قطار دولت روی ریل تجارت

پایگاه رهنما:

اخیراً هفته‌نامه‌ تجارت فردا در پرونده‌ای با عنوان «تاریکخانه‌ی سیاست» به واکاوی ذهن سیاستمدار پرداخته است. در این پرونده، محسن جلال‌پور –رئیس سابق اتاق بازرگانی- ادعا کرده که سیاستمداران ما اصلاً تمایلی به تجارت و صادرات ندارند و اگر بتوانند، کشوری محدود و محصور ایجاد می‌کنند که هیچ مراوده‌ای با جهان نداشته باشد. این اظهارات عجیب و غریب در حالی مطرح می‌شود که به‌رغم وجود تحریم‌های آمریکا، دولت سیزدهم از وقتی روی کار آمده تمام تلاشش را روی گسترش تجارت خارجی متمرکز کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این دولت یک منطق مشخص در حوزه‌ی دیپلماسی اقتصادی دارد: محور قرار دادن تجارت خارجی و صادرات با اولویت همسایه‌ها، کشورهای آفریقایی و بعد آمریکای جنوبی. آمارها نیز حاکی از آن است که دستگاه دیپلماسی ما (خصوصاً معاونت اقتصادی) با همکاری سازمان توسعه تجارت، توانسته‌اند جهش خوبی را در زمینه‌ی صادرات رقم بزنند.

• منطق تجاری ما

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه عصر روز شنبه، اول مرداد 1401، در جمع کارآفرینان خراسان رضوی راهبرد وزارت امور خارجه را در بعد اقتصادی، ارتقاء حضور تولیدکنندگان و تجار کشورمان در بازارهای جهانی، بویژه همسایگان دانست و بر حمایت کامل از فعالان اقتصادی تاکید کرد. او همچنین اضافه کرد: وزارت امور خارجه پیگیر توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و کشورهای اروپایی، آفریقایی و آمریکا لاتین می‌باشد و تمامی سفرا و روسای نمایندگی‌های وزارت امورخارجه در خارج از کشور آماده ارائه خدمات به تجار و بازرگانان شرکت‌های ایرانی در راستای توسعه صادرات محصولات ایرانی بویژه صادرات خدمات فنی و مهندسی و شرکت دانش بنیان می‌باشند و دولت سیزدهم، دولت همکاری‌های اقتصادی با اولویت به کشور‌های همسایه و توسعه صادرات و واردات و با اولویت ارزآوری است. صفری همچنین در برنامه‌ی جهان‌آرا (شبکه‌ی افق) نیز تاکید کرد که اولویت اول دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم، تجارت با همسایگان است؛ سپس آفریقا و بعد آمریکای جنوبی.

• رشد تجارت خارجی

وقتی به طور کلی به تحولات تجاری نگاه می‌کنیم، می‌بینیم بر خلاف این ادعا که دولت سیزدهم به دنبال انزوای اقتصادی است، اتفاقاً آمارها رشد قابل توجه تجارت خارجی را نشان می‌دهند. سید روح الله لطیفی سخنگوی گمرک درباره کارنامه تجارت خارجی کشور در دولت سیزدهم (اول شهریور 1400 تا پایان اردیبهشت 1401) گفت: از اول شهریور 1400 و تشکیل دولت سیزدهم، تجارت بدون نفت در سال جاری به 126 میلیون و 877 هزار تن کالا رسید و به 83 میلیارد و 971 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه دولت دوازدهم از نظر وزنی 8 درصد و از نظر ارزشی 36 درصد افزایش داشت. امیرعبداللهیان –وزیر امور خارجه- به عنوان مثال در مورد جهش تجارت خارجی با عراق گفت: اگر در حوزه‌ای همچون عراق حجم تبادل تجاری ما ۱۲ میلیارد دلار بود در ۱۰ ماه گذشته با اقداماتی که انجام شد به ویژه وزرای اقتصادی کابینه و معاونت دیپلماسی اقتصادی ما در وزارت امور خارجه توانستیم حجم تبادل تجاری را امروز به ۱۶ میلیارد دلار افزایش دهیم. بنابراین عزم دولت در تقویت تجارت خارجی، جزم است.

