جدال موشک‌های فراصوت در ماراتن رقابت تسلیحاتی جهانی

تنها اندکی پس از رجزخوانی روز جمعه ترامپ در مورد ساخت موشک‌هایی که ۱۷ برابر نسبت به سریع‌ترین موشک‌های فعلی سرعت دارند و وی نام آن‌ها را 'سوپر_دوپر' (به معنی فوق‌پیشرفته) گذاشت، ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در گفتگو با شبکه ۱ این کشور به صورت غیرمستقیم به رجزخوانی ترامپ واکنش نشان داد و گفت: کشورش به لطف مراکز علمی و مهندسی قادر به طراحی سلاح‌های پیشرفته‌تر از هر کشور دیگری در جهان است.

مشخص است که پوتین به جنگ تبلیغاتی کاخ سفید پاسخ می‌دهد چرا که ترامپ در دفتر بیضی شکل کاخ سفید گفته بود: «ما به طرز غیرقابل‌باوری در حال تولید انبوه تجهیزات نظامی و در حال ساخت تسلیحاتی هستیم که هیچ‌کس قبلاً شاهد آن نبوده است».

این جنگ تبلیغاتی به نوعی یادآور فضای جهان دوقطبی و دوران جنگ سرد در نیمه دوم قرن بیستم میان شوروی و آمریکا است اگرچه طی سال‌های اخیر نیز ناظران و کارشناسان از شروع جنگ سرد جدید با مختصات جدید در جهان خبر می‌دهند که عمده‌ترین نشانه‌های آن تشدید رقابت‌های ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های شرق و غرب در مناطق مختلف جهان و آغاز دور جدیدی از رقابت‌های تسلیحاتی میان آمریکا و روسیه و حتی چین بوده است. بر این اساس می‌توان رجزخوانی مقامات دو کشور در دستیابی به سلاح‌های منحصر به فرد را منبعث از روند جدید جنگ سرد مینیاتوری دانست که البته امکان تداوم یافتن آن حتی در شرایط بحران جهانی شیوع کرونا نشان از پتانسیل رو به رشد این روند در سال‌های آتی دارد.



سرمایه‌گذاری ابرقدرت‌ها بر روی موشک‌های سوپرسونیک

آمریکا در طول سال‌های پس از فروپاشی شوروی همواره با تکیه بر پیشتازی در توان نظامی و اقتصادی سعی داشته تا امکان به چالش کشیده شدن هژمونی خود در سطح بین المللی را از دیگر قدرت‌های رقیب بگیرد. اما طی سالیان اخیر درگیر شدن آمریکا در جنگ‌های پرهزینه و بی نتیجه در خاورمیانه و بروز بحران‌های اقتصادی موجب شده تا نزدیک شدن چین و روسیه به عنوان دو قدرت بزرگ شرق یکی در حوزه اقتصادی و دیگری در بعد نظامی، واشنگتن را متوجه خطر این اتحاد برای پایان یکه تازی آمریکا در نظام بین الملل کند. واشنگتن برای حفظ برتری استراتژیک نظامی با توجه به بودجه نظامی بیشتر نسبت به چین و روسیه تلاش نموده تا با نوسازی سلاح‌های هسته‌ای خود قدرت ضربه تلافی در سال‌های آینده را از روسیه و چین بگیرد.

با این وجود روسیه و چین به جای سرمایه گذاری عظیم بر روی سلاح‌های هسته‌ای بالستیک در چند سال اخیر بر موشک‌های فراصوت و کروز با برد کمتر از ۵۰۰۰ کیلومتر سرمایه گذاری کردند. روسیه مهرماه گذشته موشک فراصوت K-۳۰۰P Bastion-P ضد کشتی را آزمایش نمود، دو سال پیش نیز از موشک‌های فراصوت آوانگارد رونمایی کرد که گفته میشود از لایه‌های دفاعی آمریکا در اروپا عبور میکند.

پوتین همچنین در دی ماه ۹۸ اعلام کرد برخلاف گذشته و در رقابت با آمریکا، روسیه برای نخستین بار در تاریخ خود به سطح بسیار بالا در طراحی جنگ‌افزا‌های جدید رسیده است.

وی در این باره افزود: ما به وضعیت منحصرد به فردی در تاریخ معاصر رسیده‌ایم و اینک این آمریکایی‌ها هستند که قصد دارند به ما برسند. هیچ کشوری هیچ سلاح هایپرسونیکی ندارد، چه برسد به سلاح هایپرسونیکی با برد بین قاره‌ای.

