جهان در التهاب ماجراجویی جدید ترامپ

پس از اعلام مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا مبنی بر عدم تمدید معافیت کشور‌های خریدار نفت ایران از دوم ماه مه میلادی (۱۲ اردیبهشت) واکنش‌های گسترده‌ای در سطح داخلی و خارجی نسبت به این اقدام یکجانبه دولت آمریکا صورت گرفت که نشان‌گر نوعی در شوک فرورفتن مجدد جامعه جهانی از تصمیمات جنجال برانگیز و تنش آفرین ترامپ و مشاوران او در کاخ سفید می‌باشد.

واکنش‌های داخلی؛ محکومیت تروریسم اقتصادی و نظامی آمریکا

اعلام رسمی دولت آمریکا برای پایان دادن به واردات نفت ایران از سوی دیگر کشور‌ها در سطح داخلی ایران با واکنش‌های زیادی همراه بود. وزارت خارجه با محکوم کردن ستیز دولت‌مردان آمریکایی با ملت ایران این اقدام را فاقد اثرگذاری ارزیابی کرد.

محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه ایران که برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل برای گرامیداشت روز بین‌المللی چند جانبه‌گرایی و دیپلماسی برای صلح به نیویورک سفر کرده است، در صفحه توئیتر خود نوشت: تشدید تروریسم اقتصادی علیه ایرانی‌ها نشان دهنده استیصال و ترس رژیم آمریکا و شرکای جرم منطقه‌ای آن است. ظریف در ادامه نوشت: خبر واقعی آقای ترامپ؛ میراث داران تمدن کهن ایرانی راهبرد خود را بر اساس «راهنمایی» خارجی‌ها -چه رسد به آمریکایی‌ها- تعیین نمی‌کنند.

در همین راستا، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیر اظهار داشت: با توجه به غیرقانونی بودن اصل تحریم‌های مورد نظر، جمهوری اسلامی ایران اصولا ارزش و اعتباری برای معافیت‌های اعطایی بر تحریم‌ها قائل نبوده و نیست. وی افزود: با این حال، با توجه به تاثیرات منفی عملی این تحریم‌ها و احتمال افزایش این اثرات منفی با عدم تمدید معافیت ها، وزارت امور خارجه امروز به صورت مستمر با تمامی نهاد‌های ذیربط داخلی در تماس بوده و نیز رایزنی‌های فشرده‌ای با بسیاری از شرکای خارجی اعم از اروپایی، بین المللی و همسایگان صورت داده است.

در واکنش دیگر داخلی نمایندگان مجلس روز سه شنبه و در جریان بررسی جزئیات طرح اقدام متقابل در برابر اعلام سپاه به عنوان سازمان تروریستی توسط ایالات متحده آمریکا، طرحی را به تصویب رساندند که بر اساس آن دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است ضمن اعتراض و اقدام حقوقی به تصمیم غیر قانونی آمریکا در تروریست نامیدن سپاه در مراجع بین‌المللی از طریق مراودات دو جانبه و چند جانبه با کشور‌ها و رایزنی با مجامع و سازمان‌های بین‌المللی از حداکثر توان خود برای بی اثر کردن اقدام آمریکا در نقض مصونیت حاکمیتی ارکان دفاعی جمهوری اسلامی ایران استفاده کند.

همچنین، نمایندگان به طرح تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر آمریکا رای دادند و فرماندهی مرکزی آمریکا (سندکام)، نیرو‌ها و سازمان‌ها و یا نهاد‌های تحت اختیار این فرماندهی، تروریست اعلام شد.

دولت عراق در راه کسب معافیت

بدون تردید در وضعیت فشار‌های تحریمی آمریکا، مهم‌ترین بازیگری که مورد توجه تهران برای خنثی سازی توطئه‌های اقتصادی کاخ سفید خواهد بود، کشور عراق است. ایران اکنون بزرگترین شریک اقتصادی بغداد بوده و نوع کنشگری عراق در این شرایط بسیار حائز اهمیت است.

در مهم‌ترین واکنش گزارش‌ها حاکی از آن هستند که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، طی سفری با محوریت گرفتن معافیت جدید از آمریکا راهی واشنگتن خواهد شد. افزون براین، بر اساس گزارش ایسنا، یک منبع نزدیک به دولت عراق در گفت‌وگو با پایگاه خبری بغدادالیوم گفت: تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا مبنی بر لغو معافیت‌های نفتی ۸ کشور از تحریم‌های ایران به هیچ وجه عراق را شامل نمی‌شود، زیرا این تحریم‌ها تنها مختص به واردات نفت خام است و عراق نفت خام را وارد نمی‌کند بلکه امسال جزو تولیدکنندگان اساسی بود.

در واکنشی دیگر به همین موضوع، رزاق محیبس، عضو کمیسیون انرژی پارلمان عراق در گفت: وگو با العربی الجدید گفت: ما از دولت می‌خواهیم که اقدامات سریعی در رابطه با پرونده تحریم‌های آمریکا علیه ایران اتخاذ کند. وی افزود: تحریم‌های آمریکا یکجانبه است و عراق ملزم به پایبندی به آن‌ها نیست. واشنگتن باید بداند که عراق با ایران روابطی تجاری، اقتصادی، جغرافیایی و امنیتی دارد و از انرژی ایران بی نیاز نیست.

