ظرفیت‌های همکاری کشورهای اسلامی

پایگاه رهنما:

رهبرمعظم انقلاب در دیدار با میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى‌ و جمعی از مسئولان نظام، بر وحدت و اتحاد مسلمین تاکید کردند و آن را امری اصیل و نه تاکتیکی خواندند. آیات و روایات زیادی نیز اشاره بر ضرورت این اتحاد دارند؛ مثلاً در سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران آمده است که «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللهِ جَمیعًا  وَلا تَفَرَّقوا». یعنی همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و از آن متفرق نشوید. وحدت قرآنی که یک اصل در اسلام است، حتماً برکات مختلفی خواهد داشت که یکی از آ‌نها، برکات اقتصادی است. اگر کشورهای اسلامی با یکدیگر متحد شوند، می‌توانند آورده‌های اقتصادی بسیاری داشته باشند و مسیر پیشرفت را بسیار سریع‌تر طی کنند. این در حالی است که اگر بخواهند به عنوان یکی از اقمار کشورهای غربی باشند، هیچ‌گاه به توسعه نخواهند رسید. مثال‌های زیادی از عدم کامیابی برخی کشورهای اسلامی که قائل به وحدت نبودند و توسعه را در گرو دوستی با غرب می‌دیدند، وجود دارد. ولی در مقابل هیچ‌گاه این کشورها از همگرایی با یکدیگر ضرر نکردند.

• مصر و عربستان

کشور مصر، یکی از کشورهایی است که همواره تلاش کرده اقتصاد خود را برون‌زا و از طریق همکاری با آمریکا و تنش‌زدایی با اسرائیل به توسعه برساند. اما وضعیت اقتصادی این کشور، اکنون بسیار نابسامان است. مثلاً تا پیش از سال ۲۰۱۱ نیمی از جمعیت ۸۰ میلیون نفری مصر زیر خط فقر قرار داشتند. اکنون نیز وضعیت اقتصادی این کشور، چندان مناسب نیست. عربستان نیز کشوری بود که اقتصاد خود را بر اساس فروش نفت به کشورهای غربی از جمله آمریکا بنا کرده بود، اما آمریکایی‌ها به طور خاص از سال 2015 واردات نفت از عربستان را کاهش دادند و در سال‌های اخیر این رقم بسیار به صفر نزدیک شده است. بنابراین کشورهای غربی تا جایی که کشورهای اسلامی، منافع آنها را تامین کنند، این کشورها را می‌دوشند و در نهایت وقتی دیگر سودی برای آمریکایی‌ها ندارند، رهایشان می‌کنند. در مورد عربستان نیز همین اتفاق افتاد و با تغییرات تکنولوژیک، به محض اینکه آمریکایی‌ها توانستند نفت خودشان را تامین کنند، عربستان را کنار گذاشتند.

• ظرفیت‌های تجاری

مجموعه‌ی کشورهای اسلامی دنیا در سال 2008، با تولید ناخالص داخلی معادل 4561 میلیارد دلار، حدود 6.6 درصد از تولید ناخالص داخلی دنیا را به خود اختصاص دادند. در این میان، سهم کشورهای اسلامی آسیای جنوب غربی حدود 4 درصد درآمد جهانی بوده است. در میان این کشورها، ترکیه 33%، عربستان 20% و ایران نیز 16.4% اقتصاد کشورهای آسیاسی جنوب غربی را تشکیل می‌دهند. بنابراین همکاری‌های اقتصادی این سه کشور به طور خاص، می‌تواند آثار مثبتی داشته باشد. ایران و عربستان در حوزه‌ی قیمت‌گذاری نفت نیز می‌توانند نقش فعال‌تری ایفا کنند. همچنین در خصوص تولید غیر نفتی نیز خوب است که این کشورها به سمت تخصصی شدن بروند و هر یک نقش خود را در منطقه ایفا کنند. اگر درآمد سرانه را بررسی کنیم، قطر، کویت، بحرین و امارات در صدر قرار دارند و افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و یمن بدترین وضع را دارند. در مجموع، کشورهای اسلامی در سال 2007 با نزدیک به 2500 میلیارد دلار گردش تجاری با جهان (کل صادرات به جهان + کل واردات از جهان) حدود نه درصد تجارت جهانی را در سال مذکور به خود اختصاص داده‌اند.

• فارابی و شهید صدر

فارابی در کتاب سیاست مدنیه، در مورد فضیلت جوامع بحث می‌کند. وی معتقد است اجتماع بین چند محله، یا چند شهر فضیلت بیشتری از یک شهر دارد و اجتماع بین چند کشور، توفیقات بیشتری از یک کشور دارند و اگر مجموعه‌ی کل جوامع جهان تشکیل شود، از اتحادیه‌های چندکشوری فضیلت بیشتری دارد. از این نظریه بر می‌آید که اتحاد بین کشورهای اسلامی، آثار اقتصادی بیشتری برای همه‌ی کشورهای همگرا خواهد داشت. شهید صدر نیز در مقدمه دوم بر کتاب اقتصادنا تاکید می‌کند که پیروی از غرب به سه روش (پیروی سیاسی، پیروی اقتصادی و پیروی روشی) نمی‌تواند کشورهای اسلامی را به پیشرفت برساند؛ این کشورها چون فرهنگ و تاریخ خود را دارند، باید برنامه‌های پیشرفتی منطبق بر تاریخ خود تنظیم کنند. علاوه بر نظر این دو نظریه‌پرداز بزرگ مسلمان، اگر کشورهای اسلامی برنامه‌های استراتژیک با یکدیگر ترسیم کنند، می‌توان به نتایج اقتصادی حاصل از همگرایی آن‌ها امیدوار بود.

• به سوی تمدن اسلامی

کشورهای اسلامی بازاری معادل تقریباً یک میلیارد و 800 میلیون نفر جمعیت دارند. حجم قابل توجهی از منابع نفتی در این کشورهاست و ظرفیت تولید علم و تکنولوژی خوبی نیز در این کشورها وجود دارد. کشورهای غربی نیز حتماً اجازه نخواهند داد که این کشورها به پیشرفت برسند. برخورد و مواجهه کشورهای غربی با ترکیه علیرغم تلاش‌های این کشور در راستای همکاری و هماهنگی با قاره اروپا، نمونه‌ روشنی است که نشان می‌دهد غرب نمی‌تواند شریک تجاری مطمئنی برای کشورهای اسلامی باشد. بنابراین اینکه وحدت یک اصل -و نه یک تاکتیک- است، نکته‌ی مهمی است و اگر به این اصل پرداخته شود، حتماً آثار اقتصادی خود را نیز در کشورهای اسلامی نشان خواهد داد و تحقق تمدن اسلامی –که تنها با پیشرفت همه‌ی کشورهای اسلامی حاصل می‌شود- نزدیک‌تر خواهد شد.