امکان و شرایط تشکیل دولت جدید در لبنان

پس از نزدیک به دو ماه از استعفا سعد حریری از مقام نخست وزیری در لبنان و شکلگیری خلا وجود دولت در این کشور درگیر با مشکلات اقتصادی و اعتراضات خیابانی، نهایتاً روز پنجشنبه گذشته نمایندگان پارلمان بر سر انتخاب و معرفی «حسان دیاب» به عنوان نخست وزیر جدید به توافق دست یافتند. این رویداد پس از آن صورت گرفت که طی هفته گذشته لبنان بار دیگر شاهد افزایش اعتراضات خیابانی و درگیری‌های شبانه میان معترضان و نیرو‌های امنیتی بود؛ لذا با توجه به اهمیت انتخاب نخست وزیر جدید، الوقت در گفتگو با مصیب نعیمی کارشناس مسائل لبنان به بررسی ابعاد و تأثیرات این موضوع پرداخته است که به شرح زیر می‌باشد.



چرا در حالی که پس از استعفا رسانه‌ها از برتری شانس حریری نسبت به سایرین برای تشکیل کابینه جدید سخن می‌گفتند وی از نامزدی برای کسب پست نخست وزیری کنار کشید؟

تحولات لبنان که بیش از دو ماه و اندی از آن می‌گذرد که در اعتراض به هیئت حاکمه این کشور آغاز شد و اولین شعار‌ها علیه وجود فساد بود حریری و یاران حریری یکی از مجموعه متهمین بودند و از اینرو به رغم اینکه حریری طرح‌هایی برای رسیدگی به خواسته‌های مردمی ارائه کرد، اما پذیرفته نشد و لذا وی با درک اینکه خواسته‌های مردم را تامین کند حداقل در این مرحله کنار کشید و از طرف دیگر نمایندگان پارلمان هم می‌دیدند تکرار حریری نمی‌تواند موقعیت آن‌ها را تثبیت کند از همان ابتدا چه در فراکسیون‌ها و چه در میان افراد مستقل نسبت به تشکیل مجدد دولت با حریری روی خوش نشان نداند و رئیس جمهور هم طبق قانون لبنان بعد از مشورت با اعضای پارلمان شخصی که از سوی اکثریت نمایندگان معرفی شود را برای تشکیل کابینه مامور خواهد کرد؛ لذا شرایط برای حریری مساعد نبود و بخش اعظم معترضان حریری را یکی از عوامل سرمایه داری و سوءاستفاده از اموال عمومی و فساد اقتصادی نام می‌بردند ازین رو پارلمان علاقه نداشت که با انتخاب حریری موقعیت خود را به خطر بیاندازد.



اما بسیاری از تحلیلگران علت استعفا حریری را تلاش او برای تحمیل دولت تکنوکراتیک بر جریان ۸ مارس و رئیس جمهوری عنوان میکنند با این پیش فرض که او معتقد بود پارلمان قادر به انتخاب نخست وزیر جدید بدون مشارکت و رضایت او نخواهد شد. نظر شما چیست؟

این کاملاً درست است که از ابتدای روی کار آمدن میشل عون، حریری با شرط بقای در منصب نخست وزیری در طول دوران ریاست جمهوری عون حاضر به پذیرش تشکیل کابینه شد، اما تحولات اخیر شرایط پیشین را کاملاً دگرگون کرد. در واقع صحبت از تشکیل دولت تکنوکراتیک توسط حریری از ابتدا منتفی به نظر می‌رسید، زیرا خود او شخص تکنیکی و دارای تخصص خاصی نیست در حالی که اگر بنا بر تشکیل دولت تکنوکرات باشد فردی که در راس آن قرار می‌گیرد نیز باید تکنیسینی با محوریت متخصص و یا تئوریسین اقتصادی باشد که در بین افراد مطرح شده به عنوان کاندید نخست وزیری حسان دیاب بیشترین انطباق را با این امر داشت. از این رو خود حریری هم با توجه به شرایط موجود پس از مشورت‌هایی که با اطرافیان، صلاح را در این دید که حداقل یک دوره کناره گیری کند تا پس از مساعد و عادی شدن اوضاع در فرصت‌های بعدی مجدداً بتواند به پست نخست وزیری بازگردد؛ بنابراین کناره گیری خواست حریری و هم حزبی‌های او بود چنانکه وی در پاسخ به عده زیادی از طرفدارانش که خواستار بازگشت وی شدند با صدور بیانیه‌ای تاکید که حضور نخواهد داشت؛ لذا شرایط اصولاً برای بازگشت حریری فراهم نبود از این رو همه پذیرفتند که دوره بدون حریری هم تجربه شود.



