نشست اقتصادی بحرین درباره صلح خاورمیانه؛ اهداف و چالش‌ها

روز دوشنبه کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد: آمریکا ۲۵ و ۲۶ ژوئن کنفرانس اقتصادی در بحرین برای جذب سرمایه‌گذاری در اراضی فلسطین در راستای مرحله اول معامله قرن برگزار خواهد کرد.

مقامات ایالات متحده پیش بینی کرده اند که رویداد منامه شامل نمایندگان دولت‌ها و جامعه مدنی، مدیران اجرایی و سرمایه‌گذارانی از اروپا، خاورمیانه و آسیا و همچنین برخی از وزرای امور مالی است.

در این رابطه یک مقام ارشد دولت واشنگتن روز یکشنبه به خبرنگاران گفت که دعوت نامه‌ها برای حضور در کنفرانس به افرادی در ایالات متحده، اروپا، خلیج فارس، جهان عرب و برخی از رهبران تجاری فلسطین ارسال می‌شود.

موضوع و اهداف نشست منامه

همانطور که از بیانیه کاخ سفید مشخص است مهمترین هدف این نشست زمینه سازی برای اعلام و عملیاتی کردن طرح معامله قرن می‌باشد. کوشنر مشاور و داماد رئیس جمهور آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که پس از ماه رمضان از این طرح رونمایی رسمی خواهد شد که تقریباً مصادف با زمان برگزاری نشست منامه می‌باشد. واشنگتن‌پست پیشتر اعلام کرده بود که طرح آمریکا شامل امتیاز‌های اقتصادی بزرگی برای فلسطینی‌هاست، اما شامل تشکیل یک کشور دارای حاکمیت کامل برای آن‌ها نیست.

با این حال مقامات آمریکایی گفته‌اند که این کنفرانس مسائل اصلی مورد منازعه همچون مرز‌های نهایی، وضعیت بیت المقدس، سرنوشت پناهندگان فلسطینی و یا درخواست‌های امنیتی رژیم صهیونیستی را شامل نمی‌شود. به همین خاطر شاید در بیانیه کاخ سفید از این نشست به عنوان کنفرانسی اقتصادی یاد شده است چنانکه بیشتر بر حضور وزیران اقتصاد و رئیسان شرکت‌های تجاری از کشور‌های مختلف تأکید شده است.

برخی از مسائلی که در مورد جزئیات معامله قرن مطرح می‌شود به تأمین مالی گسترده نیاز دارد همچون اتصال کرانه باختری به نوار غزه و ایجاد شرایط بهبود اوضاع اقتصادی این دو منطقه، اسکان نهایی آوارگان فلسطینی در دولت‌های مختلف و پذیرش عدم بازگشت آن‌ها به فلسطین اشغالی از سوی دولت‌های میزبان آن‌ها و همچنین اعطای تابعیت به بخشی از فلسطینیان از سوی صهیونیست‌ها و تأمین امنیت فلسطینیان از سوی رژیم صهیونیستی؛ بنابراین این کنفرانس به دنبال جلب کمک‌های بین المللی برای هموار کردن راه اجرای معامله قرن می‌باشد.

به نظر می‌رسد با توجه رویکرد تاجرمآبانه ترامپ در سیاست خارجی و همچنین نگاه ابزاری وی به کشور‌های عربی ثروتمند حاشیه خلیح فارس وظیفه تأمین سرمایه گذاری و کار‌های زیربنایی در مقیاس وسیع بیشتر توسط کشور‌های ثروتمند عرب تامین شود. آمریکایی که کمک‌های اقتصادی به فلسطینی‌ها و بودجه مالی آژانس امداد و کاریابی برای آوارگان فلسطینی (آنروا) را قطع کرده حالا می‌خواهد از منامه و کشور‌های عربی از در حمایت مالی از فلسطینی‌ها وارد شود این واقعیت همان دیدگاه ترامپ درباره پول‌های عربستان را تداعی می‌کند، یعنی دولت آمریکا بدون اینکه متحمل هزینه مالی شود این بار هم می‌خواهد از گاو شیرده و هم‌ردیفانش بدوشد.

در همین راستا وزیر خزانه داری آمریکا نیز اعلام کرد: رهبران کشور‌های مختلف خاورمیانه با هدف تقویت توسعه اقتصادی در نشست بحرین حضور خواهند داشت.

از سوی دیگر، اما تسریع بخشیدن به پروژه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی یکی دیگر از اهداف بنیادین این نشست می‌باشد. برخی رسانه‌های عبری روز دوشنبه ادعا می‌کنند که یک هیئت اسرائیلی به رهبری وزیر دارایی، موشه کوهلون، به این نشست دعوت شده است. حرکتی که گامی به سمت روابط عادی سازی روابط بین تل آویو و دولت‌های عربی خواهد بود.