چین نیز موشک‌های فراصوت دانگ فنگ ۲۶ را آزمایش کرد. در مهرماه ۹۸ نیز این کشور موشک هسته‌ای و بالستیک دانگ فنگ ۴۱ را رونمایی کرد که بین ۱۴ تا ۱۵ هزار کیلومتر برد دارد و با سرعت نزدیک به ۳۰ هزار کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند و می‌تواند در کمتر از نیم ساعت به خاک آمریکا برسد. پکن در آوریل ۲۰۱۹ نیز از نوع جدیدی موشک فراصوت «وای جی ایکس ایکس» خبر داده بود که قابل نصب بر روی ناوشکن بوده و میتواند ناو‌ها و کشتی آمریکا را هدف قرار دهد.

علاوه بر آن با توجه به اینکه توانایی هدف گیری اجسام رادار گریز را نیز دارد احتمالا چین این نوع موشک را برای هدف گیری اف ۳۵ به کار ببرد که آمریکا قصد دارد برای رهگیری موشک‌های چینی و روسی قبل از پرتاب از آن استفاده کند.

آمریکا که خود را در این زمینه عقب‌تر از رقبا می‌دید با روی کار آمدن ترامپ در سند بازبینی هسته‌ای برای جبران این نقیصه در کوتاه مدت به صورت ضمنی این کشور‌ها را تهدید به تلافی هسته‌ای در برابر حملات موشکی نمود.

در همین راستا واشنگتن از پیمان موشک‌های میانبرد خارج شد و در سند بازبینی دفاع موشکی ۲۰۱۹ پروژه دفاع فضایی را پیش کشید. همچنین زمزمه‌های خروج آمریکا از پیمان استارت نو در سال ۲۰۲۱ نیز به گوش می‌رسد.

معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک موسوم به معاهده استارت جدید تنها معاهده باقیمانده میان روسیه و آمریکا برای کاهش تسلیحات اتمی است که در فوریه ۲۰۲۱ به پایان خواهد رسید، اما می‌تواند برای پنج سال دیگر تمدید شود.

با این حال اختلافات روسیه و چین در زمینه منع موشک‌های میان برد که هر دو از معاهده مربوط به آن خارج شده‌اند چشم‌انداز پیمان استارت را نیز تیره و تار کرده است.

دولت روسیه بار‌ها برای مذاکره درباره تمدید پیمان استارت اعلام آمادگی کرده است. با این حال آمریکا می‌گوید که هرگونه پیمان جدید باید شامل موشک‌های چین نیز باشد. دولت پکن نیز مشارکت در این مذاکرات را قویا رد کرده است.

«رابرت اوبراین» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اسفندماه سال گذشته گفت، چین هم اکنون در حال توسعه دادن زرادخانه اتمی خود است. آن‌ها می‌خواهند میزان انبار‌های اتمی خود را تا پایان دهه به دو برابر افزایش دهند.

حال آمریکا می‌خواهد نشان دهد که نه تنها در زمینه توانمندی موشکی عقب‌تر از روسیه و چین نیست بلکه به توانمندی‌های بالاتری برای ضربه پیشدستانه دسترسی دارد. به گفته ترامپ موشک‌های جدید آمریکا چندین برابر موشک‌های فوق سریع (سوپرسونیک) جدید روسیه و چین شتاب خواهد داشت. موضوعی که فعلاً امکان رد و تأیید قطعی آن وجود ندارد.

با این حال این کشور‌ها تنها در زمینه تولید موشک‌های مافوق صوت فعال نبوده‌اند بلکه تلاش برای کاهش ضربه‌پذیری موشکی از طریق تقویت سامانه‌های دفاع را نیز همزمان دنبال کرده اند. در آذرماه سال گذشته «الکساندر موئیسیف» فرمانده ناوگان شمالی ارتش روسیه از دریافت مجهزترین سامانه دفاع هوایی دور برد در منطقه قطب شمال طی سال‌های آینده خبر داد تا بتوانند با ایجاد یک گنبد آهنین در برابر هواپیماها، موشک‌های کروز و بالستیک دشمن ایستادگی کنند. چین نیز در بهمن ماه گذشته دومین محموله سامانه اس ۴۰۰ روسی را بر اساس قراردادی که در سال ۲۰۱۹ به امضا رسیده بود دریافت کرد.

در طرف مقابل در مردادماه همین سال نیز آمریکا با همکاری رژیم صهیونیستی سیستم ضد موشک بالیستیک پیکان (آرو) ۳ را در آلاسکا مورد آزمایش قرار داد. اقداماتی که در پی سیاست‌های تنش‌آفرین و رقابت جویانه کاخ سفید این قدرت‌ها را به سمت تشدید مسابقه تسلیحاتی پیش می‌برد.