«خطر حواشی»؛ نزدیک شدن ممنوع!

«از فروع و از حواشی، بجد پرهیز کنید؛ من می‌بینم متأسفانه -مال امروز و دیروز هم نیست- در غالب دوران‌ها ما زیاد دچار حواشی و فروع بوده‌ایم ...، امّا حالا با پدید آمدن فضای مجازی و این حواشی‌ای که در فضای مجازی و مانند این‌ها هست، بیشتر هم این فروع و این حواشی و امثال این‌ها زیاد می‌شود؛ از آن‌ها هرچه ممکن است پرهیز کنید»؛ این‌یکی از توصیه‌هایی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت (۳۰ مردادماه ۱۳۹۸) بیان فرمودند.

مصادیق اخیر حاشیه‌سازی
نگاهی به وضعیت کشور در یکی دو هفته اخیر نشان می‌دهد چند مورد حاشیه‌سازی گسترده قابل‌تأمل است. از ماجرای ازدواج یک دختربچه در یکی از شهر‌های دورافتاده که ناگهان و در کمتر از ۴۸ ساعت به مسئله اصلی رسانه‌ها تبدیل شد تا ماجرای خودسوزی فردی که به ماجرای «دختر آبی» مشهور شده و دامنه آن از مرز‌های کشور نیز فراتر رفت و مسئله فرعی و حاشیه‌ای حضور یا عدم حضور زنان در ورزشگاه‌ها را به مسئله اصلی کشور تبدیل کرد که کم‌وبیش عوارض آن همچنان ادامه دارد.
پس‌ازآن نیز یکی از چهره‌های فرهنگی متعلق به جریان انقلابی چند نامه سرگشاده منتشر کرده و به بهانه نقد صداوسیما و یکی از سریال‌های اخیر آن به نام «بوی باران» یا همان «عروس تاریکی»، افراد و چهره‌های مختلف انقلابی را مورد هجمه قرار داد و باب بحثی انحرافی و غیر لازم را گشود.

حاشیه‌سازی و فراموشی مسائل اصلی
مروری بر بیانات گذشته رهبر انقلاب نشان می‌دهد توصیه به حاشیه‌سازی نکردن، به‌کرات از سوی ایشان تکرار شده است؛ اما حاشیه‌سازی چه عوارض و پیامد‌هایی به دنبال دارد که رهبر انقلاب، این‌چنین با تأکید مسئولان و چهره‌ها را از آن پرهیز می‌دهند؟
مهم‌ترین آفت حاشیه‌سازی و پرداختن به حواشی، فراموشی و کمرنگ شدن مسائل اصلی است. هر حوزه و میدانی که گرفتار حاشیه‌سازی و حاشیه بازی شود، اصل ماجرا و هدف به محاق رفته و دچار لطمه می‌شود. به‌عنوان نمونه رهبر معظم انقلاب اسلامی خردادماه سال ۱۳۹۵ خطاب به مسئولان دانشگاهی و تحقیقاتی کشور می‌فرمایند: «توانمندی علمی؛ این وظیفه وزارت علوم و وظیفه دستگاه‌های تحقیقاتی است. سعی کنند این دستگاه‌هایی که تقویت علم به عهده‌ی آن‌ها است، خودشان را از حواشی جدا کنند؛ گاهی انسان یک حواشی‌ای در بعضی از این دستگاه‌ها مشاهده می‌کند. الآن لابد آقایان مسئولان این بخش‌ها همه حضور دارند، بشنوند: خودتان را از حواشی جدا کنید، بپردازید به آن چیزی که اساس است؛ [یعنی]دستگاه تقویت علم.»

حاشیه‌سازی عامل اختلاف.
اما یکی از اصلی‌ترین عوارض حاشیه‌سازی، ایجاد شکاف و اختلاف در کشور است. اغلب حواشی قابلیت بالایی در این زمینه‌دارند. ناگهان یک موضوع فرعی و بی‌اهمیت به مسئله اصلی تبدیل‌شده و موافقان و مخالفان در برابر هم صف‌آرایی می‌کنند. انرژی همگانی که باید متحد شده و صرف مسائل اصلی کشور شود، دوپاره شده و مقابل هم می‌ایستند؛ آن‌هم درباره موضوعی که هیچ گرهی از کشور و مردم باز نمی‌کند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی دی‌ماه سال ۱۳۹۳ و در اوج مذاکرات هسته‌ای خطاب به مسئولان می‌فرمایند: «عقیده‌ام این است که همه باید به دستگاه‌هاى مسئول کمک کنند، به دولت همه باید کمک کنند؛ چون کار سخت است، دشوار است. دولتى‌ها هم مراقب باشند، دودستگى در مردم به وجود نیاورند، حاشیه‌سازى نکنند، بعضى حرف‌های غیر لازم مطرح نشود؛ این یکپارچگى مردم ما، این همت بلند مردم ما، این ایمان مردم ما، درست مورداستفاده قرار بگیرد، ان‌شاءالله راه این کشور باز بشود.»

