اقتصاد خانواده و ضرورت ترک عادتِ «سفرهای خارجی زائد»

پایگاه رهنما :

رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت ا... خامنه‌ای در خطبه‌های نماز عید فطر با اشاره به «توطئه‌های اقتصادی دشمنان» برای مقابله با این توطئه‌ها راهکارهایی ارائه کردند. یکی از این راهکارها، کاهش سفرهای خارجی تفریحیِ زائد بود. ایشان در این خصوص فرمودند: «کسانی که عادت کرده‌اند به سفرهای خارج بروند، این عادت را رها کنند، ترک کنند. رفتن به سفرهای خارجیِ تفریحی، به کشورهای گوناگون -البتّه غیر از سفرهای زیارتی به عتبات یا به حج، این مورد نظر نیست؛ آن این‌قدر خرج و هزینه‌ای هم بر دوش کشور نمی‌گذارد، دارای برکاتی هم هست- سفرهای تفریحی، سفرهای زائد با بهانه‌های گوناگون را کنار بگذارند.» نکته‌ای که باید بدان توجه داشت، مذمت سفرهای زائد است؛ لذا سفرهای علمی، اقتصادی، زیارتی و هر سفری که زائد نباشد، موضوع این یادداشت نیست.
اما در مورد سفرهای تفریحی باید گفت که از دیدگاه علم اقتصاد سفرهای تفریحی داخلی و سفرهای تفریحی خارجی جانشین یکدیگرند؛ یعنی گردشگر داخلی وقتی می‌خواهد به مسافرت تفریحی برود، بین این دو یکی را انتخاب می‌کند. از طرفی بالاترین حجم سفرهای خارجیِ تفریحی ایرانیان به ترکیه و دبی است؛ اگر به این دو مقصد مسافرتی بخواهیم با ارفاق نمره بدهیم، تازه شاید بتوان گفت جاذبه‌های گردشگری‌شان با ایران برابری می‌کند. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است. با این وجود تبلیغاتِ خیره‌کننده‌ی دلالان گردشگری خارجی از یک سو و ضعف تبلیغی و رسانه‌ای جاذبه‌های گردشگری در ایران از سوی دیگر موجب شده که با گذر زمان تمایل به مسافرت تفریحی خارجی نسبت به مسافرت‌های مشابه داخلی بیش‌تر شود. البته نقش فقدان زیرساخت‌های لازم برای گردشگری داخلی را هم نباید نادیده گرفت، اما با این حال ناشناخته بودنِ بسیاری از جاذبه‌های گردشگری ایران نیز خود عاملی بسیار مهم در تغییر ترجیحات گردشگران به سمت سفرهای خارجی است. به همین خاطر گردشگران با انتخاب دقیق مقاصد گردشگری داخلی برای سفر، می‌توانند علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌های اقتصادی خانواده گاه به مطلوبیت بالاتری نیز دست یابند. از سوی دیگر، همین خانواده‌ها خود نیز در اقتصاد کشور به عنوان عاملان اقتصادی هستند و از طریق کار کردن در اقتصاد ایران، کسب درآمد می‌کنند. لذا با انتخاب سفرهای داخلی تفریحی، به رونق زنجیره‌ای از مشاغل در داخل کمک کرده‌اند که با یک نگاه کلان اقتصادی این رونق به کسب‌و‌کار خود آن‌ها نیز باز می‌گردد و از این طریق نیز به قدرت خرید و نهایتاً مطلوبیت و رضایت اقتصادی بالاتری خواهند رسید. علاوه بر این آمارها نشان می‌دهد حجم بالای سفرهای خارجی غیرضروری در ایران، آسیب‌های جبران ناپذیری به اقتصاد ملی در سطح کلان نیز وارد می‌کند. به طور مثال در سال 96، 7 میلیون ایرانی تنها برای تفریح به خارج رفته‌اند و حدود 14 میلیارد دلار مصرف ارزی داشته‌اند. اهمیت این رقم زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم کل ارز خروجی برای واردات در سال 96، 50 میلیارد دلار و همچنین حجم صادرات ایران در سال 96 نیز به گفته‌ی معاون اول رییس جمهور، 90 میلیارد دلار بوده است. در نتیجه 40 میلیارد دلار ارز در کشور باقی می‌ماند که از این مقدار، تقریباً 18 میلیارد دلار مطابق قانون باید به صندوق ذخیره‌ی ارزی ریخته شود. پس مجموعاً 22 میلیارد دلار باقی می‌ماند! از این 22 میلیارد دلار، 14 میلیارد دلارِ آن – یعنی بیش از نصف- صرف سفرهای تفریحی زائد خارجی می‌شود و مجموع بقیه‌ی آن یعنی تقریباً 8 میلیارد دلار از آن صرف سایر سفرها اعم از سفرهای زیارتی، اقتصادی، علمی و درمانی می‌شود. به همین خاطر است که رهبر فرزانه‌ی انقلاب سایر سفرها –خصوصاً سفرهای زیارتی- را استثنا کردند و فرمودند: این سفرها علاوه بر اینکه دارای برکات است، خرج چندانی هم به دوش کشور نمی‌گذارد. 14 میلیارد دلار خروج ارز از کشور در یک سال حتی در شرایط عادی اقتصادی هم اسراف است و هم حیف است که در داخل خرج نشود و به رشد اقتصادی مشاغل در داخل کشور کمک نکند؛ تا چه رسد به شرایطی که توطئه و تحریم اقتصادی دشمنان ورود ارز به کشور را بسیار دشوار کرده است. در شرایطی که ورود ارز به کشور بسیار دشوار است، ولی خروج آن به راحتی آبِ خوردن اتفاق می‌افتد بحران در بازار ارز امری طبیعی است و افزایش بیش از اندازه‌ی نرخ ارز در اقتصاد ایران به راحتی منجر به تورم‌های بالا می‌شود که در آن شرایط دودش به چشم همه‌ی ایرانی‌ها خواهد رفت؛ چه آن‌هایی که سفر‌های خارجی زائد را به سفرهای تفریحی داخلی ترجیح دادند و چه سایرین.
لذا راهکار حکیمانه‌ی ارائه شده از سوی رهبر معظم انقلاب اگر چه شاید به مذاق دلالان گردشگری خارجی خوش نیاید اما اگر اجرایی شود، رهاوردش جز رونق اقتصاد ملی، ثبات اقتصادی و همچنین اقتصاد خانواده‌های اهل سفر نخواهد بود.