خانواده و مدرسه؛ دو بال پرنده تعلیم و تربیت

برای همه ما بزرگ‌تر‌ها نام انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس و جلسات این انجمن‌ها، خاطره مشترکی از دوران مدرسه و دانش‌آموزی را به دنبال دارد که ناخودآگاه نیاز‌های مالی و مشکلات اداره مدارس و استمداد مدیران مدارس از اولیای دانش‌آموزان برای کمک به حل این مشکلات به یادمان می‌آید؛ خاطره‌ای مشترک که هر وقت پیش می‌آمد، واکنش‌های متفاوتی را از طرف والدین به دنبال داشت که البته بیشتر این واکنش‌ها نیز همراه با نارضایتی ضمنی از دامنه‌دار بودن مشکلات مالی مدارس بود، اما هم آن زمان و هم در این دوره و زمانه، واقعیت این انجمن‌ها و نیاز آن‌ها چیز دیگری بوده و هست. انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس، بهانه و وسیله‌ای است برای توجه دادن خانواده‌ها به این نکته کلیدی و حساس که تعلیم و تربیت دانش‌آموزان در سنین حساس و سرنوشت‌ساز نوجوانی و جوانی، فقط بر عهده مدرسه نیست و مشارکت دائمی پدران و مادران در فرایند آموزش و تربیت فرزندانشان و هماهنگی خانه و مدرسه در این زمینه، منجر به تربیت بهتر و هدفمندتر نسل آینده خواهد شد.

با توجه به همین نکته مهم آموزشی و تربیتی است که در تقویم کشورمان روز ۲۴ مهرماه به‌عنوان «روز پیوند اولیا و مربیان» و تا یک هفته پس‌ازآن، در نظام آموزش‌وپرورش کشورمان با عنوان «هفته پیوند» نام‌گذاری شده تا فرصتی باشد برای تبلیغ و تبیین این مسئله مهم و تأثیرگذار برای عموم خانواده‌هایی که فرزند دانش‌آموز دارند یا اینکه فرزندشان در آستانه ورود به مدرسه و دوران دانش‌آموزی است.

۱۴ میلیون دانش‌آموز و آسیب‌ها و نیاز‌های جدید
در حال حاضر بیش از ۱۴ میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور و در سه مقطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی (متوسطه اول) و دبیرستان (متوسطه دوم) مشغول به تحصیل هستند و طبیعتاً مثل هر دوره و زمانه‌ای از جمله دهه‌های قبل، فرایند تعلیم و تربیت آن‌ها مسائل و پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد که دقت و مشارکت خانواده‌ها را می‌طلبد، اما فرایند تعلیم و تربیت در این زمانه، یک تفاوت اساسی با دوره‌های گذشته و نه‌چندان دور دارد؛ این تفاوت هم به رشد و گسترش سریع و چشم‌گیر فناوری و ابزار‌های نوین ارتباطی مثل تلفن همراه، بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی برمی‌گردد که - باوجود مواهب و آثار مفیدشان - میدان بازی را برای فعالان حوزه تعلیم و تربیت بسیار وسیع‌تر و سخت‌تر کرده است.
اگر تا یک دهه پیش یا کمی بیشتر از آن، همه عوامل تأثیرگذار بر تربیت بچه‌ها به محیط کوچه و خیابان و جمع‌های فامیلی و نوع مراودات بازمی‌گشت، اما حالا علاوه بر این عوامل، مجموعه‌ای از اتفاقات ریزودرشت دور و اطراف خانواده‌ها هم هست که کار آموزش و تربیت را برای پدران و مادران ازیک‌طرف و معلمان و مربیان از طرف دیگر، سخت و پیچیده می‌کند. بخواهیم یا نخواهیم، بپسندیم یا نپسندیم، ابزار‌های ارتباطی نوین و سبک‌های زندگی جدید در میان آدم‌ها با جذابیت‌های خاص خودشان، کودکان و نوجوانان را به سمت خود می‌کشند و هرکدام تلاش می‌کنند تا متاع خود را به خورد مخاطب بدهند و در چنین شرایطی، دیگر اُفت تحصیلی یا رفیق ناباب و مواد مخدر نیست که برای خانواده و مدرسه نگران‌کننده باشد و درواقع، این سبک‌های زندگی «من درآوردی» و آسیب‌های نوظهور است که بر ذهن و دل و زندگی کودکان و نوجوانان تاثیر می‌گذارد؛ در چنین اوضاع و احوالی، پیوند دائمی اولیا و مربیان و همفکری و همدلی آن‌ها برای پرورش نسل نوجوان و جوان، می‌تواند پیمودن مسیر تعلیم و تربیت را هموارتر و منطقی‌تر کند و «انجمن‌های اولیا و مربیان» در مدارس، فرصتی مناسب است برای تمرین و ایفای این مسئولیت حساس که بر دوش خانواده و مدرسه است.

از آموزش خانواده تا بالا رفتن اعتمادبه‌نفس دانش‌آموز
اگر قرار باشد، کار‌هایی که در انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس و حتی فراتر از آن و به‌طورکلی، توسط «خانواده‌ها و مدارس» قابل انجام است گفته شود، فهرستی بلندبالا خواهد شد که شاید تمامی ندارد، اما می‌توان مهم‌ترین‌هایش را یاد گرفت و به این مسئولیت مهم عمل کرد. حمیدرضا کریمی کارشناس تعلیم و تربیت دراین‌باره می‌گوید: «انجمن‌های اولیا و مربیان فرصتی است برای مشارکت مسئولانه و دائمی پدران و مادران در فرایند تعلیم و تربیت و برای این کار، می‌توان با برگزاری کلاس‌های آموزش خانواده و مطلع کردن پدران و مادران از ظرافت‌ها و باید‌ها و نباید‌های تربیت فرزندان، نوع مهارت و رفتار خانواده و مدرسه را با کودکان و نوجوانان هماهنگ‌تر و هم‌افزاتر کرد. علاوه بر این، از فرصت انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس می‌توان برای آشنا کردن والدین با تهدیدات جدید تربیتی و نیز شیوه‌های مناسب و هوشمندانه مقابله با این تهدیدات استفاده کرد». به گفته این کارشناس خانواده، «نه‌تن‌ها انجمن‌های اولیا و مربیان، بلکه هرگونه روش مشارکتی پدران و مادران در مسائل مدرسه و فرایند تعلیم و تربیت، احساس آرامش خاطر و مهم بودن را به فرزندان هدیه می‌دهد و او باور خواهد کرد که مسائل زندگی‌اش، هم‌زمان برای خانواده و مدرسه مهم است و لذا تلاشش را برای قرار گرفتن در مسیر تعلیم و تربیت صحیح و منطقی، بیشتر خواهد کرد». به گفته شهید حجت‌الاسلام باهنر که چهره ماندگار و اثرگذار حوزه تعلیم و تربیت در انقلاب اسلامی است، «رسالت تربیت نسل، بر دوش دو نهاد است؛ خانواده و مدرسه». درک عمیق این حقیقت می‌تواند به آموزش و تربیت نسلی اندیشمند، فرهیخته و تاریخ‌ساز برای فردای نه‌چندان دور کشور، کمک بسزایی کند.