محورهای گفتگوهای نشست مجازی سران آستانه

در شرایطی که پس از شیوع ویروس کرونا دیپلماسی مجازی در مناسبات بین المللی ترویج یافته است بر اساس توافق میان کشورهای روسیه، ایران و ترکیه به عنوان طرف‌های اصلی نشست‌های آستانه، ششمین نشست سران آستانه قرار است روز چهارشنبه به صورت مجازی و از طریق ویدئوکنفرانس برگزار شود. گفتنی است که تا کنون 5 دوره از  نشست سران آستانه برگزار شده که ششمین دوره به میزبانی تهران به علت کرونا به تاخیر افتاد. مذاکرات آستانه در ژانویه 2017 (بهمن 95) با ابتکار ایران، روسیه و ترکیه با محوریت رسیدگی به بحران سوریه آغاز شد و این سه کشور توانستند در قالب توافقاتی بر سر تشکیل مناطق کاهش تنش، مبارزه با تروریسم، مقابله با تجزیه سوریه، تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه، بحث آورگان و مبادله اسرای جنگی میان دولت و گروه‌های تروریستی معارض، به مرور از حجم جنگ بکاهند.

نشست مجازی سران با محوریت ادلب

گفتگوی میان سران کشورهای ایران، روسیه و ترکیه به عنوان مهمترین بازیگران خارجی صحنه تحولات سوریه در شرایطی صورت خواهد پذیرفت که اکنون روند تقابل میان دولت مرکزی و تروریستهای حامی ترکیه بر سر ادلب در حال شعله ور شدن است. طی هفته‌های اخیر نیروهای متحد ارتش سوریه و گروه‌های مقاومت مواضع خود را در اطراف ادلب تقویت کرده اند و همزمان مسکو به ارسال تجهیزات نظامی سنگین به ارتش سوریه بویژه جنگنده های میگ 29 مبادرت ورزیده است. در طرف مقابل نیز گزارشهای مختلفی از ارسال روزانه تجهیزات و ادوات نظامی از ترکیه به سوی ادلب منتشر شده است. رویدادهایی که می توان آنها را نشانه امکان شروع دیگری طرفین بر سر کنترل ادلب دانست.

در واقع دمشق که با تثبیت شرایط نظامی در بیشتر بخشهای کشور خواهان پایان دادن سریع به قائله تروریستهای خارجی در ادلب و کلاً پاسازی آنها از خاک سوریه می باشد، از سوی تهران و گروه‌های مقاومت برای چنین اقدامی حمایت می شود. در این میان توافق دو جانبه میان پوتین و اردوغان بر سر ادلب در سپتامبر 2019 با تعلل‌های ترکیه در اجرای تعهداتش در خلع سلاح گروه های تروریستی در منطقه ناکام مانده است و همین امر شرایط را برای بروز اختلاف میان کشورهای عضو آستانه افزایش داده است.

در این اوضاع و احوال گرگ و میش گونه طبیعتاً یکی از محورهای اصلی گفتگوهای سران سه کشور موضوع ادلب باید باشد. تأکیدات مجدد ایران و روسیه مبنی بر لزوم پایبندی ترکیه به تعهداتش در مورد خلع سلاح گروه های تروریستی و از طرف دیگر بررسی شیوه ارسال کمکهای بشردوستانه به ادلب و مسأله آوارگانی از ادلب که به مرز ترکیه هجوم برده اند بخشهای دیگر رایزنی ها بر سر ادلب خواهد بود . در مجموع به نظر می‌رسد سران آستانه قصد دارند پیرامون آینده بحران ادلب و کاهش تنش‌ها تبادل‌نظر کنند.

توافق سزار، مانعی مشترک بر سر ثبات سوریه

از بعدی دیگر از یکی از محورهای اصلی گفتگو میان سران آستانه را می توان به ایجاد شرایط توافقی برای مقابله با قانون تحریمی گسترده آمریکا علیه سوریه تحت عنوان قانون سزار یا قیصر عنوان کرد که آذر 98 از سوی کاخ سفید اعمال شد.

این قانون برای مانع دادوستد هر نهاد و فردی در سراسر جهان با دمشق طراحی شده است. در حال حاضر مسأله اصلی دولت سوریه پس از پیروزی در بعد نظامی شروع هرچه سریعتر پروژه بازسازی مناطق ویران شده و تسریع بازگشت آوارگان می باشد. برخی برآوردها هزینه های احتمالی بازسازی را از 200 تا 1 تریلیون دلار ارزیابی کرده اند. در این میان ایران، روسیه و چین مهمترین اولویت های دمشق برای شراکت در بازسازی هستند لذا قانون سزار عملاً برای مانع سازی بر سر راه تحقق این همکاری تدوین شده است. طبیعتاً پیشبرد بحث بازسازی می تواند یکی از کانون‌های بحران و رشد تروریسم در منطقه را به سمت آرامش سوق دهد لذا بحث قانون سزار بخشی از تلاش ها برای باثبات سازی سوریه و منطقه را با چالش مواجه می باشد.

این قانون از بعدی نیز برای ترکیه ناخوشایند بوده است. ترکیه طی سه مرحله عملیات در مناطق شمالی سوریه با عنوان سپر فرات، شاخه زیتون و چشمه صلح توانسته است بخشهایی از شمال را به اشغال خود درآورد. برنامه بلندمدت آنکارا تغییر دموگرافی این مناطق برای مقابله تهدید کردها می باشد که آنها را تروریست شناسایی کرده است. در این شرایط برای پیشبرد این پروژه اردوغان درخواست تأمین سرمایه بازسازی مناطق شمالی را از سوی کشورهای اروپایی کرده است. اکنون قانون قیصر مانع تحقق این خواست ترکیه خواهد بود.

در مجموع نشست مجازی سران سه کشور تلاشی سه جانبه برای ممانعت از تشدید بحران سوریه از طریق بازگشت به دیپلماسی خواهد بود.