امکان و روند تشکیل کابینه توسط حسان دیاب در روز‌های آتی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

روند در لبنان همان روند سنتی است که فرمول خاص خود را دارد. به این معنی که کابینه باید متشکل از نصف مسلمان و نصف مسیحی باشد و سه طایفه اصلی شیعه، سنی و مارونی به تعداد مساوی در کابینه عضو داشته باشند و بقیه پست‌های ۳۰ یا ۲۶ یا ۲۴ نفره بین دیگر طوائف به اندازه سهمشان تقسیم شود. برای اجرای این روند نیز باید نخست‌وزیر با فراکسیون‌های پارلمانی مشورت شود تا بتواند رای اعتماد فراکسیون‌ها برای تشکیل دولت را بگیرد؛ بنابراین روند حتما برای تشکیل دولت همان فرمول پیشین دنبال می‌شود، اما تفاوت در اینجاست که از این به بعد از خود گروه‌ها، فراکسیون‌ها، مذاهب و طوائف خواسته می‌شود که نماینده‌هایشان را از میان افراد متخصص و تکنوکرات معرفی کنند. پیشتر ممکن بود فردی که از سوی یک حزب برای پست وزارتی معرفی می‌شود تخصص مربوط به آن وزارتخانه را نداشته باشد که اکنون از احزاب و فراکسیون‌ها خواسته می‌شود که افرادی با تخصص‌های مرتبط معرفی شوند.

از طرف دیگر پیشنهادی نیز از سوی حسان دیاب مطرح شده مبنی بر اینکه تظاهرکنندگان نیز سه نفر را برای تصدی وزارتخانه‌های خدماتی همانند کار، نیرو و اقتصاد پیشنهاد بدهند که در صورت اجرایی شدن تغییر مهمی است که از سهمیه تمامی جریان‌ها برداشته می‌شود. طبیعتاً با این اقدام در صورت ناتوانی این افراد در بهبود امور خدماتی بهانه اعتراض نیز از معترضین سلب می‌شود. این دو تغییر را می‌توان در تشکیل کابینه جدید مشاهده کرد، اما در بقیه موارد فرمول گذشته برقرار است مگر اینکه قانون اساسی مجدداً مورد بازبینی قرار گیرد.



نقش حزب الله را در انتخاب حسان دیاب چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حزب الله با همه گزینه‌ها موافق بود. استدلال حزب الله این بود که قاعده تشکیل دولت تکنوسیاسی با هر گزینه‌ای حتی حریری هم انجام شود و این را به حریری پیشنهاد داد. برخی برای اینکه دولت جدید تشکیل نشود دیاب را متهم می‌کنند که وی از عناصر حزب الله است در حالی که ایشان فارغ التحصیل دانشگاه آمریکایی بوده، ۲ سال سابقه تدریس در دانشگاه‌های آمریکایی را دارد و یک دوره هم به عنوان وزیر آموزش و پرورش از سوی جناح ۱۴ مارس انتخاب شد؛ لذا باید گفت: حزب الله با هرکسی که بتواند حائز اکثریت آراء پارلمانی شده و دولت را تشکیل دهد و لبنان را از این بحران خارج کند موافق است.



تا چه اندازه می‌توان امیدوار بود که دیاب بتواند در لبنان بحران زده و با شرایط نامساعد اقتصادی تحول کرده و دست نفوذ خارجی بویژه آمریکا و عربستان را از لبنان کوتاه کند؟

آمریکایی‌ها از روز گذشته تحرکات گسترده‌ای را شروع و با توجه به اهمیت موضوع لبنان تهدیداتی در مورد تداوم تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور در صورت اعمال نشدن سیاست‌های مورد نظر واشنگتن مطرح کرده اند. دراین موضوع درایت دیاب اهمیت اساسی دارد.

در مورد بحران داخلی نیز می‌توان گفت: دیاب فردی است که نکته منفی سیاسی در کارنامه ندارد، خود را آکادمیک و متخصص معرفی کرده و وعده مدیریت با روش آکادمیک را داده است و اینکه با زدوبند‌های سیاسی مخالف است. از طرف دیگر استقبال از او در میان طیف‌های مختلف سیاسی از شیعیان، اهل سنت، مسیحیان و حتی دروزی‌ها صورت گرفته که امتیاز مهمی محسوب می‌شود. حتی کسانی که با پیشنهاد او مخالف هستند نیز وعده داده اند که اگر موفق به کسب رای اکثریت پارلمان شود در ادامه از او حمایت خواهند کرد؛ لذا پیشبینی می‌شود که از ۱۲۸ کرسی پارلمان لبنان او حداقل ۱۰۰ را بتواند به دست بیاورد که در صورت تشکیل دولتی با این قدرت به طور قطع می‌تواند تا حد زیادی در گذار لبنان از این مرحله بحرانی موفق باشد.