درس ماندگار ۸ و ۱۳ آبان برای نسل نوجوان

پایگاه رهنما:

آبان‌ماه در تقویم ملی ما، سیاسی‌ترین و انقلابی‌ترین ماه سال برای نسل نوجوان و جوان است. علت این ویژگی هم، وقوع دو حادثه تاریخی در این ماه است که هرکدامشان، در فرهنگ انقلاب اسلامی ماندگار شده و الهام‌بخش هستند؛ مناسبت اول، ۸ آبان و مناسبت دیگر، ۱۳ آبان است

هشتم آبان ماه که در تقویم با عنوان «روز نوجوان و بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شده، سالروز شهادت محمدحسین فهمیده رزمنده نوجوان 13 ساله است. این نوجوان تربیت شده در دامان پدر و مادری دلداده مکتب اهل بیت (ع) و مقید به نان حلال، در نخستین روزهای آغاز جنگ تحمیلی با وجود سن کم و با اصرار و پیگیری فراوان، از کرج به مناطق جنوب اعزام شد و در روزهای مقاومت 44 روزه خرمشهر در مقابل دشمن بعثی، هم‌پای رزمندگان و نیروهای مردمی مدافع شهر، به دفاع از حریم میهن در مقابل دشمن پرداخت.

چیزی که منجر به ماندگاری این نوجوان عارف شد، نحوه شهادت او بود؛ شهید فهمیده در روز هشتم آبان 59 و در یکی از معابر اصلی خرمشهر که تانک‌های دشمن در آن پیشروی می‌کردند و در حالی که اکثر نیروهای مدافع شهر به شهادت رسیده بودند، با بستن قطار نارنجک به کمر خود، در حمله‌ای شهادت‌طلبانه تلاش کرد تا سد راه ستون تانک‌های بعثی شود و شربت شهادت نوشید. بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی امام امت (ره) با این تعبیر از این نوجوان حماسه‌ساز یاد کردند: «رهبر ما آن طفل دوازده ساله ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها‏‎ ‎‏زبان و قلم ما بزرگتر است، با نارنجک خود را زیر تانک دشمن انداخت و ... و خود نیز شربت شهادت نوشید».

13 آبان هم که با عنوان «روز دانش‌آموز» و روز ملی مقابله با استکبار جهانی نامگذاری شده، یادآور شهامت و مسئولیت‌شناسی دانش‌آموزانی است که در 13 آبان 1357 و در سالروز تبعید امام راحل (ره)، همراه با دانشجویان مقابل دانشگاه تهران تجمع کردند و توسط عُمال رژیم ستمشاهی به خاک و خون کشیده شدند.

هر دو واقعه، چهار دهه است که در فرهنگ ما، نماد فهم و بصیرت نسل نوجوان و مسئولیت‌شناسی آنها شده و جا دارد که درباره رازها و درس‌های این دو واقعه، دائما کار هوشمندانه، عمیق و هنرمندانه شود.

• «تربیت سیاسی»؛ رمز شگفتی‌آفرینی

به اعتقاد صاحبنظران، مهمترین پیام و درس ماندگار دو واقعه 8 آبان و 13 آبان، اهمیت مسئله «تربیت سیاسی» نسل نوجوان است؛ درواقع، همه آن ویژگی‌هایی که باعث این حماسه‌سازی‌ها و شگفتی آفریدن‌ها می‌شود – از قبیل معرفت دینی، بصیرت نسبت به امور، احساس مسئولیت در مقابل مردم، حساسیت در مقابل دشمن و ... – هیچکدام به دست نمی‌آیند، مگر با «تربیت سیاسی» که از آن با عنوان «تربیت مکتبی یا انقلابی» هم یاد می‌شود.

اما «تربیت سیاسی» چیست و آیا به این معناست که فرد را از سنین نوجوانی  که دوره پاک بودن نهاد و فطرت آنهاست، درگیر مسائل سیاسی و حزبی، با تنش‌های مرسوم در آنها کرد؟! یا اینکه معنا و مفهوم دیگری منظور است؟

در یک تعریف ساده و روشن، «تربیت سیاسی» نسل نوجوان و جوان، یعنی «ایجاد فهم دقیق و روشن دباره مهمترین و حیاتی‌ترین مسائل ملی که با سرنوشت آدم‌ها ارتباط دارد و رفتار منطقی و آگاهانه در قبال این مسائل ملی». از مهمترین «مسائل ملی» هم می‌توان به دشمن‌شناسی، وطن‌پرستی، تقید به ارزش‌های ملی و دینی، احساس مسئولیت در مقابل خطاهای مسئولان، مشارکت اجتماعی و سیاسی و ... اشاره کرد که اگر هرکدام از آنها به خوبی و بطور مستحکم، در نهاد نسل نوجوان و جوان پرورش داده شود، صدها و هزاران حسین فهمیده در همه عرصه‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و علمی و فناوری بروز و ظهور خواهند یافت.

• بچه‌ها را «کور» بار نیاوریم

اشاره صریح و گویای امام خمینی (ره) درباره  اهمیت تربیت سیاسی در ابتدای انقلاب، خواندنی است؛ آنجا که فرمودند: «بچه‌های ما در هر زمان موافق آن زمان، باید تربیت بشوند و در روایات هم هست که بچه‌هاتان را تربیت کنید به غیر آنطوری که خودتان هستید؛ برای زمان آتیه. برای اینکه اینها در زمان آتیه باید دست به کار مملکت و کشور بشوند. شما بچه‌ها را از سیاست دور نگه ندارید. دور نگه داشتن بچه‌ها از سیاست، آن فرمی می‌شود که وقتی وارد اجتماع شدند، مثل یک آدم کوری وارد اجتماع بشوند... تربیت و تعلیم همه جانبه باید باشد...».

سیدعباس صالحی پژوهشگر مسائل فرهنگی و تربیتی، برای «تربیت سیاسی» سه رکن برشمرده است؛ «شناخت»، «احساس» و «حس شایستگی». منظور از «شناخت»، یعنی همان معرفت عمیق درباره مبانی تفکر دینی و بصیرت و تیزهوشی درباره مسائل اجتماعی و سیاسی و «احساس» هم یعنی، روحیه احساس وظیفه، وفاداری، تعهد نسبت به مردم و ...؛ در نهایت، «حس شایستگی» هم یعنی باور داشتن نسبت به خود و هم‌وطنان خود برای کارهای بزرگ و پرهیز از خودباختگی و ترس.

باز هم فرازی از توصیه رهبر معظم انقلاب به فرزندشان خواندنی است که نوشتند: «پسرم از زیر بار مسئولیت انسانی که خدمت به حق در صورت خدمت به خلق است، شانه خالی مکن که تاخت و تاز شیطان در این میدان، کمتر از میدان تاخت و تاز در بین مسئولین و دست‌اندرکاران نیست».

• بار سنگین خانه، مدرسه و رسانه

«تربیت سیاسی» محقق نمی‌شود جز با تلاش و فهم مشترک خانواده، مدرسه و رسانه. خانواده به عنوان اولین و مهمترین کانون یادگیری و حرکت در اجتماع، مدرسه به عنوان خانه دوم نوجوانان و محل تربیت اجتماعی و تضارب و تعامل با هم‌سالان و رسانه به عنوان پدیده جدید و اثرگذار دنیای امروز، هر سه وظیفه‌ای سنگین برای شکل‌دهی به «تربیت سیاسی و اجتماعی» نسل نوجوان دارند که نباید از زیر بار آن شانه خالی کنند.