شکست ترامپ در فروش «دام تسلیم» به اسم «فرصت مذاکره»

هفته گذشته اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل با حضور سران کشور‌های جهان برگزار شد و از ایران نیز رئیس‌جمهور و هیئت همراه در این اجلاس شرکت کردند. دولت آمریکا از ابتدا در مسیر شرکت هیئت ایرانی سنگ‌اندازی کرد و به تعداد قابل‌توجهی از تیم ایرانی ویزا نداد. سنگ‌اندازی کاخ سفید به نحوی بود که سخنگوی دولت اعلام کرد حتی آقای روحانی هم برای شرکت در این اجلاس تردید داشت. سفر آقای روحانی به نیویورک در حالی انجام شد که رسانه‌های خارجی فضاسازی سنگینی درباره دوقطبی مذاکره و برخورد نظامی ایجاد کرده بودند. تهدید‌ها علیه جمهوری اسلامی به بهانه حمله به آرامکو انجام می‌شد و این رسانه‌ها طوری وانمود می‌کردند که ایران بر سر دوراهی تقابل یا مذاکره است.
اتهام زنی اروپا
یکی از نقاط عطف در این زمینه بیانیه گستاخانه سه کشور اروپایی در اتهام زنی به ایران بود. سه کشور اتحادیه اروپا (موسوم به تروئیکای اروپایی) طی بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند که ایران مسئول حمله هفته گذشته به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو بوده است. در این بیانیه مشترک که از سوی امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه، بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان صادر شده، آمده بود: «فرانسه، بریتانیا و آلمان معتقدند که ایران به‌وضوح مسئول حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی است.» سران تروئیکای اروپایی در ادامه افزودند: «حمله به آرامکو نشان می‌دهد که برای کاهش تنش‌ها نیاز به دیپلماسی با مشارکت همه طرف‌ها است. ما همچنین از ایران می‌خواهیم که از اقدامات تحریک‌آمیز بیشتر در خلیج‌فارس اجتناب کند.» بیانه تروئیکای اروپا که با واکنش‌های منفی بسیاری در داخل کشورمان روبه‌رو شد نشان داد اروپایی‌ها در مسائل مهم با آمریکا هم‌نوا بوده و سیاست مستقلی ندارند. نشانه این مسئله آن است که تروئیکای اروپا برای متهم کردن ایران هیچ سند و مدرکی ارائه نکرده است.
دلال‌های مذاکره
در این سفر چند تن از سران کشور‌های دنیا به‌صورت علنی از وساطت خود برای زمینه‌سازی دیدار روحانی و ترامپ خبر دادند؛ اما تیم ایرانی به‌صورت شفاف و علنی نظر خود را اعلام کرده بود. آمریکا باید تحریم‌ها را برداشته و آنگاه می‌تواند در قالب ۱+۵ با ایران دیدار کند. آقای روحانی حتی نرمش بیشتری هم به خرج داد و گفت: در صورت لغو تحریم‌ها ایران حاضر است درباره تغییراتی اندک در برجام مذاکره کند.
ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه که دو بار باروحانی دیدار کرد، نشان داد که در عمل نماینده آمریکا بوده و حرف‌های ترامپ را دنبال می‌کند. رئیس‌جمهوری فرانسه گفته بود انجام مذاکرات احتمالی در آینده باید متمرکز بر چهار موضوع باشد؛ حفظ سازوکار نظارتی بر برنامه اتمی ایران، روز‌های پس از اتمام مهلت‌های تعیین‌شده در برجام در سال ۲۰۲۵، برنامه موشکی و نفوذ تهران در منطقه؛ یعنی همان چیز‌هایی که ترامپ می‌خواهد. ماکرون در فاصله این دو دیدار با ترامپ مذاکره کرده بود. عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان نیز پس از دیدار جداگانه با ترامپ و روحانی از تقاضای رئیس‌جمهور آمریکا برای میانجیگری میان این کشور و ایران خبر داد. او گفت که ترامپ از او پرسیده است که آیا پاکستان می‌تواند به کاهش تنش‌ها و به شکل‌گیری یک توافق جدید با ایران کمک کند.
واسطه دیگر ترامپ برای کشاندن ایران پای میز مذاکره صدراعظم آلمان بود. مرکل قبل از دیدار با روحانی با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کرده بود. مرکل اندکی بعد از هر دو دیدار ضمن خشنودی از احتمال شکل‌گیری مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا، شرط تهران، یعنی لغو تحریم‌ها به‌عنوان پیش‌شرط چنین مذاکره‌ای را غیرواقع‌بینانه توصیف کرد! او گفت که با این شرط و شروط‌ها نزدیک‌شدن مواضع برای مذاکره جنبه عملی نخواهد یافت. سفارت سوئیس در تهران هم با انتشار عکسی از دیدار روحانی و «اوولی مائورر» در حساب توییتری خود نوشت: در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، رئیس‌جمهورى سوئیس اوولی مائورر با رئیس‌جمهور ایران، حسن روحانی دیدار کردند تا درباره نقش میانجی‌گری سوئیس گفت‌وگو کنند. تازه این‌ها اخبار آشکار و منتشرشده از تلاش‌های ترامپ برای خروج از بن‌بست خودساخته است و به‌طور طبیعی چند برابر این، تلاش‌های پنهان دیپلماتیک انجام‌شده است.