اروپا به همکاری با ایران ادامه می‌دهد

اقدام جدید دولت آمریکا علیه ایران، واکنش رسمی اتحادیه اروپا را نیز در پی داشت. در مهم‌ترین واکنش، مایا کوچیانچیک، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: اتحادیه اروپا از توقف اعطای معافیت از تحریم نفت ایران متأسف است. این اقدام می‌تواند موفقیت توافق هسته‌ای با ایران را تضعیف کند. وی در جمع خبرنگاران تصریح کرد: ما از تصمیم روز گذشته آمریکا برای تمدید نکردن این معافیت‌ها متأسف هستیم. این کار خطرات تضعیف اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را بیشتر می‌کند. ما به عنوان اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به‌طور کامل و مؤثر به اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای خود در برجام پایبند باشد، به این توافق متعهد می‌مانیم.

علاوه بر این، متعاقب اعلام رسمی پایان معافیت‌ها از سوی کاخ سفید، وزارت امورخارجه فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد که سازوکار ویژه انگلیس، فرانسه و آلمان موسوم به اینستکس برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران به خوبی در حال پیشرفت است. در این بیانیه آمده است: کار در این زمینه با چشم‌انداز دست یافتن به نتیجه نهایی در حال انجام است. ایران نیز باید در موضوع ایجاد نهاد متناظر به پیشرفت دست یابد. فرانسه در ادامه بر حمایت خود از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران تاکید کرد.

مخالفت یکپارچه شرق آسیا نسبت به ممنوعیت واردات نفت ایران

اقدام خصمانه جدید دولت آمریکا علیه ایران، واکنش و نگرانی کشور‌های شرق آسیا به عنوان مهم‌ترین خریداران نفت ایران را در پی داشت. در مهم‌ترین واکشن کشور‌های شرق آسیا، وزارت امور خارجه چین سه‌شنبه اعلام کرد که اعتراض رسمی خود را به آمریکا به دلیل توقف اعطای معافیت از تحریم‌های نفتی ایران ارائه داده است. مسئله دیگری که به روابط پیچیده فعلی میان پکن و واشنگتن افزوده شده است. سخنگوی وزارت امورخارجه چین پس از انتشار این خبر گفت: پکن به‌طور جدی با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا مخالف است. این تصمیم واشنگتن بی‌ثباتی در خاورمیانه و بازار جهانی نفت را تشدید خواهد کرد.

همچنین، سخنگوی وزارت امورخارجه هند در پاسخ به سوالات درباره تصمیم اخیر دولت آمریکا برای توقف اعطای معافیت از تحریم‌های ایران گفت: دهلی از اخبار مربوط به عدم تمدید این معافیت‌ها مطلع شده است.» وی افزود: «دولت به همکاری با کشور‌های شریک خود، شامل آمریکا برای یافتن راه‌های ممکن تأمین نیاز‌های مشروع هند در حوزه انرژی و منافع امنیت اقتصادی خود ادامه خواهد داد.»

در واکنشی دیگر، هیروشیگ سکو، وزیر صنعت و تجارت ژاپن گفت که ژاپن پیش‌بینی می‌کند که تصمیم آمریکا برای عدم تمدید معافیت‌های تحریم‌های نفتی ایران، تأثیر محدودی بر این کشور (ژاپن) داشته باشد. سکتو که در یک کنفرانس مطبوعاتی سخنرانی می‌کرد به خبرنگاران گفت: دولت ژاپن احتیاجی نمی‌بیند تا به دنبال این تصمیم آمریکا از ذخایر نفتی ملی خود استفاده کند.

در واکنشی دیگر، خبرگزاری یونهاپ گزارش داد که یک هیات از مقامات کره‌ای این هفته به واشنگتن خواهد رفت تا درباره تصمیم آمریکا مبنی بر عدم تمدید معافیت تحریم‌های نفتی ایران برای هشت کشوری که این معافیت‌های را دریافت می‌کردند رایزنی کند.

حامیان اندک ترامپ در میان دولت‌های دست‌نشانده عربی

بر خلاف موج غالب جهانی که نشان‌گر نارضایتی از تصمیم جدید دولت آمریکا بود، برخی از کشور‌های عرب منطقه از تصمیم جدید کاخ سفید حمایت کردند. بر اساس گزارش روزنامه سعودی عکاظ، ابراهیم العساف، وزیر خارجه عربستان در ادامه سیاست‌های ضد ایرانی خاندان آل سعود در بیانیه‌ای از اقدام آمریکا در عدم تمدید معافیت‌های نفتی از تحریم‌های ایران استقبال کرد.

وزیر خارجه دولت سعودی، که همواره در راستای سیاست‌های بی ثبات ساز و جنایات‌بار آمریکا و رژیم صهیونیستی عمل می‌کند، این اقدام آمریکا را برای آنچه وی «قرار دادن مسئولیت سیاست‌های بی ثبات کننده منطقه برعهده ایران» ضروری خواند و گفت که کشورش کاملاً از این اقدام حمایت می‌کند. همچنین، دولت بحرین ضمن استقبال از تمدید نشدن معافیت‌های خرید نفت از ایران که روز گذشته از سوی آمریکا انجام شد، ادعا‌های بی‌اساسی علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح کرد.