ویکی‌پدیا یا تروریسم اطلاعاتی؟

پایگاه رهنما:

همه ما بارها و بارها این جمله را شنیده‌ایم و حتی خودمان هم گفته‌ایم که «عصر امروز، عصر اطلاعات یا انفجار اطلاعات است». واقعیتی که حکایت از گسترش خیره‌کننده فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی و در نتیجه، سهولت دسترسی به داده‌های مورد نیاز دارد؛ البته این سکه، مانند بسیاری از پدیده‌های عصر جدید، دو رو دارد؛ روی مثبت و مفید و روی منفی و مخرب.

روی مثبت و امیدبخش این سکه وقتی معلوم می‌شود که سهولت دسترسی به اطلاعات، باعث ارتقاء آگاهی و کیفیت زندگی و تعالی روحی و شخصیتی انسان‌ها شود و روی منفی و نگران‌کننده این سکه، وقتی عیان می‌شود که انفجار اطلاعات تبدیل به «آشفتگی اطلاعاتی» شود؛ یعنی مخلوط شدن اطلاعات درست و نادرست و داده‌های بی‌طرفانه و جهت‌دار و در نتیجه آشفتگی ذهنی مخاطب و گمراه کردن او در میان سیل اطلاعات و داده‌ها.

واقعیت این است که روی مخرب و منفی این انفجار اطلاعاتی کم خودش را نشان نداده و همچنان هم کم نشان نمی‌دهد. نگاهی گذرا به صفحات مجازی و کانال‌های رسانه‌ای و ماهواره‌ای، نشان می‌دهد که کمتر موردی پیدا می‌شود که اطلاعات شُسته رُفته و البته بیطرفانه‌ای درباره فلان مسئله بین‌المللی یا سیاسی یا دینی به مخاطبان ارائه دهد و این یعنی همان «آشفتگی اطلاعاتی» خواسته یا ناخواسته در عصر انفجار اطلاعات و گسترش آگاهی.

یکی از پدیده‌های نسبتا جدید عصر اطلاعات، سایت «ویکی‌پدیا» است که به عنوان «دانشنامه آزاد» معروف شده و در کشور ما نیز نسخه فارسی آن – علاوه بر سایر نسخه‌ها و زبان‌ها - در دسترس کاربران فضای مجازی قرار دارد و با یک جستجوی ساده در موتور جستجوی گوگل، به این صفحه هدایت می‌شوند و می‌توانند اطلاعات و داده‌های مورد نیاز خود را درباره موضوعی که بدنبال اطلاعات درباره  آن می‌گردند، به دست بیاورند.

تا اینجای کار، ظاهرا نه تنها مشکلی وجود ندارد که اتفاقا وضعیت خیلی هم دلچسب و زیبا به نظر می‌رسد! اینکه با سرچ مثلا نام یک شخصیت سیاسی به صفحه ویکی‌پدیا مراجعه می‌کنیم و اطلاعات کافی و بی‌دردسری هم به دست می‌آوریم، چیزی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت، اما سوال اینجاست که آیا ویکی‌پدیای فارسی آنطور که برازنده نام یک «دانشنامه» است، اطلاعاتش درست، بی‌طرفانه و قابل اثبات است؟! با بررسی نمونه‌هایی از اطلاعات موجود در این سایت موسوم به «دانشنامه آزاد»، جواب چندان امیدوارکننده‌ای برای این سوال دریافت نمی‌شود.

به عنوان مثال، وقتی درباره سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی (موساد) به این صفحه مراجعه می‌کنیم، با اطلاعات و داده‌هایی مواجه می‌شویم که گویا به دنبال عادی نشان دادن چهره این رژیم است و حتی از عبارت «ترور» یا «تروریسم» در شرح اقدامات این رژیم استفاده نمی‌کند! یا مثلا وقتی نام سردار پرافتخار مقاومت و قهرمان مبارزه با تروریسم، شهید حاج قاسم سلیمانی را جستجو می‌کنیم، ویکی‌پدیا در توصیف سوابق ایشان از عباراتی مثل «تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین» یا  «سرکوب اعتراضات مردم سوریه» استفاده می‌کند و حتی به صورت وقیحانه عبارت «یک مهره  مهم در ماشین سرکوب» را درباره این قهرمان بین‌المللی مقاومت بکار می‌برد!

این‌ها فقط نمونه‌هایی از اطلاعات جهت‌دار و سیاسی در این دانشنامه مجازی است و سوال اینجاست  که در ایران، چه ضوابطی برای اداره این صفحه وجود دارد و چه کسانی بر آن نظارت می‌کنند؟! اصلا اطلاعات غلط و جهت‌دار ویکی‌پدیا چگونه توسط ناظران آن تایید و ثبت می‌شود و در کدام مرجع قانونی قابل پیگیری است؟!

البته به این باگ و نقص ویکی‌پدیا، باید دو نکته دیگر را هم اضافه کرد؛ قابلیت ویرایش و بارگذاری توسط همه کاربران و منابع اطلاعاتی مشکوک. نکته اول، وقتی اهمیت می‌یابد که از نظر اداره‌کنندگان ویکی‌پدیا «همه با هم برابرند»، اما اگر قرار باشد اطلاعات مستقلی درباره فلان موضوع در آن بارگذاری شودد، به راحتی به مرحله ثبت نمی‌رسد! نکته دوم هم به مراتب تلخ‌تر از دیگر باگ‌های ویکی‌پدیاست؛ گاهی اکثر منابع اطلاعاتی مورد استناد این دانشنامه مدعی آزاد بودن، از رسانه‌هایی مانند بی بی سی فارسی، صدای آمریکا و دیگر رسانه‌هایی است که صبغه و سابقه آنها در نشر اطلاعات جانبدارانه و گمراه‌کننده بر هر آدم عاقل، باسواد و اهل فکری آشکار است.

با این اوصاف، به نظر می‌رسد باید راهکار موثر و عاقلانه‌ای برای مواجهه با «تروریسم اطلاعاتی»- که سایت ویکی پدیا مصداق بارزی از آن است- در کشورمان اندیشیده شود. نهادهای مسئول از جمله شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و  اندیشکده‌های مرتبط موظفند در کنار هم بنشینند و تدبیری بیاندیشند تا از حریم آگاهی و تعالی فکری در جامعه ایرانی صیانت کنند؛ رسالتی که امید می‌رود مانند دیگر رسالت‌های آنها بر زمین نماند.