اهداف و تأثیرات دور جدید تحریم‌های نفتی آمریکا علیه تهران

مایک پمپئو وزیر خارجه دولت آمریکا روز دوشنبه اعلام کرد که واشنگتن دیگر معافیت‌های موقت صادرشده برای خریداران عمده نفت ایران را تمدید نخواهد کرد و از این پس ناقضان تحریم‌های نفتی آمریکا علیه تهران با مجازات‌های اقتصادی شدید روبه رو خواهند شد. در مقابل، اما ایران نیز با غیرقانونی و نامشروع خواندن تحریم‌ها نسبت به عواقب ناگوار و بی ثبات کننده اقدامات کاخ سفید هشدار داده است. در این شرایط  برای بررسی بیشتر موضوع با محمد علی صادقی کارشناس حوزه نفت و انرژی و همچنین حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین المللی به بحث و گفتگو پرداخته شده است.

با توجه به اینکه کشور‌هایی مانند عربستان و امارات برای افزایش سطح تولید خود اعلام آمادگی کرده اند به عقیده شما تا چه حد آمریکا در هدف خود برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران در آینده توانایی خواهد داشت؟

صادقی (کارشناس حوزه نفت و انرژی): به چند دلیل چنین امکانی میسر نیست. نخست باید یادآور شد که نفت یک کالای استراتژیک است و ایران به هر طریق خواهد توانست برای نفت خود مشتری پیدا کند.

برای مثال آمریکا بزرگترین خریدار و مصرف کننده نفت خام ونزوئلا است. وقتی نفت ونزوئلا را تحریم میکند مجبور است که برای جبران آن منابع دیگری برای تأمین نیاز‌های نفتی خود جایگزین کند.

همچنانکه تا پیش از تحریم‌های داماتو ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام ایران به سوی آمریکا روانه می‌شد و پس از اجرای قانون داماتو در سال ۱۹۹۷ میلادی ایران نفت خام خود را به سمت کشور‌های اروپایی روانه کرد.

یکی از روش‌های مهم ارزان فروشی است. هزینه تولید نفت خام در دریای شمال ۱۷ دلار در هر بشکه است. این رقم در روسیه ۳۰ و برای نفت شل آمریکا ۷۰ دلار در هر بشکه می‌باشد. این در حالی است که هزینه تولید هر بشکه نفت برای ایران در خلیج فارس ۵ دلار می‌باشد.

اما مسئله مهم در رد ادعای مقامات آمریکایی آن است که جایگزینیِ سبد نفت خام برای کشور‌های طرف معامله ایران به سادگی میسر نیست. پالایشگاه‌های کشور‌های مشتری نفت ایران برای جایگزین کردن نفت دیگر کشور‌ها با نفت ایران نیاز به تغییر در ساختار و صرف هزینه‌های بسیاری هستند که خود بر پیچیدگی‌های موضوع می‌افزاید. در واقع مقامات آمریکایی با این اقدام نمایشی به دنبال کاستن از تلاطمات احتمالی در بازار نفت هستند.

چین در صورت همراهی با حدود ۲ میلیارد دلار ضرر و زیان رو به رو خواهد شد هرچند تجربه نشان داده است پکن در تحریم‌ها همراهی مورد انتظار آمریکا را علیه تهران نداشته است. اکنون نیز اگر شاید شرکت‌های دولتی و بزرگ چین برای معامله نفتی با ایران مردد شوند، اما به طور حتم شرکت‌های خصوصی بویژه شرکت‌هایی که با آمریکا تبادلات اقتصادی گسترده ندارند برای دریافت تخفیف‌ها با ایران وارد چانه زنی و گفتگو خواهند شد.

بر این اساس اقدام آمریکا در لغو معافیت‌ها برای خریداران نفت ایران چه تأثیری بر قیمت جهانی نفت خواهد گذاشت؟

به طور حتم تأثیرگذار خواهد بود. هم اکنون میانگین قیمت هر بشکه نفت اوپک ۷۲ دلار می‌باشد و بازار نفت نوسانات خاص خود را تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون بالانس عرضه و تقاضا، شرایط فصلی، رکود اقتصادی کشور‌های مصرف کننده و ... دارا می‌باشد، اما اگر دولت آمریکا بخواهد حرکت مذبوحانه‌ای علیه صادرات نفت ایران صورت دهد قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.