• جهش صادرات به همسایگان

به گفته‌ی سخنگوی گمرک، سهم صادرات 9 ماهه دولت سیزدهم از کل مبادلات تجاری 127 میلیون تنی، 94 میلیون و 315 هزار تن کالا به ارزش 39 میلیارد و 474 میلیون دلار بوده که در سال 96 از نظر وزنی 3 درصد و 31 درصد افزایش داشته است. همچنین چندی پیش، روزنامه‌ی فرهیختگان آمار صادرات به همسایگان را چنین گزارش کرد: میزان صادرات ایران به 15 کشور همسایه در 8 ماهه شهریور 1400 تا اردیبهشت 1401 در مقایسه با مدت مشابه یعنی از شهریور 1399 تا اردیبهشت 1400 رشد 78 درصدی در وزن و رشد 95 درصدی در ارزش داشته است. طبق این آمارها، در این مدت (8 ماهه شهریور 1400 تا اردیبهشت 1401 نسبت به مدت مشابه خود) صادرات ایران به لحاظ وزنی به ترکیه رشد 523 درصدی، به عراق رشد 74 درصدی، به کویت، عمان، پاکستان و امارات همگی رشد بیش از 50 درصدی داشته است. در مدت مذکور صادرات ایران به ارمنستان رشد 37 درصدی، به قزاقستان رشد 26 درصدی، به بحرین و ترکمنستان رشد 15 درصدی و به روسیه رشد 4 درصدی داشته است.

• صادرات خدمات فنی مهندسی

یکی از مزایای ایران نسبت به سایر کشورها، قدرت علمی و توان بالای فنی و مهندسی و وجود یک زیست‌بوم دانش‌بنیان قوی است. دولت نیز در تلاش است تا از همین نقطه‌ی قوت، استفاده‌ی بهینه داشته باشد. صفری –معاون اقتصادی وزارت خارجه- با اشاره به آمار صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان از ۴۵۰ به ۶۵۰ شرکت گفت: هم اکنون در سه ماهه اول سال‌جاری صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان به ۸۳۶ میلیون دلار رسیده، در حالی‌که سال گذشته حجم صادرات این شرکت‌ها ۴۰۰ میلیون دلار بوده و وزارت امور خارجه با همکاری سایر وزارتخانه‌ها و پارک‌های علم و فناوری به طور ویژه پیگیر توسعه صادرات خدمات فنی مهندسی و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان است. رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز با روی کار آمدن دولت جدید جهش داشته است؛ به طوری که سال 1400 نسبت به سال 1399 رشد تقریباً 300 درصدی و در سه ماه ابتدایی 1401 نسبت به سه ماه مشابه سال 1400، رشد بیش از 500 درصدی را در این حوزه شاهد بوده‌ایم.

• روی ریل پیشرفت

همان‌طور که آمارها نشان می‌دهند، از یک سو کل تجارت خارجی ما در دولت سیزدهم جهش داشته است؛ صادرات به کشورهای همسایه تا 96 درصد رشد داشته، صادرات خدمات فنی و مهندسی چند برابر شده و تعامل به کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی نیز جهشی است. بر خلاف تصور عمومی، کشورهای آفریقایی منابع و معادن قوی و خوبی دارند و تجارت با آنها می‌تواند مفید و موثر باشد. همچنین در آمریکای جنوبی، فقط یک ونزوئلا برای ایران فرصت‌های بسیاری دارد. یک میلیون هکتار زمین از این کشور برای کشت فراسرزمینی در اختیار ایران گذاشته شده است و با توجه به محدودیت‌های آبی، این اتفاق بسیار مثبت ارزیابی می‌شود و می‌تواند امنیت مواد غذایی ما را تامین و تضمین کند. نتیجه آنکه منطق تجارت خارجی دولت سیزدهم، منطقی علمی و دقیق است و دستگاه‌های اجرایی مرتبط نیز به خوبی در همان ریل حرکت می‌کنند. این اتفاقات مثبت، منافع تحریم ایران را برای آمریکا کاهش داده و می‌تواند احتمال رسیدن به یک توافق متوازن با غرب را نیز هموار کند. اما اگر چنین نباشد، نفس این راهبرد برای اقتصاد ایران سودمند است.