در این زمینه انتخاب بحرین به عنوان میزبان این نشست بسیار هدفمند صورت گرفته است در حالی که میتوانست مثلا در مصر تشکیل شود. این واقعیتی ثابت شده است که عربستان سیاست‌هایی که خود تمایلی به اعلام صریح و اجرای مستقیم آن‌ها ندارد را به وسیله بحرین پیگیری می‌کند. عربستان بار‌ها در نشست‌های اتحادیه عرب با موضوع فلسطین و همچنین در دیدار با مقامات فلسطینی به دلیل ماهیت ضد فلسطینی آشکار طرح، علی‌رغم اقدامات پشت پرده در اجرای دستورات کاخ سفید، اما از عدم پذیرش معامله قرن یاد کرده است. با این حال ترامپ خواهان اعلام حمایت رسمی از سوی کشور‌های شورای همکاری از طرح و تسریع روند عادی سازی می‌باشد؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای اجرای کنفرانس مذکور در بحرین گامی در جهت پذیرش خواسته ترامپ است.

واکنش سرد فلسطینیان؛ طرح از پیش شکست خورده ترامپ

همانگونه که انتظار آن می‌رفت برگزاری این نشست با مخالفت یکپارچه و شدید گروه‌های مختلف مواجه شد. جنبش حماس روز دوشنبه در بیانیه‌ای به برگزاری نشست اقتصادی آتی در بحرین واکنش نشان داد و گفت که این اقدام باعث تضییع بیشتر حقوق فلسطینیان می‌شود.

در این بیانیه آمده است: «برگزاری نشست اقتصادی در یک سرزمین عربی (بحرین)، آمریکا را به تضییع بیشتر حقوق فلسطینیان تشویق می‌کند».

«نبیل ابوردینه» سخنگوی تشکیلات خودگردان فلسطین نیز اظهار داشت: «کنفرانسی که آمریکا آن را اعلام کرده و اولین گام در راستای طرحش برای "صلح در خاورمیانه" موسوم به معامله قرن به شمار می‌رود، «عقیم» است.» این عضو کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) همچنین گفت: «هر فلسطینی که در کنفرانس حضور یابد، چیزی جز مزدور آمریکا و اسرائیل نیست.»

«محمد اشتیه» نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در نشست کابینه، با بیان اینکه در خصوص برگزاری نشست مذکور با مقامات فلسطینی مشورتی نشده است، گفت: «راه‌حل بحران در فلسطین سیاسی است و مسأله اقتصادی از راه سیاسی نشأت می‌گیرد و فلسطینیان به دنبال بهبود اوضاع زندگی خویش در شرایط اشغال نیستند.» وی یادآور شد "بحران مالی کنونی نتیجه یک جنگ مالی علیه ما است و ما به تن اخاذی نداده و حقوق ملی‌مان را در برابر پول معامله نخواهیم کرد. "

پیش از این «ریاض المالکی» وزیر خارجه تشکیلات خودگردان فلسطین گفته بود: «هیچ فلسطینی را پیدا نمی‌کنید که طرحی که در آن قدس شرقی پایتخت کشور فلسطین نباشد را بپذیرد و اگر آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که با موضوع اقتصادی می‌توانند فلسطینی‌ها را تطمیع کنند تا از قدس و کشور فلسطینی کوتاه بیایند، در اشتباه به سر می‌برند.»

او در این خصوص گفت، هنگامی که کشور فلسطینی تشکیل شود، فلسطینی‌ها نیازی به یک درهم و نه هیچ حمایت مالی و مادی بین‌المللی ندارند و می‌توانند با امکانات داخلی خود اقتصادشان را توسعه دهند.

«جبهه دموکراتیک آزادی فلسطین» نیز اعلام داشت صلح حقیقی با وجود اشغالگری اسرائیل بر سرزمین‌های فلسطینیان و جولان و مزارع شبعا و بلندی‌های کفرشوما نشدنی است.

در این شرایط و در غیاب حضور رهبران فلسطین، مقامات ایالات متحده اغلب از جذب فلسطینی‌های حاضر در بخش خصوصی اقتصاد و گروه‌های "جامعه مدنی" صحبت می‌کنند. هنوز مشخص نیست که این مخاطبین چه کسانی هستند و چه کسانی را نمایندگی می‌کنند. با این حال این رویکرد نیز مطمئناً ثمری برای واشنگتن نخواهد داشت. به طور مثال بشار مسری تاجر و بنیانگذار شرکت روابی (Rawabi)، در شبکه‌های اجتماعی با اعلام دعوت از او برای شرکت دراین نشست اعلام کرد که این دعوت را نپذیرفته است.

این امر موجب سردرگمی مقمات کاخ سفید از نحوه پیشبردن طرح معامله قرن شده است. جراد کوشنر در روز یکشنبه به صورت شعارگونه در آخرین تلاش‌ها برای جلب توجه فلسطینیان با طرح عقیم و از پیش مرده معامله قرن اظهار داشت: "مردم فلسطین، همراه با همه مردم در خاورمیانه، شایستگی و شانس بهبود زندگی شان را دارند. " کوشنر گفت که دلسرد کننده است که رهبران فلسطین تا قبل از رونمایی از طرح آن را مورد حمله قرار می‌دهند.

بدون حتی یک پیام رسمی حمایت آمیز از طرف فلسطینی، مشخص نیست که چگونه ترامپ قرار است این طرح را عملیاتی کند. مضاف بر اینکه با مخالفت حماس طبیعتاً هیچ پروژه‌ای در نوار غزه اجرا نخواهد شد؛ لذا باید گفت: راهبرد منطقه‌ای ترامپ کاملا به بن بست رسیده و تلاش‌های وی برای به نتیجه رساندن حداقل یک موضوع تا پیش از انتخابات ۲۰۲۰ بی نتیجه است.