آمریکا طی هفته گذشته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد و اکنون نیز در حال مانع تراشی برای صادرات نفت ایران می‌باشد. به عقیده شما اهداف آمریکا از دور جدید فشار‌ها بر ایران چیست؟

هانی زاده (کارشناس روابط بین الملل): در واقع آمریکایی‌ها فشار‌ها بر ایران را گام به گام تشدید می‌کنند به این دلیل که سیاست‌ها و اهداف آمریکا در سوریه و عراق با شکست مواجه شده است. سیاست‌های آمریکا با رویکردی تهاجمی است که با استفاده از ابزار‌های منطقه‌ای همچون عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در پی تغییر در شطرنج سیاسی و جغرافیایی منطقه به نفع خود و رژیم صهیونیستی می‌باشد. با این حال حضور فعالانه ایران در منطقه بویژه در سوریه و عراق مانع از آن شد تا واشنگتن به اهداف خود برسد. اکنون دولت آمریکا در بدترین شرایط ممکن خود در منطقه قرار دارد و ناچار است که هزینه‌های زیادی برای تغییر شرایط منطقه بپردازد و عامل اصلی ناکامی‌های خود در منطقه را ایران می‌داند.

اقدام یکجانبه ترامپ در خروج از برجام که نقض آشکار قوانین بین المللی بود نیز در واقع در راستای زمینه‌سازی برای اعمال تحریم‌ها علیه تهران در شرایط عدم همراهی بین المللی با سیاست‌های تنش آفرین دولت آمریکا در سطح بین المللی قابل خوانش است. واشنگتن با پایمال کردن قوانین بین المللی و اعمال زور و فشار تلاش می‌کند تا دیگر بازیگران جهانی را به تابعی از سیاست‌های خود تبدیل کند و مانع از تعامل سایر دولت‌ها با ایران شود. این سیاست در درازمدت و به تدریج شکست خواهد خورد چرا که ایران ابزار‌های زیادی برای مقابل با تحریم‌های آمریکا دارد.

واکنش کشور‌های خریدار نفت ایران را چگونه پیشبینی می‌کنید؟

چین کشوری است که معمولاً در موضوعات و مناقشات بین المللی نقش و حضور کمرنگی دارد و بیشتر سعی می‌کند تا با همراهی با واشنگتن بتواند به روند چندین دهه‌ای رشد اقتصادی خود را تداوم بخشد. سیاست‌های پکن تابعی از اولویت‌های اقتصادی این کشور است و با توجه به حجم بسیار بالای مبادلات اقتصادی با آمریکا انتظار نمی‌رود که چینی‌ها به مقابله با تحریم‌های نفتی واشنگتن بپردازند.

بااین وجود کشور‌های دیگری هستند همانند هند، کره جنوبی و ترکیه که به نفت ایران نیاز دارند و این‌ها راه کار‌هایی برای تبادیل اقتصادی با ایران و خرید نفت از ایران خواهند داشت.

مهمترین برنامه‌های ایران برای مقابله با تحریم‌های آمریکا در آینده چیست؟

ایران سازوکار‌های زیادی برای تقابل با تحریم‌های یکجانبه آمریکا دارد. همکاری با اتحادیه اروپا در چارچوب برجام، همکاری با کشور‌های منطقه مانند عراق، ترکیه، پاکستان، هند، افغانستان و.. ضمن اینکه روسیه می‌تواند شریک بسیار مهمی از لحاظ انرژی و تجاری با ایران باشد؛ لذا با توجه به اینکه ایران راهکار‌های متنوع و مختلفی برای اجرا در شرایط تحریمی در نظر گرفته است واشنگتن نخواهد توانست با تحریم نفتی تهران را به زانو در آورد.