشوب هواداران صدر

معرکه سیاسی جدید صدر و هوادارنش، جریانهای سیاسی عراق را به شدت خشمگین کرده است. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق روز دوشنبه جلسات کابینه را لغو کرد و خواستار کمک مقتدی صدر برای خروج تظاهرات‌کنندگان از نهادهای دولتی در منطقه خضراء شد. الکاظمی اعلام کرد که تحولات خطرناکی مانند یورش تظاهرات‌کنندگان به منطقه سبز و سازمان‌های دولتی که در عراق عزیز ما رخ می‌دهد حاکی از جدی بودن خطرات ناشی از ادامه اختلافات سیاسی و انباشتگی آن دارد. برهم صالح، رئیس جمهور عراق هم در بیانیه‌ای با اشاره به شرایط دشوار کشور، همگان را به پایبندی به آرام‌سازی، خویشتنداری و ممانعت از تنش فراخواند.

چارچوب هماهنگی شیعیان نیز تأکید کرد که جریان صدر باید به میز گفت‌وگو بازگردد. در بیانیه صادر شده از سوی این کمیته تاکید شد، ما حمایت خود را از حکومت و نهادهای آن اعلام می‌کنیم و هنگامی که نهادهای حکومتی مورد تعرض قرار گیرند به هیچ عنوان نمی‌توان بی‌طرف باقی ماند. چارچوب هماهنگی همچنین تاکید کرد، دولت و نهادهای امنیتی باید به وظیفه ملی خود در حمایت از نهادهای حکومتی و منافع عمومی و فردی عمل کنند. از همه نهادهای دینی، سیاسی و اجتماعی می‌خواهیم که مداخله کنند و برای دفع فتنه، غالب کردن زبان عقل و گفت‌وگو و جلوگیری از هرج‌ومرج و خونریزی بیشتر، دست به کار شوند. فراکسیون پارلمانی دولة قانون هم به شدت از آشوبگری حامیان صدر انتقاد و تأکید کرد که عاملان این فتنه باید مجازات شوند.

در هفته‌های اخیر همه گروه‌های سیاسی عراق در نشست گفتگو‌های ملی از مقتدی صدر خواسته بودند به روند گفتگو‌ها بپیوندد تا بتوانند با همکاری همدیگر بحران سیاسی را حل کنند، اما جریان صدر به هیچ از این درخواست‌ها اعتنایی نکرد و روی خواسته‌های خود اصرار داشت. در ابتدا بر این مسئله تأکید داشت که باید پارلمان منحل شده و راه برای برگزاری انتخابات زودهنگام هموار شود و درحالی که عراقی‌ها هنوز با این درخواست موافقت نکرده بودند، روز یکشنبه درخواست فراتر از قانون را مطرح کرد و از همه گروه‌های سیاسی عراق خواست در انتخابات آتی مشارکت نکنند. صدر با این  درخواست غیرمعقول نشان داد که عراق را تنها برای جریان وابسته به خود می‌خواهد که دیگر جریان‌های سیاسی نباید در آن حضور داشته باشند. بنابراین، کسی که تا دیروز برای بازگشت به قدرت تقلا می‌کرد اکنون به یکباره تصمیم گرفته از سیاست کناره گیری کند و نشان می‌دهد در پس این سیاست اهداف دیگری نهفته است.

این گمانه وجود دارد که صدر با کناره‌گیری نمادین از فعالیت‌های سیاسی، می‌خواهد وزن سیاسی و جایگاه مردمی خود را به عراقی‌ها نشان دهد و اینگونه القا کند که اگر او کنج عزلت در نجف را هم برگزیند، عراق رنگ آرامش و ثبات را نخواهد دید و عراقی‌ها در هر صورت به وجود او نیاز دارند. صدر اگرچه در ظاهر خود را بی‌علاقه به سیاست نشان می‌دهد اما در باطن هدفش این است با این رفتارها و کشاندن معترضان بیشتر به کف خیابان گروه‌های سیاسی و به ویژه کمیته هماهنگی شیعیان را به تن دادن به خواسته‌هایش که همان انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات جدید است وادار کند. زیرا صدر به خوبی به این مسئله پی برده است که تنها راه بازگشت او به ساختار سیاسی از طریق انتخابات میسر است.

شاید به تصور برخی از عوام در عراق این تصمیم صدر وفاداری برای ملت تلقی شود که او خود را فدای عراقی‌ها کرده است، اما تجربه رفتار‌های او در گذشته نشان داده است که نمی‌توان به حرف‌های صدر اطمینان کرد، زیرا در روز استعفای نمایندگان جریان صدر در خردادماه، مقتدی در سخنانی که آن را فداکاری و ایثار برای ملت توصیف کرده بود، گفت که هیچ وقت دغدغه قدرت و سیاست نداشته و با اینکه در ساختار سیاسی حضور ندارد اما برای حل اختلافات بین گروه‌های سیاسی همه تلاش خود را خواهد کرد اما چند هفته بعد با اردوکشی خیابانی نشان داد که همه این اظهارات تنها در حد حرف بوده و در عمل خلاف آن اجرایی شد.