سفر وزیر خارجه آمریکا به عراق برای ایجاد شکاف بین دو همسایه

تنش بین ایران و آمریکا در ماه‌های اخیر و همزمان با افزایش فشار‌های واشنگتن بر تهران به شدت افزایش یافته است. در واقع آمریکا به دنبال این است که از آخرین کارت‌های خود برای مقابله با ایران استفاده کند. چرا که در ۴ دهه گذشته واشنگتن از تمامی ابزار‌ها برای فشار بر ایران استفاده کرده و به نتیجه نرسیده است. اکنون موج جدیدی از فشار‌های آمریکا شروع شده است که به نظر می‌رسد باید آن را یکی از آخرین تلاش‌های آمریکا در راستای شکستن مقاومت ایران دانست که البته نشانه‌های شکست این حربه نیز از هم اکنون آشکار است. در این ارتباط، آمریکا سعی دارد در راستای راهبرد ایجاد فضای بسته در مورد ایران کشور‌هایی مانند عراق که با ایران روابط استراتژیک و اقتصادی دارد را هدف قرا دهد. در همین رابطه، «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا ۱۷ اردیبهشت سرزده وارد عراق شد و با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری که با تمرکز بر موضوع ایران و روابط تهران و بغداد انجام شده بود. اما این سفر با چه اهدافی صورت گرفته و چه نتایجی به دنبال داشت؟

چرایی سفر پمپئو به عراق
عراق یکی ازکشور‌های مهم در زمینه تحریم‌ها علیه ایران به شمار می‌رود. چرا که آمریکا به خوبی از پیوند‌های عمیق فرهنگی، اقتصادی و امنیتی بین دو کشور آگاه بوده و بر این امر واقف است که عراق در شرایط تحریم می‌تواند یکی از کمک‌های ایران برای رهایی از فشار‌ها باشد. حجم مبادلات تجاری میان ایران و عراق در شرایط فعلی حدود ۱۲ میلیارد دلار در سال است. بغداد و تهران توافق کرده اند که حجم مبادلات به حداقل ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش یابد. علاوه بر این، به‌تازگی سند همکاری ایران و عراق امضا شده است که بر مبنای آن، صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به عراق، توسعه مشترک میدان‌های نفتی، بازسازی پالایشگاه‌های قدیمی عراق و ایجاد شبکه گازرسانی در این کشور مدنظر قرار گرفته است. نکته مهم درباره گسترش مناسبات با عراق اینکه دولتمردان کنونی این کشور بدون توجه به تهدیدات ترامپ در یک اقدام قابل توجه، تحریم‌های آمریکا را زیر پا گذاشته و مطالبات مالی خود با ایران را به حساب بانک مرکزی واریز کرده‌اند. اهمیت این موضوع زمانی روشن می‌شود که برایان هوک، نماینده ویژه ایران در وزارت خارجه آمریکا یک ماه پیش طی سخنانی گفته بود، ما بیشترین تحریم‌های تاریخ آمریکا را علیه ایران وضع کردیم، این تازه اول راه است و تحریم‌های بیشتری نیز وضع خواهیم کرد. به عبارت دیگر، افزایش ۵۰ درصدی واردات عراق از ایران و واریز مبالغ مورد نظر به حساب بانک مرکزی (که از آبان سال گذشته ارتباط آن با پیام‌رسان مالی سوئیفت قطع شده) آن هم در شرایطی که آمریکا سخت‌ترین فشار‌ها را به ایران وارد کرده، در جای خود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این در حالی است که آمریکایی‌ها و سعودی‌ها تلاش گسترده‌ای برای جلوگیری از توسعه همکاری‌های این کشور با ایران کرده و از هرگونه اقدامی برای کاهش سطح ارتباط عراق با ایران دریغ نمی‌کنند. در این شرایط پمپئو به عراق سفر کرد تا این معادله را بر هم بزند.

