پنج اصل اساسی در سیاست های همسایگی ایران

دولت سیزدهم یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی را ثبات و توازن منطقه‌ای با هدف مهم گسترش تمام عیار روابط با همسایگان اعلام و در شش ماه گذشته اقدامات موثری در این مسیر انجام داده است. ایران، پس از چین و روسیه، بیشترین همسایه را دارد و از یک موقعیت ژئوپلیتیک خاص برای همکاری‌های دوجانبه، چند جانبه و منطقه‌ای با همسایگان خود برخوردار است، ولی با در نظر گرفتن پنج عامل مهم «امتیازات»، «اشتراکات»، «اختلافات»، «احتیاجات» و «ابتکارات» باید اذعان نمود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی روابط با ۱۵ کشور همسایه کمتر توانسته به حداقل ظرفیت‌های بالقوه برسد و در رویکرد جدید که مبتنی بر تصمیم جدی برای بر غلبه بر شکاف‌ها و اختلافات است، با عنایت به مولفه‌های قدرت سیاسی، اقتصاد، فرهنگ و هویت و نهایتا مباحث راهبردی، می‌توان به راهکار‌های همکاری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی – اجتماعی ذیل اشاره نمود:
۱- ترویج گفت و گوی سیاسی هدفمند و پیوسته از طریق جلسات منظم سران کشور‌ها و دولت ها، وزیران امور خارجه و مدیران سیاسی از طریق جلسات بین دولتی بخشی در مورد موضوعات مورد علاقه مشترک، با هدف مدیریت عدم تقارن‌ها و اتخاذ رویکرد موثر هم افزایی و همگرایی.
۲- تشویق گفت و گوی بین پارلمانی، تماس مستقیم بین نمایندگان جامعه مدنی، سازمان‌های غیر دولتی و همچنین بین شخصیت‌های فرهنگی و علمی‌با توجه به مولفه مهم نقش دیپلماسی پارلمانی، عمومی و افکار عمومی برای گسترش روابط. واقعیت این است که تاکنون از این ابزار‌ها در سطح مطلوب استفاده نشده است.
۳- گسترش همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه دفاعی و امنیتی به ویژه از طریق مکانیسم مشورتی بین وزرای دفاع و نهاد‌های دفاعی و امنیتی به عنوان ابزاری برای ایجاد اعتماد، امنیت و کاهش ملموس نگرانی‌ها در منطقه.
۴- انعقاد قرارداد‌های همکاری چندجانبه و دوجانبه با کشور‌های همسایه و همچنین ترویج اقدامات داخلی با هدف غلبه بر پتانسیل موجود برای بروز اختلافات با رویکرد ایجاد ثبات و توازن منطقه ای.
۵- نمایش اراده جدی و مشارکت فعال در مجامع بین المللی با هدف تقویت ثبات و امنیت در غرب آسیا و برنامه ریزی و اجرا در این زمینه.
۶- تقویت همکاری‌های اقتصادی دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌ای که یکی از ابعاد اساسی روابط حسن همجواری است. چرا که ایجاد یک اقتصاد پویا، پایدار و قوی مبتنی بر سیاست‌های کلان صحیح، توسعه تجارت خارجی، سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی، مقررات گمرکی و تجاری کارآمد و شفاف، توسعه بازار‌های سرمایه قوی و تنوع بخشیدن به اشکال مالکیت از جمله از طریق خصوصی سازی که می‌تواند منجر به ایجاد زمینه‌های لازم برای توسعه تمام عیار رفاه برای همه شهروندان شود.
۷- پیگیری مستمر و جدی برنامه جامع برای توسعه سیستم‌های زیرساختی حمل و نقل یکپارچه منطقه ای، از جمله توسعه راه‌های ریلی، هوایی، دریایی، حمل و نقل رودخانه ای، گذرگاه دریاچه‌ها، و زیرساخت‌ها و کار‌های توسعه در مرزها.
۸- باور به اهمیت ویژه گسترش تماس‌ها و همکاری‌های نخبگانی جامعه در زمینه اجتماعی و فرهنگی، برای توسعه نهاد‌های اعتماد ساز جامعه همراه با تسهیل حرکت آزاد اطلاعات و ایده‌ها برای رسیدن به یک حکمرانی خوب با درک متقابل.
کلام آخر این که پیش نیاز اساسی موفقیت در سیاست همسایگی، داشتن برنامه و طرح مشترک درازمدت و مشارکت دو و چند جانبه می‌باشد.