اصلاح الگوی مصرف آب؛ یک الزام اجتناب ناپذیر

تامین آب یکی از دغدغه‌های جدی بسیاری از کشورهاست و حتی موضوع مناقشات سیاسی بین کشور‌ها نیز شده است. به طور کلی جهان با بحران کم آبی روبروست و اظهارنظر برخی رسانه‌های معاند انقلاب اسلامی که منشاء مشکلات آبی را به سوء مدیریت‌های پس از انقلاب مربوط می‌دانند، تهی از وزانت علمی‌است. در سال‌های اخیر به دلیل مصرف بی‌رویه منابع آب در کنار تغییرات اقلیمی، شهر‌ها و کشور‌های مختلف با مشکل کمبود آب آشامیدنی مواجه هستند. این معضل از مرحله هشدار گذشته و بسیاری از شهر‌های جهان نظیر کیپ‌تاون، دومین شهر بزرگ افریقای جنوبی همین حالا با خطر جدی تامین آب آشامیدنی برای شهروندان روبروست. با وجود اینکه ۷۰ درصد کره زمین با آب پوشیده شده، اما تنها ۳ درصد از این آب‌ها قابل آشامیدن است و رقابت برای این برای تامین آب جمعیت بیش از هفت میلیاردی جهان بیشتر شده است. بیش از یک میلیارد نفر در جهان دسترسی به آب پاکیزه ندارند و ۲/۷ میلیارد نفر دیگر نیز دست‌کم یک ماه در سال دچار کمبود آب هستند. بر اساس بررسی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۴ بر روی پانصد شهر بزرگ دنیا، پیش‌بینی شده بود که از هر چهار شهر، یک شهر در وضعیت «هشدار کمبود آب» قرار خواند گرفت.١٢ استان از ٣١ استان ایران تا ۵۰ سال آینده تمام سفره‌های زیرزمینی آب‌شان را از دست می‌دهند. این گزارش تکان‌دهنده روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز است. با خشک‌شدن کامل تقریبا نیمی از استان‌های ایران جمعیت زیادی مجبور به مهاجرت هستند. زمانی طراوت اصفهان که شریانی، چون زاینده رود به قلب آن می‌ریخت زبانزد بود، ولی حالا مدتی است که این استان با افت شدید فشار آب و قطعی پی در پی آب مواجه شده. تا جاییکه حرف از جیره‌بندی آب هم مطرح شده. مشکل هم فقط محدود به ایران نیست، بلکه منطقه درگیر بحران کم آبیست. ما در قبال کمّیت آب مسئولیم چرا که اگر مسئولانه عمل نکنیم، خلاقیت و توانمندی‌های خود را برای مدیریت مصرف و تقاضای آب به‌کار نگیریم و نوآورانه‌ترین ابزار‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را برای مدیریت منابع آب به‌کار نگیریم، به سرعت با کمبود آزاردهنده آب مواجه خواهیم شد چنان‌که در برخی نقاط کشور با این معضل مواجه شده‌ایم. ما در قبال کیفیت آب نیز که تاکنون نسبت به آن کم‌توجه بوده‌ایم مسئول هستیم. ما تا به امروز منابع آب را با بسیاری از آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی و پساب‌های خانگی آلوده‌ایم. ادامه این وضعیت امکان‌پذیر نیست. برخی از کشور‌های توسعه یافته با مدیریت مصرف آب توانسته‌اند مسئله‌ی کمبود آب خود را مدیریت کنند. در این میان متاسفانه ما ایرانی‌ها در استفاده از منابع آبی بسیار بدمصرفیم. بانک جهانی در بهار ۱۳۹۶ گزارشی منتشر کرده است که در آن بهره‌وری آب ایران را با کشور‌های غرب آسیا و شمال آفریقا مقایسه کرده است. این گزارش نشان می‌دهد که ایران و عراق از پایین‌ترین بهره‌وری آب برخوردارند و با کشور‌هایی نظیر کویت، امارات و ... فاصله‌ی بالایی دارند. هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو در خصوص بدمصرفی آب توسط ایرانیان می‌گوید: «برای مصرف کنونی آب‌مان به ٣ ایران نیاز داریم»؛ زیرا ایران ٣ برابر ظرفیت اکولوژیستی خود آب مصرف می‌کند. او همچنین می‌گوید: مدیریت مصرف تقاضا دیگر یک انتخاب نه، بلکه یک الزام اجتناب‌ناپذیر است. معمولاً هر گاه سخن از صرفه‌جویی در مصرف آب شرب به میان می‌آید عده‌ای می‌گویند: «۹۰ درصد مصرف آب کشور در کشاورزی مصرف می‌شود. در چنین شرایطی چرا باید نگرانِ ۵-۶ درصد آبِ شرب بود و در مصرف آن صرفه‌جویی کرد؟!» پاسخ این است که گاه هزینه تولید هر متر مکعب آب شرب (حتی در اقتصاد یارانه‌ای ایران) حدود ۱۰۰۰ تومان است و ده‌ها و گاه بیش از صد برابر هزینه تولید آب کشاورزی است، پس هزینه هدررفت هر لیتر آب شرب هم ده‌ها برابر هدر رفت هر لیتر آب کشاورزی است. حال اگر هر نفر در ایران در روز، به اندازه‌ی یک لیتر آب صرفه‌جویی کند، در کشور در روز ۸۰ میلیون لیتر تنها در یک روز صرفه‌جویی شده است؛ لذا صرفه‌جویی در مصرف آّب شرب، بسیار مهم و موثر است. بیاییم اصلاح این بدمصرفی خانمان‌سوز منابع آبی را از خود و خانواده‌مان شروع کنیم تا امکان توسعه‌ی پایدار را از نسل‌های آینده نگیریم.