اهداف سفر پمپئو
الف) همراه‌کردن عراق با تحریم‌های‌ایران
آمریکا در چند هفته اخیر به دنبال آن بوده تا در مورد روابط عراق و ایران به دو هدف برسد: همراه کردن عراق با تحریم‌های بین المللی علیه ایران و گرفتن تضمینی از بغداد مبنی بر تامین امنیت نظامیان آمریکایی مستقر در عراق. به نظر می‌رسد که پمپئو در سفر خود به عراق این دو هدف را دنبال کرده است. برخی خبر‌ها حاکی از آن است که پمپئو از عراق خواسته تصمیم نهایی خود در روابط میان ایران و آمریکا را اعلام کند. در واقع، عراق باید بین ایران و آمریکا یکی را انتخاب کند و آن را به اطلاع مقامات آمریکایی و ایرانی برساند. در واقع یکی از اهداف سفر پمپئو به عراق تلاش برای همراه کردن عراق در تحریم‌ها علیه ایران بود که با توجه به اظهار نظر مقامات عراقی در این مسیر موفق نشده است. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، در دیدار مشترک با سفرای انگلیس، فرانسه و آلمان در بغداد ضمن تاکید بر اینکه کشورش با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی نمی‌کند، گفت، عراق نمی‌خواهد وارد هرگونه محوربندی علیه کشوری خاص شود.
ب) تامین امنیت نظامیان آمریکایی
از زمانی که آمریکا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را در لیست گروه‌های تروریستی قرارداده و ایران نیز متقابلا نظامیان آمریکایی را تروریست خوانده است، واشنگتن در رعب و وحشت به سر می‌برد. چرا که به خوبی از ظرفیت‌های ایران در زمینه مبارزه با تروریست‌ها آگاه بوده و به همین دلیل نظامیان خود را به عنوان اهداف بالقوه‌ای برای ایران می‌داند. به همین دلیل، تلاش‌های آمریکا با هدف تامین امنیت نیرو‌های این کشور در منطقه تشدید شده است. یکی از اهداف سفر پمپئو به عراق نیز به همین مسئله بر می‌گردد. باتوجه به افزایش تنش‌ها بین ایران و آمریکا، پمپئو در این سفر از دولت عادل المهدی خواسته است تا از حمله احتمالی گروه‌های طرفدار ایران در عراق به مواضع نیرو‌های آمریکایی در این کشور جلوگیری کنند. پمپئو در سفرش به عراق، به طور رسمی نگرانی آمریکا از واکنش ایران نسبت به تروریستی اعلام شدن سپاه را به گوش مقامات بغداد رساند و از مقامات عراق درخواست کرد تا با ایران در این مورد رایزنی و واسطه‌گری کنند. به نظر می‌رسد که مقامات عراقی در این مورد جواب واضحی نداده و تنها اعلام کرده اند که در این زمینه سعی خود را خواهند کرد.

هیئت آمریکایی در اربیل عراق
از سوی دیگر دیوید ساتر فیلد، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور کشور‌های غرب آسیا در رأس هیأتی بلندپایه در اربیل با مقامات منطقه کردستان عراق دیدار و گفت‌وگو کرد. اعزام هیئت آمریکایی به کردستان عراق را نیز می‌توان بخشی دیگر از اقدام آمریکایی‌ها با هدف تحت فشار قرار دادن ایران دانست.
آمریکا به خوبی می‌داند که کرد‌های عراق اهل معامله بوده و همین مسئله می‌تواند به عنوان ابزاری برای فشار بیشتر بر ایران مورد استفاده قرار بگیرد. البته هیئت آمریکایی در این دیدار و پس از درخواست آمریکا در جهت همراهی اربیل با تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده‌اند که کردستان عراق برای بقا نیازمند تداوم مبادلات تجاری بوده و از سه مسیرِ تبادلات تجاری یعنی ایران، ترکیه و سوریه تنها مسیر ایران قابل دستیابی بوده و دو محور دیگر عملا به دلیل درگیری و جنگ مسدود شده اند. مقامات کردستان در این دیدار تاکید کرده اند که حجم مبادلات تجاری با ایران بیش از ۸ میلیاد دلار بوده و بدون این مسئله امنیت اقتصادی کردستان عراق به خطر خواهد افتاد. در واقع هیئت آمریکایی به نوعی دست خالی از کردستان عراق به واشنگتن برگشته است. اما این احتمال وجود دارد تا آمریکا برای رفع دغدغه‌های اقتصادی کردستان عراق به برخی کشور‌های عربی مانند عربستان فشار وارد کرده تا ۸ میلیاد دلاری که اربیل با تهران مراودات تجاری دارد را تقبل کند تا بتواند اربیل را علیه ایران با خود همراه کنند. البته این سناریو به دلیل اینکه کردستان عراق در زمینه امنیتی نیز با ایران مسائل مشترکی دارد می‌تواند با چالش‌هایی مواجه باشد.