ظرافت مادری یا سختی اشتغال؟

پایگاه رهنما :

شاید بارها از برخی اطرافیان خود شنیده‌ایم که می‌گویند در جامعه امروز کار کردن مرد خانواده به تنهایی کفاف زندگی را نمی‌دهد؛ برای بسیاری از افراد این تنها دلیل فعالیت زنان در بیرون از خانه است. عده ای دیگر از زنان و حتی مردان نیز هستند که معتقدند نه برای امرار معاش بهتر، بلکه کار و فعالیت زنان در بیرون از خانه می‌تواند به رشد شخصیتی آنان کمک کند. در مقابل این گروه، افراد دیگری هم هستند که معتقدند کار زنان در بیرون از خانه، با ظرافت‌ها و حساسیت‌های زنانگی آنان در تعارض است و موجب می‌شود انرژی بسیاری از آنان گرفته شود و نتوانند وظایف همسری و مادری و نگه‌داشتن کانون خانواده را به درستی انجام دهند. حالا سوال این است که کدام طیف درست می‌گویند؟ این موضوعی است که از گذشته تابحال محل بحث و نظریه‌پردازی صاحبنظران مسائل فرهنگی و اجتماعی بوده است. اهمیت موضوع هم به حدی است که رهبر معظم انقلاب با طرح این سوال که «چه کنیم تا زن هم کرامت و عزت خانوادگیش حفظ شود و هم بتواند وظایف اجتماعی خود را انجام دهد؟» در دیدار تاریخی خود با دانشجویان خراسان شمالی در سال 1391، این مسئله را به عنوان یکی از 20 چالش امروز «سبک زندگی» در جامعه ایرانی گوشزد کردند. نگاهی گذرا به آموزه‌ها و معارف اسلامی نشان می‌دهد که اسلام نسبت به اشتغال زنان لزوما ديد منفى ندارد و كار و تلاش اقتصادى را در خانه يا در بيرون از خانه براى زن ممنوع نكرده است، یا در كتاب‌هاى فقهى، زنان از تجارت يا قرادادى استثنا نشده يا از اختيار شغل منع نشده‌اند؛ تنها كارهايى همچون قضاوت، ولايت و رهبرى به دلیل سختی آن براى زن ممنوع اعلام شده است. مسئله اینجاست که فعالیت زنان در اجتماع به خودی خود موجب از بین رفتن کرامت و عزت خانواگی او نخواهد شد، زیرا قرآن کریم بیش از هر چیز بر حفظ کرامت انسان تاکید دارد؛ مگر اینکه جنبه‌های دیگری از جمله نوع کار و محیط آن مطرح باشد. باز هم باید به این سوال پرداخت که آیا کار کردن بانوان به رشد اجتماعی و نهایتا رشد فکری آنان که لازمه تربیت بهتر نسل آینده است، کمک خواهد کرد؟ در جواب باید به این نکته اشاره کرد که در هر صورت، کسب تجارب متفاوت، ارتباط بیشتر با دنیای پیرامون، چشیدن موفقیت‌ها و شکست‌ها در مراحل مختلف کاری موجب می‌شود تا گنجینه ای از تجربه‌ها در ذهن یک زن جمع شود و بتواند از آن برای تربیت نسل آینده بهره ببرد، اما لازمه استفاده از این موارد، این است که در درجه اول روحیه حساس و ظریف یک زن در کار کردن لطمه نخورد و بتواند با توجه به شناخت درست از ذات خود، مشاغلی را انتخاب کند که با روحیه او در تعارض نباشد.
دو شرط حیاتی برای نقش‌آفرینی اجتماعی زنان
رهبر معظم انقلاب سال 1390 و در نشست اندیشه‌های راهبردی در اسلام که به موضوع «زن و خانواده» اختصاص داشت، مسئله اشتغال زنان در جامعه را، امری قابل قبول و بدون اشکال خواندند، اما تأکید کردند: «در این زمینه باید ۲ شرط اساسی را کاملاً رعایت کرد؛ نخست اینکه اشتغال، کار اساسی زن در خانه و خانواده و مسئولیت مهم همسری و مادری را تحت‌الشعاع قرار ندهد و دوم اینکه مسئله محرم و نامحرم بخوبی رعایت شود». ایشان همچنین با توصیه به دولت برای کمک به زنان شاغل تاکیدکردند: «دولت به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که زنان شاغل بتوانند به کار اصلی خود یعنی رسیدگی به خانه و خانواده نیز بپردازند». واقعیت هشداردهنده امروز جامعه ما این است که بسیاری از بانوان را می‌بینیم که بنا به هر دلیل درگیر مشاغلی هستند که تناسبی با ظرافت‌های مادرانه و همسرانه آنها ندارد، به طور مثال گاهی نامتناسب بودن خودِ شغل و یا موارد منفی دیگری مانند محیط نامناسب، کارفرمای بی‌منطق که شناختی از ظرفیت و توان جسمی و روحی یک زن را ندارد و توقعی را از او دارد که از یک مرد می‌توان داشت، تمامی این موارد می‌تواند صدمات بسیار بدی به روحیه یک زن وارد کند و موجب شود تا نه تنها این کار و شغل آورده‌ای برای او نداشته باشد بلکه از او شخصیتی بی‌صبر و حوصله بسازد که دیگر حتی توان رسیدگی به همسر و فرزندانش را نیز نداشته باشد.
به نظر می‌رسد، راه حل دقیق و کاربردی پاسخ به مسئله دوگانه «مادری و همسری یا نقش اجتماعی؟» از یک‌طرف ترسیم سندی کاربردی برای این مساله و فرهنگ‌سازی در این زمینه و از سوی دیگر، اهتمام مسئولان کشور برای فراهم کردن زمینه قانونی اشتغال زنان متناسب با رسالت‌های خانوادگی آنان است.