گامی به سوی شکست سلطه‌ دلار

پایگاه رهنما:

هژمونی دلار مشکلات زیادی را در اقتصاد بین‌الملل ایجاد کرده است؛ به‌طور مشخص سلطه و جهان‌روایی دلار، دو ایراد اساسی دارد. اول اینکه آمریکا با چاپ پول و خلق دلار، آن را به کشورها می‌دهد و از آنها کالا و خدمات می‌گیرد. این کشور بدین ترتیب دست در جیب سایر کشورهای دنیا دارد و با همین مکانیزم، دست به دزدی رشد اقتصادی می‌زند. دیگر ایراد جهان‌روایی دلار نیز آن است که به آمریکا امکان می‌دهد تا هر جا منافعش اقتضا کرد، دست به تحریم اقتصادی سایر کشورها بزند. همچنین پیام‌رسان سوئیفت عملاً به این کشور امکان داده است که اطلاعات تراکنش‌های بین‌المللی را در اختیار داشته باشد. رفتارهای منفعت‌طلبانه‌ی آمریکا در شرایطی که دیگر به‌لحاظ اقتصادی از جایگاه یک ابرقدرت تنزل کرده و در کنار سایر قدرت‌ها قرار گرفته، زمینه‌ را برای تغییر این چارچوب فراهم کرده است. توافق مهم ایران و روسیه در بازار پول را باید در همین راستا ارزیابی کرد.

• ارز جهان‌روای جدید

چندی پیش بود که وزارت توسعه اقتصادی روسیه پیشنهاد ایجاد یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید مبتنی بر سبد ارزی بریکس را ارائه کرد. مقدمه‌ی تحقق این هدف، آن است که کشورهای عضو بریکس (روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی) معاملات بیشتری را با ارزهای ملی‌شان انجام دهند. کرملین همچنین به دنبال کاهش اتکا به دلار و یورو در وزارتخانه‌های این کشور کاهش است. «نیکیتا کندراتیف» مسئول اداره همکاری های اقتصادی چندجانبه و پروژه های ویژه وزارت توسعه اقتصادی روسیه معتقد است برای راه‌اندازی یک ارز ذخیره جدید، ایجاد یک معماری مالی مشترک، افزایش سهم تسویه‌ها با پول‌های ملی، رسیدن به سطح معینی از دلارزدایی، ضروری است. این روند اکنون در بریکس دنبال می‌شود. این اتحادیه پیش از این هم گفته بود که در حال کار بر روی ایجاد یک شبکه پرداخت مشترک برای کاهش وابستگی پنج کشور به سیستم مالی غرب است. روندی که بریکس به دنبال آن است، طبعاً از سلطه‌ی دلار می‌کاهد و اقتصاد جهانی را عادلانه‌تر می‌کند.

 بریکس قدرتمند

«بریکس» نام گروهی متشکل از قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشور‌های عضو برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌است. در ابتدا این گروه «بریک» نام داشت، اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی، به بریکس تغییر نام یافت. نیمی از جمعیت جهان در این پنج کشور هستند و 31.7 درصد اقتصاد جهان (در سال 2022 – بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول) را در دست دارند. کشور ما ایران نیز، اکنون (با وجود یک دهه تحریم‌های شدید) 0.98 درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارد. این رقم در سال 2010 معادل 1.54 درصد بود. ایران اخیراً درخواست عضویت در بریکس را داده است. درخواستی که با استقبال چین و روسیه مواجه شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه کشور روسیه، از پیشنهاد ایران و آرژانتین در پیوستن به گروه «بریکس» استقبال کرد و گفت که این دو کشور این شایستگی را دارند. او همچنین پس از نشست وزرای خارجه کشورهای حاشیه دریای خزر به خبرنگاران گفت: «روند مقدماتی برای گسترش این گروه آغاز شده است.» پیش‌تر نیز «وانگ یی» وزیر خارجه چین، پنجشنبه دوم تیرماه در گفت‌وگوی تلفنی با «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه ایران  از حضور «آیت‌ا... رئیسی» رئیس‌جمهور کشورمان در نشست بریکس استقبال کرد.

• تلاش برای توافق

اکنون نیز ایران و روسیه به دنبال توافقی مهم در بازار پول هستند. به گفته‌ی صالح‌آبادی -رئیس‌کل بانک مرکزی- در دیدار او با رئیس بانک مرکزی و وزیر توسعه اقتصادی روسیه، موضوعات متنوعی از جمله محورهای توسعه همکاری‌های پولی و بانکی و همچنین راهکارهای رفع برخی موانع و گسترش سرمایه‌گذاری مشترک بین تهران و مسکو، مورد بررسی قرار گرفت و توافقات خوبی در این زمینه حاصل شد. معاون نخست‌وزیر روسیه نیز در آن دیدار، توسعه‌ی مناسبات اقتصادی و سرمایه‌‌گذاری بین تهران و مسکو را یک اولویت و ضرورت دانست. او همچنین گفت: «تفاهم بانک‌های مرکزی دو کشور به منظور فراهم کردن زمینه های لازم در این خصوص بسیار حائز اهمیت است.» به همین خاطر در جریان سفر صالح‌آبادی به مسکو، مدیران ارشد برخی بانک‌های بزرگ روسیه نیز با وی ملاقات و درخصوص گسترش روابط با بانک های ایرانی گفتگو کردند. مجموعه‌ی این رایزنی‌ها نوید یک توافق مهم در حوزه‌ی پولی و بانکی را می‌دهد که می‌تواند در ادامه، زمینه را برای ایجاد یک ارز جهان‌روای جایگزین دلار فراهم کند.

• راه پیش رو