توصیه‌ای سابقه‌دار
توصیه به پرهیز از حاشیه‌سازی محدود به دولت فعلی نیست و به دولت‌های پیشین نیز گفته‌شده است. برای نمونه رهبر انقلاب شهریورماه سال ۱۳۹۰ خطاب به رئیس‌جمهور وقت و هیئت دولت می‌فرمایند: «مسئله دیگری هم که باز مطرح می‌شود و من به‌طورکلی عرض می‌کنم، این است: بااین‌همه کاری که دولت دارد، سعی کنید دچار حاشیه‌سازی‌های مسئله‌دار نشوید. دولت دارد کار می‌کند، تلاش می‌کند، میدان هم برای کار بحمدالله هست، نیاز هم به کار هست.»

فراموشی دو جنگ اصلی
کشور سال‌هاست که درگیر دو جنگ اصلی در حوزه اقتصاد و فرهنگ است. رهبر انقلاب بار‌ها به مسئولان تأکید کرده و به مردم گوشزد کرده‌اند که تمام توان و انرژی کشور باید مصروف این دو موضوع اصلی و مهم شود. هر موضوع و مسئله‌ای که باعث اتلاف وقت و انرژی کشور در این دو میدان شود، به‌احتمال بسیار زیاد مصداق حاشیه‌سازی و پرداختن به حاشیه است. نکته مهم دیگر آنکه باید به هر موضوع و مسئله‌ای به‌اندازه وزن و اهمیت آن پرداخته شود. پرداختن افراطی به یک مسئله این قابلیت دارد که آن را تبدیل به حاشیه کند. برای نمونه خردادماه سال گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی در تشریح موانع پیشرفت کشور می‌فرمایند: «یکی از موانع، سرگرمی به چیز‌های خراب کننده و ویران‌کننده و گمراه‌کننده است؛ مثل اختلافات سرِ چیز‌های بیخودی. اختلافات کوچک و بهانه‌های کوچک، گاهی مایه‌ی اختلافات بزرگ می‌شود؛ مثل حواشی‌ای که وجود دارد. سال گذشته به نظر من در همین جلسه بود یا یک جلسه‌ای شبیه این در ماه رمضان بود که به یک حاشیه‌ای اشاره کردم که مال آن‌وقت بود. حاشیه‌ای که امروز به نظر من بیشتر از متن، ما‌ها را به خودش سرگرم کرده، همین مسئله‌ی فضای مجازی و فلان شبکه‌ی پیام‌رسان و از این [قبیل]چیز‌ها است؛ این‌ها «حاشیه‌ای» است.»

بنابراین، تأکیدات مکرر رهبر انقلاب درباره لزوم پرهیز از حواشی، نشان می‌دهد این مسئله یک مسئله بنیادی و اصلی است و در هر اقدام و برنامه‌ای باید به آن توجه ویژه داشت. حاشیه‌ها حکم نارنجک دودزا را در میدان نبرد دارند که مانع دید شده و هدف اصلی را از دید رزمنده و ناظر میدان، پنهان می‌دارند. به‌طور مختصر می‌توان دو گروه را عامل اصلی حاشیه‌سازی در کشور عنوان کرد. نخست دشمن که به دلیل خصومت خود با جمهوری اسلامی، حاشیه‌سازی را در راستای منافع خود می‌بیند. دوم آنان که مسئولیتی بر عهده‌دارند، اما کارنامه چندان مقبول و درخوری ندارند. حاشیه‌سازی برای این گروه، راه فرار از پاسخگویی است و افکار عمومی را از مطالبه گری بازمی‌دارد و از این منظر یک تاکتیک سیاسی محسوب می‌شود. در پایان باید تأکید کرد، حاشیه‌سازی یکی از تاکتیک‌های اصلی دشمن است و جریان غیرانقلابی نیز به دلایل مختلف از این تاکتیک استفاده می‌کند، اما اینکه چهره‌های انقلابی و حزب‌اللهی وارد بازی دو سر باخت حاشیه‌سازی شوند، مسئله‌ای است که خسارت آن دوچندان بوده و مایه تأسف و خسارت بیشتری است. نگاهی به واکنش‌های ضدانقلاب به نامه‌های وحید جلیلی که کارنامه پرباری در حوزه فرهنگ دارد، مؤید این مسئله است.