مکتب «رفیق خوشبخت ما»

در یک چشم بر هم زدن، دو سال از آن نیمه شب تلخی که خبر شهادت سردار پرافتخار اسلام و محبوب دل‌های مردم، مخابره شد و مانند صاعقه بر دل‌هایمان فرود آمد، گذشت. همه می‌دانستیم کسی مانند «حاج قاسم سلیمانی» در بستر و به مرگ عادی نخواهد رفت و خداوند دعا‌های شب و روزی را با شهادت در راه خودش مستجاب می‌کند، اما انتشار خبر شهادت مظلومانه و مقتدرانه او در نیمه شب ۱۳ دی ماه ۱۳۹۸ به دست رژیم تروریست آمریکا، دل‌های مردم آزاده را در ایران و جهان آتش زد و آتش خشم و انتقام را در دل‌هایشان زنده کرد.

بدون مبالغه، شهادت حاج قاسم در عین حال که بر دل مردم داغ نهاد، اما چنان حالشان را عوض کرد و موجی در تمام شهر‌ها و روستا‌های این کشور به پا کرد که شاید در حالت عادی، ایجاد چنین شوری غیرممکن باشد و این‌ها همه به «شخصیت حاج قاسم» برمی‌گردد؛ شخصیتی تقریبا منحصر به فرد که بازشناسی و واکاوی ابعاد آن، می‌تواند الگویی عملی برای همه علاقمندان او – اعم از مردم و مسئولان، به ویژه مسئولان کشور – ارائه دهد؛ الگویی که از آن با عنوان «مکتب حاج قاسم» یاد می‌شود.

«حاج قاسم» که بود؟

دو هفته پس از شهادت «حاج قاسم» و آن تشییع‌ها و وداع‌های بی‌نظیر که در تاریخ ماندگار شد، مردم تهران در جمعه ۲۷ دی ماه آن سال در مصلای تهران جمع شدند تا پای خطبه‌های رهبر حکیم انقلاب بنشینند. رهبر معظم انقلاب در آن خطبه تاریخی به یک نکته متفاوت درباره فرمانده شهید سپاه قدس اشاره کردند و گفتند: «به حاج قاسم سلیمانی و به ابومهدی، به چشم یک فرد نگاه نکنیم؛ به آن‌ها به چشم یک مکتب نگاه کنیم. سردار شهید عزیز ما را با چشم یک مکتب، یک راه، یک مدرسه درس‌آموز، با این چشم نگاه کنیم. آن وقت اهمیت این قضیه روشن خواهد شد».

اما این «مکتب» که با نام حاج قاسم پیوند خورده، چه ویژگی‌هایی دارد؟ شاید برای ترسیم ویژگی‌های این مکتب، بهتر باشد ویژگی‌هایی که حاج قاسم را برای مردم ایران «حاج قاسم» کرد، مرور کنیم.

چند ساعت بعد از تشییع و بدرقه ابدی شهید سلیمانی در کرمان، رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از مردم قم به مناسبت سالروز قیام ۱۹ دی ماه مردم این شهر، به اوصاف شخصیتی آن شهید اشاره کردند و از او با عنوان «رفیق خوشبخت ما» یاد کردند. ایشان حاج قاسم را اینطور توصیف کردند: «شهید سلیمانی، هم شجاع بود، هم با تدبیر بود؛ صِرف شجاعت نبود؛ بعضی‌ها شجاعت دارند، اما تدبیر و عقل لازم برای به کار بردن این شجاعت را ندارند. بعضی‌ها اهل تدبیرند، اما اهل اقدام و عمل نیستند، دل و جگر کار را ندارند. این شهید عزیزِ ما هم دل و جگر داشت - به دهان خطر می‌رفت و ابا نداشت؛ نه فقط در این حوادث این روزها، [بلکه]در دوران دفاع مقدس هم در فرماندهی لشکر ثارالله همین جوری بود؛ خودش و لشکرش - هم با تدبیر بود؛ فکر می‌کرد، تدبیر می‌کرد، منطق داشت برای کارهایش. این شجاعت و تدبیرِ توأمان، فقط در میدان نظامی هم نبود، در میدان سیاست هم همین جور بود؛ بنده بار‌ها به دوستانی که در عرصه‌ی سیاسی فعالند این را می‌گفتم؛ رفتار او را، کار‌های او را [می‌دیدم]. در عرصه‌ی سیاست هم، هم شجاع بود، هم با تدبیر بود؛ سخنش اثرگذار بود، قانع‌کننده بود، تأثیر‌گذار بود. از همه‌ی این‌ها بالاتر، اخلاص او بود! با اخلاص بود؛ این ابزار شجاعت و ابزار تدبیر را برای خدا خرج می‌کرد؛ اهل تظاهر و ریا و مانند این‌ها نبود. اخلاص خیلی مهم است. ما‌ها تمرین کنیم در خودمان اخلاص را...» و با ذکر مثالی از خلق و خو و رفتار‌های سیدالشهدای مقاومت، ویژگی «اخلاص» او را دقیق‌تر ترسیم کردند: «در جلسه‌ای که ما غالباً با همین مسئولین مختلف که ارتباط با کار او داشتند، داشتیم - جلسات رسمیِ معمولی - حاج قاسم یک گوشه‌ای می‌نشست که اصلاً دیده نمی‌شد! آدم گاهی اوقات می‌خواست بداند یا استشهاد کند، باید می‌گشت تا او را پیدا می‌کرد؛ خودش را جلوی چشم قرار نمی‌داد، تظاهر نمی‌کرد»؛ و در نهایت، به ویژگی مهم دیگری از «حاج قاسم» اشاره کردند؛ «اهل حزب و جناح و مانند این‌ها نبود، لکن بشدت انقلابی بود. انقلاب و انقلابی‌گری خط قرمز قطعی او بود...».

گام دوم انقلاب و «مکتب سلیمانی»

انقلاب اسلامی در حالی وارد چله دوم حیات خود شده و گام دوم را برمی‌دارد که بیش از هر زمان دیگری، آسیب‌شناسی راه طی شده تا امروز و تقویت نقاط قوت و اصلاح نقاط ضعف اهمیت یافته است.

همزمان با این آسیب‌شناسی و دریافتن نقاط ضعف و قوت در گام دوم، لازم است الگویی عملی و خالص از یک زندگی فردی و اجتماعی مومنانه و کارآمد به بدنه جامعه و عموم مسئولان و مدیران کشور ارائه شود و چه الگویی بهتر از زندگی و مرام «حاج قاسم» یا همان «مکتب سلیمانی»؟. الگویی که مردم مقابل چشمان خود دیده‌اند و در دلشان نشسته و تا ابد هم از دلشان بیرون نخواهد رفت.

قرار نیست حاج قاسم، فقط و فقط زینت‌بخش دیوارنگاره‌ها و بیلبورد‌ها و صفحات مجازی یا موضوع سخنرانی‌ها و نشست‌ها باشد؛ یکایک ما – به ویژه مسئولان که میراث شهیدان در دست آن‌ها امانت است – موظف هستیم، ویژگی‌های شخصیتی شهید سلیمانی را عمیقا درک کنیم و تا حد توان، آن‌ها را در زیست فردی و اجتماعی خود نهادینه کنیم تا طعم شیرین آن در گام دوم انقلاب و در مواجهه با سیل خطرها، به خوبی احساس شود.