ژست تهاجمی ترامپ با حرف‌های تکراری
رئیس‌جمهور آمریکا که از سویی برای مذاکره مستقیم با ایران دست به دامن همه شده بود، سعی کرد چهره‌ای مقتدر از خود در سخنرانی مجمع عمومی نشان دهد. ترامپ سخنرانی خود را به ایران اختصاص داد و یک‌بار دیگر ادعا‌های تکراری خود را علیه جمهوری اسلامی تکرار کرد؛ ادعا‌هایی همچون تلاش برای ساخت تسلیحات اتمی، حمایت از تروریسم، بی‌ثبات‌سازی منطقه و ... ترامپ در این سخنرانی وعده داد تحریم‌های بیشتری را علیه ایران به کار گیرد. بسیاری از تحلیلگران مسائل بین‌الملل درباره سخنرانی ترامپ گفتند؛ فاقد هرگونه گزاره جدید و اثرگذاری بود.
دامی با نقاب فرصت
روز چهارشنبه فیلمی کوتاه از سخنان ماکرون و روحانی منتشر شد. در این فیلم بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس نیز دیده می‌شود که دورهم ایستاده و حرف می‌زنند. محتوای این فیلم توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در جریان دیدار با حسن روحانی و بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس گفت: «اگر بدون دیدن ترامپ اینجا را ترک کنید، این فرصت واقعاً ازدست‌رفته است، چون شما تا چند ماه دیگر به اینجا برنمی‌گردید و ترامپ هم به تهران نمی‌آید.» بوریس جانسون نیز گفت: با ماکرون موافق است.
دفاع روحانی از منطق جمهوری اسلامی
رئیس‌جمهور کشورمان شامگاه چهارشنبه هفته گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد. روحانی با حمله شدید به اقدامات خصمانه دولت آمریکا، این رفتار را راهزنی بین‌المللی خواند و درباره ادعای دعوت به مذاکره گفت: ما را به مذاکره می‌خوانند؛ درحالی‌که خود از معاهده گریزانند. ما با همین دولت فعلی آمریکا بر سر میز ۵+۱، در گفتگو بودیم؛ اما آن‌ها بر عهدِ سلفِ خویش، خط بطلان کشیدند. من به نمایندگی از ملت و کشورم، اعلام می‌کنم که پاسخ ما به مذاکره تحت تحریم، نه می‌باشد. دولت و ملت ایران، یک سال و نیم زیر شدیدترین تحریم‌ها، استقامت کرده است و هرگز با دشمنی که می‌خواهد با سلاح فقر، فشار و تحریم ایران به تسلیم وادارد مذاکره نخواهد کرد.
۱۸ سال شکست آمریکا
رئیس‌جمهور گرفتن عکس یادگاری با ترامپ را رد کرد و درباره مسائل منطقه‌ای هم گفت: تشکیلِ هرگونه ائتلاف امنیتی، تحت هر عنوان در منطقه، با محوریت و فرماندهی نیرو‌های خارجی، مصداق بارز مداخله در امور منطقه است. رویکرد امنیتی سازی دریانوردی در تناقض با حق دریانوردیِ آزاد و حق توسعه و باعث تشدیدِ تنش و پیچیده‌تر شدنِ شرایط است و صلح، امنیت و ثبات منطقه را تهدید می‌نماید. امنیت منطقه ما با خروج نظامیان آمریکا، تأمین می‌شود و نه با سلاح و مداخله آنان. آمریکا پس از ۱۸ سال نتوانست اقدامات تروریستی را کاهش دهد، اما جمهوری اسلامی ایران فتنۀ داعش را به کمک ملت‌ها و دولت‌های همسایه، خاتمه داد.
آمریکا اینجاست!
رئیس‌جمهور با رد دخالت‌های آمریکا در منطقه تأکید کرد: آمریکا اینجاست، نه در خاورمیانه. آمریکا وکیلِ هیچ ملتی و کفیلِ هیچ دولتی نیست. هیچ دولتی به دولتِ دیگر، وکالت نمی‌دهد و کفالت خویش را به دیگری نمی‌سپارد. اگر امروز شعله‌های آتشِ یمن تا حجاز هم زبانه کشیده است، باید آتش‌افروز را جست و تنبیه کرد، نه اینکه بی‌گناهان را آماج تهمت‌ها و کینه‌ها قرارداد. امنیتِ عربستان با پایان دادنِ تجاوز به یمن، حاصل می‌شود، نه با دعوت از بیگانگان. ما حاضریم برای صلح از همه توان ملی و اعتبار منطقه‌ای و اقتدار بین‌المللی خویش، مایه بگذاریم. راه‌حل صلح در جزیره‌العرب، امنیت در خلیج‌فارس و ثبات در خاورمیانه را باید در درون خاورمیانه جستجو کرد و نه در بیرون آن. مسائل منطقه ما، بزرگ‌تر از آن است که آمریکا از عهدۀ آن برآید. دولتی که حتی نتوانسته مسئله افغانستان و عراق و سوریه را حل کند و بانی افراطی‌گری، طالبانی‌گری و داعشی‌گری بوده است؛ هرگز قادر به حل معضلات پیچیده‌ترِ امروز نخواهد بود.
منطقه ما بر لبه پرتگاه ایستاده است؛ تا جایی که تنها یک اشتباه می‌تواند آتشی بزرگ را برافروزد. ما دخالتِ تحریک‌آمیزِ بیگانگان را تحمل نمی‌کنیم و به هرگونه تعرض به امنیت و تمامیتِ سرزمینی خود، قاطعانه پاسخ می‌دهیم؛ اما راه جایگزین و مطلوب ما، همبستگیِ میان همه ملت‌های دارای منافع مشترک در خلیج‌فارس و منطقه هرمز است.