اقتصاد ایران در سالی که گذشت

سال ۱۳۹۸، با سختی‌های فراوانش طی شده و امروز به هفته‌ی پایانی این سال رسیدیم. سالی که با سیل‌های ویرانگر آغاز شد، با تشدید تحریم‌های اقتصادی از سوی آمریکا استمرار یافت و در این روز‌های پایانی، کشور با بیماری کرونا دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. اگر تنها یکی از این مشکلات، پیش روی اقتصاد‌ها قرار بگیرند، می‌توانند اقتصاد بسیاری از کشور‌ها را نابود کرده و از پا درآورند؛ با این حال، اقتصاد ایران، استوار در مقابل مشکلات ایستاده و بسیاری از شاخص‌های اقتصادی حاکی از رشد اقتصاد در بخش‌هایی هستند. همین سویه‌های امید است که تحلیلگران را مجاب کرده تا به روند رو به رشد اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ امیدوار باشند.

نرخ ارز و تورم
نرخ ارز، شاخصی بود که حداقل در سه سال اخیر دستخوش جهش‌های قابل‌توجهی شد. آذر ۹۶ بود که این نرخ به ۴۰۰۰ تومان رسید. وزیر اقتصاد اعلام کرد که این نرخ را به رسمیت نمی‌شناسد. امّا تا پایان همان سال نرخ دلار از ۵۰۰۰ تومان هم عبور کرد! در سال ۱۳۹۷، این نرخ تا ۱۹ هزار تومان هم رفت. با تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی در نیمه‌های سال ۱۳۹۷، روند سیاست‌گذاری پولی کشور حساب‌و‌کتاب پیدا کرد و نرخ ارز به کانال ۱۲ هزار تومان بازگشت. برخی پیش‌بینی می‌کردند ثبات نرخ ارز در سال ۱۳۹۸ ماندگار نباشد و در سال جاری نیز با جهش‌های بالای قیمت دلار مواجه باشیم، امّا سیاست‌هایی مثل ایجاد بازار نیما، تلاش برای بازگشت ارز صادراتی به کشور، اعمال محدودیت تراکنش‌ها و ... باعث شد تا سال ۱۳۹۸، برای دلّالان ارز، سالی توأم با ناکامی باشد. نرخ تورّم نیز که در اقتصاد ایران به نفت به شدّت وابسته است، ثباتی نسبی داشت. حتّی در بهمن‌ماه سال جاری نسبت به ماه قبل، شاهد کاهش ۱.۳ درصدی نرخ تورّم بودیم. این کاهش نرخ در «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» ۴.۳ درصد بود؛ یعنی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در تورّم وضعیتی به‌مراتب بهتر از سایر محصولات داشتند.

اشتغال و بیکاری
آخرین آمار‌های بیکاری در سال ۱۳۹۸ مربوط به پاییز است. بر اساس این آمار‌ها که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است، نرخ بیکاری برای افراد دارای ۱۵ سال و بیشتر در کل کشور، ۱۰.۶% است. این رقم برای مدّت مشابه در سال گذشته، ۱۱.۸% بوده است؛ بنابراین در سال جاری، ۱.۲% بیکاری کاهش پیدا کرده است. اشتغال در بخش کشاورزی در این سال، ۰.۱ درصد کمتر شده، در مقابل اشتغال در هر یک از بخش‌های کشاورزی و خدمات، ۰.۱ درصد بیشتر شده است. در میان استان‌های کشور نیز خراسان جنوبی با ۵.۴% در این سال کمترین بیکاری را در میان استان‌های کشور داشته است. در مقابل، کرمانشاه نیز با ۱۶.۳% بیشترین نرخ بیکاری را در بین استان‌های کشور دارد. درمجموع می‌توان گفت: نرخ بیکاری نسبت به سال ۱۳۹۷، مقداری کاهش‌یافته است. اگرچه این مقدار، چندان زیاد نیست، امّا با توجّه به مشکلات و آسیب‌هایی که اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۸ دیده، کاهش ۱.۲% بیکاری نیز بسیار ارزشمند است.
اقتصاد ایران، استوار در مقابل مشکلات ایستاده و بسیاری از شاخص‌های اقتصادی حاکی از رشد اقتصاد در بخش‌هایی هستند. همین سویه‌های امید است که تحلیلگران را مجاب کرده تا به روند رو به رشد اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ امیدوار باشند.

وضعیت بخش‌های مختلف تولیدی
بخش‌های مختلف تولیدی در سال جاری، وضعیت متفاوتی داشته‌اند. بخش «ساختمان» با رشدی معادل ۹.۶% در سال ۱۳۹۸، بیشترین رشد اقتصادی را در میان بخش‌ها داشته است. پس از آن، «تأمین آب، برق و گاز طبیعی» با ۷.۷% رشد بالایی را شاهد بوده است. سپس بخش‌های «مستغلات، کرایه و خدمات کسب‌وکار و دامپزشکی» با رشدی معادل ۴.۱ درصد، جایگاه سوم را در میان بخش‌های اقتصادی به خود اختصاص داده است. بخش «کشاورزی» نیز با رشدی معادل ۳.۴% در جایگاه چهارم قرار دارد. در مقابل، بیشترین رشد منفی را «استخراج نفت و گاز طبیعی» دارد. در سال جاری این بخش، رشدی معادل ۳۷-% داشته است. این مسئله که ناشی از تشدید تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان است، از نگاه آماری اگرچه رشد اقتصادی کشور را به‌طورکلی منفی کرده است، امّا از دیدگاه اقتصادی، یک فرصت محسوب می‌شود. فرصتی برای قطع تعلّق اقتصاد کشور به نفت یا به تعبیر رهبر معظّم انقلاب، بریدن بند ناف اقتصاد کشور از نفت.

رشد اقتصادی
آمار رشد اقتصادی بخش‌های مختلف اقتصاد که (تا نه ماهه‌ی نخست سال جاری) توسّط مرکز آمار ایران ارائه‌شده نیز، در جایگاه خود، جالب توجّه است. آمار‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی کشور در سال جاری به‌طورکلی، ۷.۶- بوده است. این در حالی است که نرخ رشد اقتصادی بدون نفت، صفر شده است. اگر این ارقام را برای سال گذشته بررسی کنیم، بهبود‌هایی مشاهده می‌شود. رشد اقتصادی در پاییز ۹۷، ۱۱.۵- درصد بوده، همچنین در زمستان به ۷.۹- رسیده است. پس ۷.۶- در نوع خودش، بهبودی محسوب می‌شود. امّا اگر رشد اقتصادی بدون نفت را نگاه کنیم، اوضاع بسیار بهتر است. در سال گذشته، رشد اقتصادی بدون نفت، ۲.۱- بوده است. این رقم در سال جاری به صفر رسیده. این بدان معناست که بخش‌های غیرنفتی اقتصاد ایران در سال پیش، ۲.۱% کوچک‌شده، امّا در سال جاری، همه‌ی مشکلات طبیعی و فشار‌های آمریکا نتوانستند اندازه‌ی اقتصاد ایران را کوچک کنند. همچنین روندِ موجود (رسیدن از منفی به صفر)، نویدبخش مثبت شدن رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۹ است.