ماجرای کیف‌های آهنی بازرسان آژانس در تهران

پایگاه رهنما:

27 دی ماه سال 1391 یک ماجرای عجیب روی می‌دهد؛ هیاتی از آژانس بین المللی انرژی اتمی به ریاست هرمان ناکائرتس، به تهران پای می‌گذارد، تا شاید پس از یک سال بتواند چراغ سبز ایران برای بازرسی از سایت پارچین را به دست آورد. اشتیاق آژانس برای بازرسی از این سایت که در جنوب شرق تهران واقع شده به اندازه‌ای است که به گزارش رویترز، برخی اعضای هیاتی که به تهران سفر کرده‌اند با خود کیف‌های دسته آهنی به همراه آورده‌اند که کاربرد آنها در بازرسی هسته‌ای است. به بیان دیگر همانگونه که هیاتی اعزامی آژانس به ایران در 23 آذرماه اعلام کرده بود، این هیات آمادگی دارد به محض پاسخ مثبت تهران در مورد پارچین، نسبت به بازرسی از آن اقدام کند.

 ناکائرتس پیش از ترک وین به مقصد تهران اعلام کرده بود، هیات همراه وی، رویکردی سازنده در مذاکرات دارد و می‌داند ایران نیز در همین فضا وارد گفت و گو ها خواهد شد. وی همچنین ابراز امیدواری کرده بود که شانس بازرسی از پارچین را داشته باشد. فرصتی که بنا بر پیش بینی شماری از دیپلمات‌ها و تحلیلگران، احتمال دستیابی به آن بسیار اندک است. از سوی دیگر برخی می گویند حتی در صورتی که ایران و آژانس به توافق برسند، چگونگی اجرای این توافق خود داستان دیگری است.

این در حالی است که رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران کمتر از 24 ساعت مانده به ورود بازرسان به تهران اعلام کرد ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در خصوص زمان از سرگیری مذاکرات هسته‌ای به توافق رسیده‌اند. وی در حالی از این توافق سخن گفت که باز هم تاریخی برای مذاکرات اعلام نکرد و این در شرایطی است که طرف دیگر می‌گوید همچنان منتظر پاسخ تهران به زمان و مکان پیشنهادی برای از سرگیری مذاکرات است. به گفته یک سخنگوی اتحادیه اروپا، هلگا اشمید، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با علی باقری معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران تماس تلفنی برقرار کرده ولی هنوز زمان و مکان مذاکره قطعی نشده است.

اعلام یک خبر مثبت پیش از نشست‌های هسته‌ای چه در چارچوب آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد، چه گروه 1+5، به امری متداول تبدیل شده است. به طوری که سال گذشته در آستانه از سرگیری مذاکره با 1+5 پس از وقفه‌ای 15 ماهه، امیدواری‌ها به توافق ایران و آژانس به اوج خود رسید و آنگونه که آژانس گفت، تهران در مورد بازرسی از پارچین قول مساعد داد. رویکردی که 1+5 را برای بازگشت پای میز مذاکره ترغیب کرد اما آغاز مذاکرات، موضوع دسترسی بازرسان به پارچین به حاشیه رفت.

همچنین مهمانپرست یک روز پیش از سفر بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران یک موضع مثبت دیگر را نیز اعلام کرد و آن تاکید بر الزام آور بودن فتوای مذهبی رهبری در خصوص ممنوعیت سلاح هسته‌ای بود. پیش از این علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه وقت ایران در گفت و گو با ورلد پالیسی ژورنال با اشاره به فتوای رهبری از امکان تبدیل آن به یک سند بین المللی خبر داده بود. اکنون نیز سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید، فتوای رهبری باید به بحث بر ماهیت نظامی برنامه‌های هسته‌ای ایران پایان دهد. به گفته وی هیچ چیز به اندازه فتوای رهبری نمی‌تواند چارچوب فعالیت‌های ایران در زمینه هسته‌ای را مشخص کند.

• از تهران و آمانو تا ایران و 1+5

یک هفته پس از پایان ماموریت بازرسان آژانس در تهران؛ هیاتی از آژانس بین المللی انرژی اتمی است که در جستجوی راهی برای تحقق اهدافشان برای دومین بار در یک ماه اخیر به ایران سفر می‌کنند. هرچند هیات فرستاده یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، پس از بازگشت به وین مذاکره یک روزه با ایران را مثبت خواند و آمانو نیز به سبک و سیاق همیشگی خود با لبخندی بر لب در خصوص توافق با ایران ابراز خوش بینی کرد، اما کمتر از یک ماه بعد و دقیقاً در آستانه دور بعدی مذاکرات، آمانو به صراحت اعلام کرد در مورد پیشرفت مذاکرات و دسترسی به پارچین خوش بین نیست.

رویکردی که از همان آغاز نیز قابل پیش بینی بود. البته دیپلمات سالخورده ژاپنی به تغییر موضع از نگاه مثبت به منفی، عادت داشت. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی در آن سال می‌نویسد: گروهی از ناظران بین المللی بر این باورند که تهران احتمالاً پس از نشست با آژانس به درخواست گروه 1+5 برای از سرگیری مذاکرات پاسخ می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از آن است که این گروه از دو ماه پیش پیشنهاد خود در خصوص زمان و مکان مذاکرات را به ایران ارائه داده و همچنان در انتظار پاسخ تهران به سر می‌برند. اواخر هفته گذشته نیز برخی دیپلمات‌ها که خود را نزدیک به روند مذاکرات معرفی کرده بودند، اعلام کردند، دور تازه گفت و گو ها اواخر ماه ژانویه در استانبول برگزار می‌شود.

 در ادامه آن گزارش آمده بود: اما رویکردی که تهران هم اکنون آن را دنبال می‌کند، بسیار مشابه مانور ایران در سال گذشته بر سر چارچوب مذاکرات هسته‌ای است. مقامات تهران در زمستان گذشته نیز چند بار با مقامات آژانس ملاقات کردند و حتی شدت خوش بینی‌ها به حدی رسید که آمانو از بازرسی قریب الوقوع از پارچین خبر داد. اما در زمانی که امیدواری‌ها به اوج رسیده بود، به ناگاه مذاکرات تهران و آژانس متوقف و گفت و گو های هسته‌ای ایران و گروه 1+5 پس از وقفه‌ای 15 ماهه در آوریل 2012 در استانبول از سرگرفته شد. این اقدام تهران برخی گمانه زنی‌ها در خصوص استفاده از آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان اهرمی برای مذاکره با 1+5 را ایجاد کرد. اما عمر دور جدید مذاکره تهران و 1+5 نیز به 3 نشست در 2 ماه کفایت داد و بار دیگر مذاکرات به کما رفت